ENERJİ TASARRUFU - Deneme Sınavı - 21

Avrupa Birliği ev aletleriyle ilgili enerji verimliliğini arttırmak amacıyla 1994 yılında bir direktif yayımlamış olup, bu bağlamda bazı ev aletleriyle ilgili enerji endeksleri tanımlamıştır. Özellikle soğutucu türü aletlerde getirilen minimum standartlar enerji verimliliğinde olumlu sonuçlar doğurmuştur.

Elektrikli ev aletlerinin ev içi elektrik sarfiyatında en önde geleni Elektrik İşleri Etüt İdaresine göre %30’ luk bir payla buzdolaplarıdır. Dolayısıyla buzdolaplarında doğru tercih ve doğru kullanım oldukça önemlidir.

Evlerde en çok elektrik tüketimini buzdolaplarından sonra yaklaşık %28’ lik bir oranla aydınlatma ihtiyaçları takip etmektedir.

Akkor lambalar yerine tercih edilecek olan floresan lambalar enerji tasarrufunda önemli rol oynayacaktır. Akkor flamanlı lambalar floresanla lambalara göre daha kısa ömürlüdürlerOve daha fazla ısınırlar.

Temas halinde olan yüksek sıcaklığa sahip nesnelerden daha düşük sıcaklıktaki nesnelere doğru ısı akışı olacaktır. Bundan dolayı buzdolabının iç sıcaklığının daha az enerjiyle kontrol altında tutulabilmesi sıcak yiyecek, içecek ve besin malzemelerinin buzdolabının içine konulmadan önce soğuması beklenmelidir.

Çok kısa süreler için kombilerin açılıp kapatılması yerine düşük sıcaklık değerlerinde tutulması, kalorifer peteklerinde biriken gazın tahliye edilmesi, kalorifer peteklerinin temiz ve önünün açık tutulması gibi basit önlemler ısıl verim sağlayacak ve daha düşük elektrik tüketimini teşvik edecektir.

Odalarda ve aydınlatmanın gerekli olduğu muhtelif mekanlarda açık tonda renk kullanımı enerji tasarrufu sağlayacaktır.

Her rengin yansıma faktörü farklıdır. Bazı renkler için ortalama yansıma faktörleri aşağıda verildiği gibidir;

Siyah; 0,05

Koyu kırmızı; 0,10

Gök mavi; 0,40

Pembe ve açık yeşil; 0,45

Beyaz; 0,80

En basit tanımıyla elektrik akımı (I) birim zamanda birim yüzeyden geçen hareketli yük miktarı olarak tanımlanmaktadır ve birimi Amper’ dir.

İç mekanlarda renk seçimi psikolojik unsurlar da göz önüne alınarak yapılmalıdır. Her rengin yansıma faktörü farklıdır. Bazı renkler için ortalama yansıma faktörleri aşağıda verildiği gibidir;

Siyah; 0,05

Koyu kırmızı; 0,10

Gök mavi; 0,40

Pembe ve açık yeşil; 0,45

Beyaz; 0,80

Kent içi toplu ulaşımda vazgeçilmez bir alternatif olan demiryolu, taşıma kapasiteleri, çevreye duyarlı teknolojileri, daha ucuz ve güvenilir seyahat olanağı sunması sebebiyle dünya genelinde büyük bir öneme sahiptir. Bunun haricinde tren dizilerinin ihtiyaca ve talebe göre uzatılabilme güvencesi ve esnekliği, özellikle liman kentlerinden iç bölgelere doğru mal ve eşya nakliyatında demir yolunun tercih edilmesine sebep olmuştur.

Demiryolu taşımacılığında kullanılan araçlar aşağıdaki gibi özetlenebilmektedir.

Trenler (lokomotif ya da çeken araçlar tarafından tahrik edilen vagonlar dizisi)

-  Yük Trenleri: Eşya ve mal taşımacılığında kullanılan ve yük tipine göre çeşitlendirilen vagonlardan oluşan tren setleri

-  Yolcu Trenleri: Yolcu taşımacılığında kullanılan ve buna uygun vagonlardan oluşan tren setleri. Seyahat hızlarına göre: konvansiyonel trenler, Yüksek Hızlı Trenler

Kent içi raylı sistem araçları (kendindent ahrikli demiryolu araçları)

-  Metro: Taşıma kapasitesi yüksek toplu taşıma aracı

-  Tramvay: Taşıma kapasitesi metroya göre daha düşük olan ve hafif raylı olarak adlandırılan toplu taşıma aracı

-  Monoray: Taşıma kapasitesi metroya göre daha az olan ve emsallerinden farklı olarak tek bir rehber yol üzerinde seyahat eden toplu taşıma aracı

-  Banliyö: Taşıma kapasitesi hafif raylı araçlardan yüksek olan toplu taşıma aracı

Denizyolu taşımacılığı, gemi, vapur, şilep, römork gibi deniz yolu taşıtları kullanılarak gerçekleştirilen yolcu ve yük taşımasına verilen isimdir. Denizyolu ulaşımı, güvenilir, ucuz, yüksek taşıma kapasitesi ve kayıpların az olması ile yük taşımacılığında en çok tercih edilen metottur. Dünyada özellikle ticaret mallarının taşınmasında büyük bir öneme ve role sahiptir.

