ENERJİ VE ÇEVRE - Deneme Sınavı - 3

Uzun vadeli sınır değerler (UVS), aşılmaması gereken ve tüm ölçüm sonuçlarının aritmetik ortalaması olan değerlerdir. Doğru cevap B’dir.

Elektrikli ısıtıcıların kullanılması dolaylı olarak hava kirliliğine yol açar. Çünkü tüketilen elektriğin üretilmesi sırasında termik santraller hava kirliliğine yol açar. Doğru cevap B’dir.

Dünya atmosferinin hacimsel olarak %78’i azot, %21’i oksijen ve %1’i de diğer gazlardır. (Diğer gazlar karbondioksit, su buharı, argon, neon, helyum, metan, kripton, hidrojen, azot monoksit, ksenon, ozon, amonyak ve azot dioksit gibi gazlardır.) Doğru cevap E’dir.

Hava kalitesi değerlendirme ve yönetimi yönetmeliğine göre SO2 için 24 saatlik sınır değer 400 µg/m3dir. Doğru cevap C’dir.

Dünya atmosferinin hacimsel olarak %78’ini oluşturan azot bir hava kirleticisi değildir. Doğru cevap C’dir.

Azot oksitler ve kükürt oksitler asit yağmuruna sebep olan hava kirleticileridir. Doğru cevap C’dir.

Sera gazları küresel ısınmaya, küresel ısınmada deniz ve okyanus sularının sıcaklığının artmasına sebep olur. Su sıcaklığındaki artışın en büyük nedeni akarsu veya denizin yakınında bulunan bir termik veya nükleer enerji santralidir. Doğru cevap D’dir.

Su kirliliğinde olduğu gibi enerji üretimi ve tüketimi toprak kirliliğinin baş sorumlusu değildir. Doğru cevap E’dir.

Dolaylı toprak kirlenmesine örnek olarak asit yağmurları verilebilir. Motorlu taşıtların enerjiyi tüketmesi ile oluşan kirli gazlar asit yağmurlarına yol açar. Bu ise toprağın pH değerini değiştirerek doğal dengeyi bozar. Doğru cevap A’dır.

Kömür, petrol, doğal gaz ve nükleer yakıtların oluşturduğu yenilenemeyen enerji kaynakları,
 güneş, rüzgâr, jeotermal, hidroelektrik ve hidrojen ise yenilenebilir enerji kaynaklarının arasındadır.Soruda yenilenebilir enerji kaynakları sorulduğu için doğru cevap JEOTERMAL yani C seçeneğidir.

Madencilikte açık ve kapalı (yer altı) olmak üzere iki çeşit işletme metodu vardır. Açık
ocak madenciliğinde, yer altına inilmeden üstteki örtü tabakası çeşitli yöntemlerle kaldırılır. Çıkarılıp gelişi güzel yığılan toprak yığını rüzgâr ve yağmur gibi doğal olaylar neticesinde daha uzak alanlara kontrolsüz olarak taşınır ve civar bölgedeki tarım alanlarını
etkiler. Madencilik faaliyetleri sırasında yer üstü su kaynakları kirletilir. Ocak kapandıktan sonra bölgenin yeniden kullanılması çok güçtür. Açık ocak madencilik faaliyetleri sonucunda topografya, jeolojik yapı, iklim, bitki örtüsü tahribatı kapalı ocaklara göre daha
fazla olur. Buna karşın kapalı maden işletmeciliği diğerine göre oldukça pahalı, zor ve
tehlikelidir. Ocak suyu drenajı su kaynaklarına zarar verir. Maden içerisi hava kirliliği
madenlerde çalışanlarını sağlığını bozar. Bitki örtüsünün tahribatının çok olması açık maden işletmeciliği ile ilgili olduğundan cevap A seçeneğidir.

2007 yılında Norveç’e  ait kuzey denizi petrol platformunda, deniz dibinden çıkarılan petrolün tankere boşaltımı sırasında çıkan kazada 3220 ton petrol denize dökülmüştür.
2010 yılında BP tarafından işletilen sondaj platformunda yaşanan patlamayla 3 ay boyunca milyonlarca varil ham petrol
okyanus dibindeki kuyudan Meksika Körfezi’ne dökülmüştür. ABD tarihindeki en büyük
petrol sızıntısı olan kaza için beyaz saray komisyonunun hazırladığı raporda, maliyet düşürücü kararların ve kuyu güvenliğini sağlayan sistemlerin kurulmamasının kazaya sebep
olduğu sonucuna varılmıştır. Büyük tankerlerle taşınan petrolün kaza sonucu dökülmesinin etkisi de büyük olur.
Tankerden denize dökülen ham petrol rüzgârın ve akıntının sonucunda denizde yayılır.
Yayılırken aynı zamanda buharlaşır ve bir kısmı da çöker. Güneş ışığı altında petrolü oluşturan hidrokarbonlar parçalanarak daha tehlikeli kimyasal bileşikleri oluştururlar. Dökülen petrol deniz canlılarına ve kuşlara doğrudan, balık tüketimiyle insanlara dolaylı
yönden zarar verir. Romen bandıralı Independenta tankeri ve Kıbrıs Rum Kesimi bandıralı Nassia tankeri kazaları boğazlarımızdaki çevre kirliliğine iki örnektir. Kazalar sonucu
kirlilikten daha korkunç olanı ise kasti olarak petrol dökülerek çevrenin kirletilmesidir.
Tarihin tanık olduğu en büyük kasti petrol dökülmelerinden biri körfez savaşı sırasında
yaşanmış ve Basra körfezine kasti olarak petrol dökülmüş ve Kuveyt’teki petrol kuyuları
kasti olarak ateşe verilmiştir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Hidrokarbonların karışımından meydana gelen ve yer altında çok uzun sürede oluşan
petrol ürünlerine örnek olarak dizeli, benzini, LPG’yi, motor yağını ve fuel oil’i verebiliriz. Yer altından çıkarılan petrol, ham petroldür. Ham petrolün işlenmesiyle günlük hayatta kullandığımız pek çok akaryakıt ürünü elde edilir. Doğru cevap C'dir.

