ENERJİ TASARRUFU

Tablo 5.7 Çeşitli Ülkelerde Endüstriyel Proseslerdeki Sera Gazı Emisyonları (Öztürk M., 2009)

ÜLKELER

1990

1995

2000

2005

1990 YILINA GÖRE % DEĞİŞİM

ABD

300078

314822

338671

333550

11,2

AB-25

374971

372937

331084

331868

-11,5

Rusya

232910

151053

167201

187228

-19,6

Fransa

57937

54998

42676

40353

-30,3

Japonya

132783

123986

95768

72283

-45,6

Kanada

53539

55748

50194

53323

-0,4

Almanya

119799

121381

101382

107258

-10,5

Ukrayna

125533

61958

81214

90435

-28,0

İngiltere

53593

46120

30935

27044

-49,5

Türkiye

13070

21644

22232

26448

102,4

Tabloda emisyon değerleri (CO2/yıl) olarak verilmiştir.

Tablo 5.7 incelendiğinde sanayileşme sürecini tamamlayan gelişmiş ülkelerde endüstriyel proses kaynaklı sera gazı emisyonlarından karbondioksitte % 50’ye varan azalmalar görülmektedir. Ülkemizde ise % 102’lik bir emisyon artışı ortaya çıkmıştır.

Işınım olarak da adlandırılan bu ısı geçişinde birbirini gören ve aralarında engel
olmayan iki cisim arasındaki ışıma yoluyla gerçekleşen ısı geçişimine radyasyon denir?

Ülkemizde sanayide kullanılan enerjinin yaklaşık olarak % 60’ı demir-çelik, çimento, cam, seramik
sanayinde kullanılmaktadır. Kyoto Protokolü’nün de devreye girmesinden sonra sera gazı, karbondioksit
azaltılmasıyla ilgili yapılması gereken çalışmalarda enerji yoğun sanayi sektörleri öncelikli olarak değerlendirmeye alınmalıdır. Tüm sanayi sektörleri içerisinde en yüksek enerji yoğunluğuna sahip sanayi sektörü
ise demir-çelik ve çimentodur.

"Basınçlı hava ve buharın basıncını yükseltmek " değil "Basınçlı hava ve buharın basıncını düşürmek" enerji verimliliğinin artmasına sebep olacaktır. Şayet basınçlar fazla tasarlanmışsa, basıncın azaltılması prosesi ısıtmayacaktır ve büyük tasarruflar söz konusudur.

Ülkemizde "Demir-çelik" sanayisinde bilgisayar kullanımının doğurduğu sonuçlar aşağıdaki gibidir. 

•Malzeme ve enerji tasarrufu,
• Yüksek fırın, kazan ve güç üretiminde daha az enerji,
• Kalite iyileştirme,
• Erimiş demir sıcaklığı daha kararlı,
• Ham demir kalitesi daha iyi.

Döner fırın, ön ısıtıcı ve soğutucu ünite çıkışından atılan gazın enerjisinden yararlanmak için başlıca şu yollar önerilmektedir:
• Elektrik enerjisi üretiminde kullanma,
• Ham madde ve kömür kurutmada kullanma,
• Filtre keki ve fırın cürufu kurutmada kullanma,
• Petrol ya da suyun ön ısıtılmasında kullanma,
• Bina ısıtmada, sıcak su ve buhar eldesinde
kullanma

"Gaz kullanan ısı değiştiricileri kullanımı" ise, Proses enerjisi tasarrufu çalışmaları kapsamında yer almaktadır.

NOx emisyonunu kontrol eden
temel prensipler şunlardır:
- Düşük azot içeren yakıt kullanımı,
- Yanma sırasında oksijen yoğunluğunun
düşürülmesi,
- Yanma gazının yüksek sıcaklılarda kalma süresinin kısaltılması,
- Yanma sıcaklığının düşürülerek ideal sıcaklıkla eşdeğer hale getirilmesi.

Azot çevrimi için başlıca stok; atmosfer, deniz kabuğu ve tortulu kayalardadır. Azot çevrimi temel olarak biyolojik tespit ve atmosferde tutma işlemlerini içermektedir.

Ülkelerin enerji yoğunluğu da çevre açısından önemli bir faktör olarak ortaya çıkmaktadır. Enerji yoğunluğu küresel ısınmaya neden olan sera gazı açısından da çok önemlidir.

