Avrupa Birliği ve Türkiye’de Çevre ve Enerji Politikaları

Kalite standartları

Maliyetler

Yaşam kalitesi

Siyasal bakış

Çevre kirliliği

Küresel ısınma ve iklim değişikliği konusunda mücadeleyi sağlamaya yönelik imzalanmış uluslararası anlaşmadır.

• Çevrenin korunması ve çevre kalitesinin yükseltilmesi,

• Doğanın ve doğal kaynakların, ekolojik dengeye zarar vermeyecek şekilde işletilmesi,

• İnsan sağlığının korunması,

• Kalkınmanın kalite kurallarıyla paralellik içinde özellikle de yaşam çevresinin ve çalışma şartlarının geliştirilmesine yön verilmesi,

• Kent planlaması ve toprak kullanımında çevresel etkilerin dikkate alınması.

• Bütünleyicilik ilkesi

• Önleyicilik ilkesi

• Kirleten öder ilkesi

• Yüksek seviyede koruma ilkesi

Birliğin en önemli ilke- lerinden birisi malların serbest dolaşımı ve rekabet politikasıdır. Çevre için alınan önlemlerin farklılığı maliyetlere de yansımaktadır. Bu durum rekabet ve serbest dolaşım ilkesini zedelemektedir. Bu anlamda çevre koruma önlemleri de birliğin bütün politikalarıyla uyumlu olmalıdır.

Avrupa Birliği’nin çevre politikasında bazı temel uygulama alanları belirlenmiştir. Bunlar; yaşamın korunması, suyun korunması, havanın korunması, ormanların korunması, endüstriyel kirlilik kontrolü ve atıklar, kimyasal ürünler, radyasyondan korunma, iklim değişikliği ve gürültüdür.

1. Atık yönetimi hiyerarşisi,

2. Topluluk ve üye ülke düzeyinde kendine yeterlilik,

3. Askeri gidere sebep olan en uygun teknoloji,

4. Yakınlık 
5. Üretim sorumluluğu

• Emisyon-atık vergileri: Hava, su ile toprağa bırakılan atık maddeler ile gürültü emis- yonunun miktar ve içeriğine bağlı olarak hesaplanır. Amacı çevreyi kirleten emisyon oranlarını azaltmaktır.

• Ürün temelinde belirlenen vergiler: Naylon poşet gibi çevreye bırakıldığında zarar veren ürünlerden alınan vergilerdir.

• Kullanım temelinde belirlenen vergiler: Kul- lanılan atık su miktarı kadar belediyelere ödenen vergi buna örnek gösterilebilir.

• Vergilendirme farklılıkları: Çevreyi kirleten ürünlerden yüksek, çevreyi kirletmeyen ürünlerden düşük vergi alınması buna ör- nek gösterilebilir.

• Çevre Genel Müdürlüğü (The Environment Directorate-General),

• Avrupa Çevre Ajansı (European Environment Agency),

• Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank),

• Avrupa Çevre İlkeleri (European Principles for the Environment -EPE).

• Bilgilendirme hakkı
• Fikri sorulma hakkı
• Hükümetlerin kararını irdeleme hakkı
• AB yasalarından yararlanma hakkı
   
   

• Çerçeve mevzuat (ÇED ve çevresel bilgiye erişim de dahil),

• Birliğin taraf olduğu uluslararası sözleşmelere ilişkin tedbirler,

• Küresel kirliliğin azaltılması,

• Biyolojik çeşitliliğin korunması amacıyla

  doğa koruma mevzuatı,

• İç pazarın işleyişini sağlayan, ürün standartları türü önlemler.

Türkiye’de ilk kez çevre politikalarının oluşturulması amacıyla Başbakanlık’a bağlı bir Çevre Müsteşarlığı’nın kurulması 1978 yılında gerçekleştirilmiştir. Çevre Bakanlığı’nın kurulması 1991 yılında gerçekleştirilmiştir. Çevre Bakanlığı kapsamında Yüksek Çevre Kurulu, Özel Çevre Koruma Kurumu, Çevre İl Müdürlüğü, Mahalli Çevre Kurulu gibi bakanlığa bağlı kuruluşlar tanımlanmıştır. 2003 yılında yapılan yeni bir düzenleme ile Çevre ve Orman Bakanlığı kurulmuştur.

Türkiye’de çevre ile ilgili mevzuatın gelişmesi AB uyum sürecine paralel olarak devam etmiş ve son yıllarda uyum sürecini tamamlama gayretleriyle çeşitli düzenlemeler yapılmıştır.