Türkiye’deki toplam araç sayısı belirtilen yıl itibarı ile 19 994 472’dir ve bu araçlarda en büyük pay otomobile (%53,21) ve en düşük pay ise otobüse (%1,09) aittir. Aynı istatistiğe göre en yüksek ikinci pay kamyonet iken (%16,02) bu araçların ticari maksatla tercih edildikleri düşünüldüğünde Türkiye’de karayolu ulaşımında sürücülerin bir yere ulaşmak maksadıyla ikincil araç tercihi motorsiklet (%14,76) olduğunu belirtmek çok da yanlışolmayacaktır.

Yakıt verimliliği, motorlu taşıtın hareketi esnasında yakıtın hangi verimlilikte kullanıldığını ifade eder. Yakıt ekonomisi, mil ya da km başına tüketilen yakıtın galon ya da litre cinsinden belirtildiği bir ölçü ya da değerlendirme biçimidir. Yakıt tüketimi ise yakıt ekonomisinin biraz tersidir. Aracın belirtilen bir yol boyunca ne kadar yakıt tükettiğini gösterir.

Enerji tasarrufu ve enerji verimliliği birbirlerinden kolayca ayrılamayacak iki kavramdır. Birisi bir işingerçekleştirilmesi esnasında daha az enerji harcanması gerektiğini tanımlarken (tasarruf edilmesini belirtirken), diğeri arzu edilen işin yapılması esnasında enerjinin daha verimli kullanılması gerektiğini ifade etmektedir.

Ulaşımda enerji verimliliği denilince ilk olarak akla gelen tarif, yolcu ya da yükün nakli için harcanan enerjinin verimli şekilde kullanılabilmesidir. Teknik açıdan bakıldığında ise yapılabilecek bir diğer tanım, harcanan enerjinin elde edilen işe oranının en yüksek olduğu durum yani birim enerji ile elde edilebilecek en uzun seyahat mesafesidir. Literatürde bu kavram için yapılan tanım ise, yük ya da yolcunun faydalı seyahatinin, araçların çekişi için harcanan enerjiye oranıdır.

Bir diğer hava direnci ise seyir halinde ikenserinlemek için açılan camlar sayesinde oluşmaktadır. İçeri dolan hava ile araç hızlanabilmek için daha fazla güç harcayacak, bu da dahafazla yakıt sarfiyatına neden olacaktır. Seyir halinde iken tasarruf için camlar kapalı tutulmalıdır.

Yük taşımacılığında istasyon sayısındaki artış ile

Her bir istasyondaki yükleme ve boşaltmaişlemi nedeniyle seyahat süresinin uzadığı

Yükleme boşaltma işlemi için ilave manevralokomotiflerine ihtiyaç duyulduğu

Gene aynı işlemler için ilave manevralara ihtiyaç duyulduğu

tespit edilmiştir. Bunların ise gerek zaman gerekse enerji tüketimini çok fazla arttırdığı ve bunların sonucunda da birim yük başına taşıma maliyetlerinin yükseldiği belirlenmiştir.

Bu handikaplardan kurtulabilmek adına blok tren adı verilen ve trenin tam olarak yüklendikten sonra son istasyona kadar durmayacağı (ara yükleme boşaltma istasyonlarının olmadığı) bir taşıma modeli önerilmiştir. Bu yeni modele Blok Tren uygulaması adı verilir.

Toplu taşımada dikkat edilecek hususlar;

Toplu taşımada birim yolcu başına enerji tüketimini azaltabilmenin en birincil koşulu, doğru kapasite kullanımı ve dolayısıyla doğru işletme koşullarıdır.

Sefer sayıları talebe bağlı olarak organize edilmeli ve araçların boş seyretmelerinin önüne geçilmelidir.

Toplu taşıma araçlarına ayrılmış şerit ve yol uygulaması yaygınlaştırılmalıdır.

Verimi daha yüksek motorlar tercih edilerek enerji tasarrufuna destek olunmalıdır.

Çevre dostu enerji kaynakları kullanan motorlar tercih edilmelidir.

Toplu taşımacılıkta raylı sistemlerin kullanımı yaygınlaştırılmalı ve teşvik edilmelidir.

Sinyalizasyon yardımıyla gerçekleştirilen bir diğer enerji dostu uygulama da yeşil dalga uygulamasıdır. Bu uygulamada birbirini takip eden kavşaklarda, belirli bir hızla (genel itibari ile mevcut yolun hız limiti) seyreden aracın trafik ışıklarının koordinasyonu sağlanarak kırmızı ışıklarda durmadan gidebilmesi sağlanmaktadır. Bu sayede hem sabit hızın sağladığı düşük yakıt tüketiminden yararlanılmakta hem de aracın durmasından kaynaklı kayıplar önlenmektedir.

Elektrokimyasal enerji depolama; içeriği ile kimyasal enerjiyi bir çeşit yükseltgenme indirgenme reaksiyonu sonucunda elektrik enerjisine dönüştürebilen yöntemdir. Günümüzde kullanılan bataryalar (standart ya da akış tipi) bu tip depolama yönteminin örnekleridir.

Lityum İyon bataryaların en önemli avantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Nikel kadmiyum (Ni-Cd) bataryalar pozitif uçta nikel hidroksit ve negatif uçta metalik kadmiyum ve elektrolit olarak potasyum hidroksitten oluşmaktadırlar. Çok düşük sıcaklıklarda (-40 °C) çalışabilmesi, uzun ömürlü olması, kapalı ve bakıma ihtiyaç duymayan hücreleri ve yüksek kapasiteleri (10 mAh – 20 Ah) ile bir dönem özellikle kurşun asit bataryalara karşı daha çok tercih edilmekteydi.