Kaya gazının üretiminde kullanılan hidrolik çatlatma (fracking) yönteminde, zararlı kimyasalları içeren su çok yüksek basınçla kuyuya gönderilir ve kayanın kırılıp gazın kaçması sağlanır. Geride bırakılan kullanılmış su işlemin sonunda toprağı ve yer altı sularını kirletir. Geride bırakılan su radyoaktif materyal, yüksek oranda tuz, arsenik ve benzen gibi maddeleri içerir. Kuyu açılıp boru hatları kompresörlerinin ve diğer donanımlarının çalıştırılması esnasında da hava kirletilir. Doğru cevap A'dır.

Tüm dünyada yüzlerce kurulu nükleer santral vardır. Nükleer santral kurulumu çevre bilincinin gelişmesiyle popülerliğini yitirmiş ve kamuoyunda tartışılır hale gelmiştir. Bazı ülkeler topraklarında nükleer santral kurulmasına karşı iken ABD, Japonya ve Fransa’nın da aralarında bulunduğu bir grup ülke ise nükleer santrallerin kurulmasına taraftardır. Bunun dışında aralarında Avusturya, İtalya, İsveç, İsviçre, İspanya ve Almanya’nın bulunduğu bazı ülkeler, sahip oldukları kurulu nükleer santrallerin aşamalı olarak kapatılması veya yenilerinin yapılmaması kararı almışlardır. Doğru cevap E'dir.

Petrol, doğalgaz ve kömür gibi fosil yakıtları kullanan bir ülke dışa bağımlı olabilir ama güneş enerjisi kullanan bir ülke asla dışa bağımlı değildir. Güneş enerjisi bedavadır ve 365 gün boyunca kullanılabilir. Güneş enerjisi hayat verir, fosil yakıtlar gibi çevreyi kirletmez. Fosil yakıtları yer altından çıkarmak için harcanan emek ve para güneş enerjisi için söz konusu değildir. Güneş enerjisini elektrik enerjisine çevirirken termik santrallerde olduğu gibi sera gazları ve partikül maddeleri atmosfere salınmaz. Güneş enerjisi kullanımı sera etkisine ve asit yağmurlarına neden olmaz. Fosil ve nükleer yakıtlı santrallerin kurulması aşamasındaki çevre tahribatı güneş santrallerine göre daha fazladır. Güneş enerjisinden elektrik üretimi sessizdir, rüzgâr türbinlerinin neden olduğu gürültü kirliliğine sebep olmaz. Doğru cevap A'dır.

Rüzgâr türbinlerinin verimlerinin düşük olması olumsuz bir özelliğidir. Dolayısıyla şehirlerin ihtiyacı olan enerjiyi karşılayamazlar. Rüzgâr tarlaları ancak yardımcı enerji kaynağı olabilir. Kanada’da rüzgâr tarlalarının yılda 3.2- 6.1 milyon ton arası karbon salınımı tasarrufu sağladığı belirtilmiştir. Bu miktar toplam karbondioksit salınımının %0.006- %0.011’ini oluşturmaktadır. Düşük verimli büyük alanlar kaplayan rüzgâr tarlalarının iklim değişikliği ve küresel ısınma üzerinde etkisi tatmin edici olmaktan çok uzaktır. Doğru cevap D'dir.

Resmî kaynakların verisine göre Türkiye’de jeotermal kaynaklı üretilen enerji toplamın yaklaşık binde ikisi kadardır (2009 yılı için). İzlanda jeotermal enerjinin en çok yararlanıldığı ülkedir. İzlanda’nın ürettiği elektrik enerjisinin %30'u jeotermal enerji kaynaklıdır. Doğru cevap B'dir.

Bacası olmayan hidroelektrik santraller atmosferi kirletmezler. Sadece bu açıdan bakılırsa hidroelektrik santrallerin çevre dostu olduğu düşünülebilir. Eğer bakış açımızı genişletirsek bu tip santrallerin olumsuz bir çok yanının da olduğu görülecektir. Birçok hidroelektrik santralin kurulumu bölgesel kültürlerin ve tarihi yerlerin yok edilmesi ile başlar. Santralin inşası sırasında oluşan hafriyat atıkları, endüstriyel nitelikli atıklar, kazı ve taşıma sırasında çıkan tozlarla ve ormanların katledilmesiyle de devam eder. Akarsuyun civarında yaşayan canlıların yaşamlarını sürdürebilmesi için topraktan suya, sıcaklıktan rüzgâra kadar uygun bir doğal ortam sağlayan ekosistem, bir hidroelektrik santrali ile bozulur. Hidroelektrik santrallerin kurulması ile santralin çevresindeki bölgede yerel iklim değişikliği meydana gelir. Doğru cevap C'dir.

Yenilenebilir bir enerji kaynağı olan hidrojenin kullanımı çevre dostudur. Üretiminin ise kullanımı gibi çevre dostu olduğu söylenemez. Hidrojen doğada serbest halde bulunmaz. Petrol ve kömür gibi madenciliği yoktur. Hidrojeni enerji kaynağı olarak kullanmak için önce onu üretmek gerekir. Hidrojen sudan (elektroliz yöntemi ile), fosil yakıtlarından (ayrıştırma yöntemi ile) veya biyolojik kaynaklardan (biyohidrojen) elde edilebilir. Doğru cevap E'dir.