Belirli bir proje veya gelişmenin, çevre üzerindeki önemli etkilerinin belirlendiği bir süreçtir. Bu süreç, kendi başına bir karar verme süreci değildir; karar verme süreci ile birlikte gelişen ve onu destekleyen bir süreçtir. Yeni proje ve gelişmelerin çevreye olabilecek sürekli veya geçici potansiyel etkilerinin sosyal sonuçlarını ve alternatif çözümlerini de içine alacak şekilde analizi ve değerlendirilmesidir.

Avrupa Birliği’ne aday ülkelerin üye ülke olabilmeleri için yerine getirmeleri gereken şartları içeren belgedir.

• Sanayileşmiş ülkeler, 1990’daki salınım oranlarını 2008-2012 yılları arasında % 5 oranında azaltacaklarını taahhüt etmişlerdir.
• Endüstri, motorlu taşıtlar ve ısıtmadan kaynaklanan sera gazı miktarını azaltmaya yönelik mevzuat yeniden düzenlenecektir.
• Protokole imza atan her ülke, kendi özgün hedeflerini gerçekleştireceklerini taahhüt etmişlerdir.
• AB ülkelerinden mevcut salınım oranlarını % 8, Japonya’dan ise % 5 oranında azaltması beklenmektedir.
• Düşük salınım oranına sahip bazı ülkelerden bu oranları yükseltmelerine izin verilmiştir.
• Atmosfere atılan metan ve karbondioksit oranının düşürülmesi için alternatif enerji kaynaklarına yönelinecektir.
• Termik santralde daha az karbon çıkaran sistemler ve teknolojiler devreye girecektir.
• Fazla yakıt tüketen ve karbon üretenden daha fazla vergi alınacaktır.
• Karbon emisyonu olmayan, nükleer enerji santrallerinin kullanımı artacaktır.
• Fosil yakıtların kullanımı azaltılacaktır. Biyodizel ve biyoetanol gibi biyoyakıtların kullanımı arttırılacaktır.
• Demir-çelik, çimento, kireç, cam gibi enerji yoğun sektörlerde enerji verimliliği çalışmaları arttırılacak, atık ısıdan yararlanma yoluna gidilecektir.

güneş enerjisi, rüzgar enerjisi, jeotermal enerji, hidroelektrik enerjisi, dalga enerjisi, hidrojen enerjisi, nükleer enerji gibi enerji kaynaklarıdır.

• Yenilenebilir enerji payını 2010 yılında % 20’ye çıkarmayı,

• Enerji verimliliğinde % 20’lik bir iyileşme sağlamayı,

• Ulaşımda 2010 yılı için biyoenerji payını % 10’a çıkarmayı,

• Sera gazı emisyonlarını ise 2020 yılına kadar 1990 seviyesine göre % 20 azaltmayı hedeflemiştir.

• Tüketicilere daha yüksek kalitede kesintisiz ve daha ucuz enerji sağlanması,

• Rekabet gücü, enerji arzının güvenliği ve çevrenin korunması arasında bir denge sağlamak,

• Toplam enerji tüketiminde kömürün payını korumak, doğalgazın payını arttırmak,

• Nükleer enerji santralleri için azami güvenlik şartları sağlamak,

• Yenilenebilir enerji kaynaklarının payını arttırmak.

• Birlik, fosil yakıtlardaki dışa bağımlılığı azaltmak, çevreyi korumak amacıyla yenilenebilir enerji kaynaklarına daha çok yönelecektir.

• 2010 yılı itibariyle alternatif enerjinin toplam enerji tüketimindeki payını %6’dan %12’ye, 2020 de ise %22’ye çıkarılması hedeflenmiştir.

Son yıllarda yürürlüğe giren yeni kanun ve yönetmelikler ülkemizdeki enerji politikalarının temelini oluşturmuştur. Özellikle enerji verimliliğine yönelik olarak kanun ve yönetmelik düzeyindeki çalışmalar dikkati çekmiştir. Bu çalışmaları tarih sırasına göre şöyle sıralayabiliriz:

• Enerji Verimliliği Kanunu (2 Mayıs 2007)
• Binalarda Isı Yalıtım Yönetmeliği (9 Ekim 2008)
• Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Arttırılmasına Dair Yönetmelik (25 Ekim 2008)
• Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği (5 Aralık 2008)

• 5627 Sayılı Enerji Verimliliği Kanunu Kapsamında Yapılacak Yetkilendirmeler, Sertifikalar, Rapor- lamalar ve Projeler Konunda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ (6 Şubat 2009)