Kyoto Protokolü küresel ısınma ve iklim değişikliği konusunda mücadeleyi sağlamaya yönelik imzalanmış uluslararası anlaşmadır

Enerji yoğunluğu, yıllık gayrisafi milli hasıla başına, yıllık olarak tüketilen birincil enerji miktarı olarak tanımlanmaktadır

TEP, 1 ton petrolün yakılmasıyla elde edilen enerjiye karşılık gelen miktardır

Türk sanayisinde daha az enerji yoğun üretime doğru yeniden bir yapılanmaya doğru bir gereksinim vardır. Böylece hem sanayi sektörünün enerji yoğunluğu azaltılacak hem de sanayi sektöründen kaynaklanan emisyonlar ciddi oranda azalacaktır. Enerji verimliliği yasası Türkiye’de 2020 yılına kadar enerji yoğunluğu değerini 0,38 TEP/bin $’dan 0,30 TEP/bin $’a düşürmeyi hedeflemektedir. Şekil 5.2’de yıllara göre enerji yoğunluğu değişimi verilmektedir. Bu diyagram incelendiğinde 0,30 TEP/bin $’a düşme hedefinin oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Türkiye’nin enerji yoğunluğunda orta vadedeki hedefi 0,25 TEP/bin $, uzun vadedeki hedefi ise 0,15 TEP/bin $’dır.

Ülkemizde sanayide kullanılan enerjinin yaklaşık olarak % 60’ı demir-çelik, çimento, cam, seramik sanayinde kullanılmaktadır. Kyoto Protokolü’nün de devreye girmesinden sonra sera gazı, karbondioksit azaltılmasıyla ilgili yapılması gereken çalışmalarda enerji yoğun sanayi sektörleri öncelikli olarak değerlendirmeye alınmalıdır. Tüm sanayi sektörleri içerisinde en yüksek enerji yoğunluğuna sahip sanayi sektörü ise demir-çelik ve çimentodur.

Sanayide enerji verimliliğinin artırılması amacıyla çıkarılan yönetmelik (sanayi kuruluşlarının enerji tüketiminde verimliliğin artırılması için alacakları önlemler hakkındaki yönetmelik) sanayide enerjinin daha verimli kullanılması amacıyla önemli bir adım olarak kabul edilmektedir. Yönetmeliğin yayınlanmasından sonra enerji yöneticisi kavramı ile sanayide enerji yönetim sistemleri kavramı gündeme gelmiştir.

Enerji tasarrufuna yönelik olarak yapılabilecek ana çalışma başlıkları olarak şunlar belirtilebilir:
• Elektrik enerjisi,
• Isı enerjisi,
• Mekanik enerji,
• Proses enerjisi,
• Madde geri kazanımı.

Sankey Diyagramı; Bir sistemin enerji analizinde elde edilen sonuçların gösterildiği bir diyagramdır

Optimum; Mevcut koşullarda en uygun ve en faydalı olacak durum optimum durum olarak nitelendirilir

Sirkülasyon Pompası; Tesisatta veya sistemde dolaşan akışkanın sürekli olarak sistemde dönmesini sağlayan pompadır.

Proses Enerjisi Tasarrufu Çalışmaları Proses enerjisinden tasarrufta, proses sonunda atılan atık ısıdan yararlanma çalışmaları anlaşılmaktadır. Atık ısıdan yararlanma çalışmalarında şu başlıklar ortaya çıkmaktadır:
• Isı boruları,
• Sıvı akışkanlı indirekt ısı değiştiricileri,
• Gaz kullanan ısı değiştiricileri,
• Döner tip rejeneratörler,
• Levha tip ısı değiştiricileri,
• Ekonomizörler,
• Atık ısı kazanları,
• Isı pompaları.

Enerjinin nasıl kullanıldığının bir göstergesi de enerji yoğunluğu değerleridir. Enerji yoğunluğu, yıllık gayrisafi milli hasıla başına, yıllık olarak tüketilen birincil enerji miktarı olarak tanımlanmaktadır. Bu anlamda enerji yoğunluğu tüm dünyada kullanılan ve kabul gören bir göstergedir. Bu gösterge; ekonomik çıktı, enerji verimliliğindeki ve yakıt kullanımındaki değişimleri de ifade etmektedir. Genel olarak 1000 $ hasıla başına tüketilen TEP (ton petrol eşdeğeri) miktarı, uluslararası literatürde enerji yoğunluğu olarak tanımlanmaktadır.

Doğru cevap C‘dir.

Cam Sanayinde Enerji Tasarrufu Çalışmaları Cam endüstrisi enerji yoğun sektörler grubundadır. Cam sanayinde enerji giderleri, toplam giderler içinde ilk sıradadır. Cam sanayisinde enerji ekonomisi amacıyla başlıca şu yollar önerilmektedir:
• Fırın izolasyonu,
• Bacadan atılan atık sıcak gazdan yararlanma,
- Atık ısı kazanı kullanımı,
- Bina ısıtılması ve sıcak su elde edilmesi,
- Elektrik enerjisi üretilmesi,
• Yakma havasının ön ısıtılması,
• Oksijenle zenginleştirilmiş hava kullanımı,
Bir cam fabrikasında yapılan hesaplamalarda
bacadan atılan gazın enerjisi kullanılan yakıtın üçte
birine karşılık geldiği görülmüştür. Atılan enerjinin

Çevreyi Koruyan Çözümler

Enerjinin rasyonel kullanımı, diğer bir deyişle enerjinin daha iyi yönetimi ile enerji tüketiminin kontrol altına alınması anlaşılmaktadır. Tüketimin azaltılması veya bunun sonucu olarak artışın önüne geçilmesi ile enerji kullanılabilirliği açısından olduğu kadar çevre açısından da bir iyileşme ortaya çıkmaktadır. Rasyonel enerji kullanımı yoluyla tasarruf edilen her enerji miktarına, üretilmeyen ve dolayısıyla çevreyi bozan etkileri ile uğraşılması gerekmeyen bir enerji olarak da bakılabilir. Enerji tasarrufu, gelişmekte olan ülkelerin daha çok dikkat etmesi gereken bir konu olup sanayinin yanı sıra pek çok alanda göz önüne alınabilecektir. 

Temiz enerji tekniklerinden yararlanılması, enerji tasarrufu ve çevre açısından yeni olanaklar ortaya çıkarabilmektedir. Bu alanda, yakma sistemlerinin geliştirilmesi ile, SO2 ve NOx emisyonlarını azaltılmasına olanak veren düşük ısıtma sistemlerinin geliştirilmesinden söz edilebilir.

Kirletici maddeleri ayıran veya zararlarını önleyen tekniklerin uygulanması, çevre açısından önemli katkılar verebilmektedir. 

Fosil yakıtlardan daha az kirlilik yaratan yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmek, bu alandaki en önemli hedeflerden birisidir. Özellikle emisyonların azaltılması ve sınırlı kaynağı olan fosil yakıtların kullanılmaması anlamında alternatif enerji kaynaklarının kullanımı gelecek açısından ümit bağlanan en önemli çıkış kapısı olarak ortaya çıkmaktadır.

2005 yılı verilerine göre atmosfere 30 milyar ton karbondioksit atılmaktadır. Gerekli önlemler alınmazsa 2030 yılında bu değer 43 milyar ton/ yıl’a çıkacaktır. Dünyada 2004-2034 yılları arasında yıllık karbondioksit emisyonu % 1,8 oranında; OECD dışı ülkelerde ise % 2,6 artış göstermesi beklenmektedir. 2004 yılı verilerine göre global
enerjinin % 26’sının endüstride kullanıldığı ve karbondioksit emisyonunun % 18,5’inin endüstriden kaynaklandığı göz önüne alınırsa, endüstride gerek enerji tasarrufu ile gerekse başka yollarla enerji yoğunluğunu düşürecek çalışmaların önemi daha da
fazla ortaya çıkmaktadır. 2006 yılı verilerine göre dünyada sera etkisi yaratan çevre sorunlarının % 46’sı enerji tüketiminden, % 24’ü sanayi faaliyetlerinden, % 18’i ormansızlaşmadan, % 9’u tarımdan, % 32’si ise diğer kaynaklardan yaratılan emisyonlar nedeniyle oluşmaktadır. Bu sonuca göre dünyadaki çevre sorunlarının en önemli kaynağı enerji tüketimi ve enerji üretimi sitemlerinde kullanılan yakıt türüne de bağlı olarak ortaya çıkan sera gazı emisyonlarındaki artıştandır.