ENERJİ TASARRUFU - Deneme Sınavı - 16

Enerji tasarrufuna yönelik olarak yapılabilecek ana çalışma başlıkları olarak şunlar belirtilebilir:
• Elektrik enerjisi,
• Isı enerjisi,
• Mekanik enerji,
• Proses enerjisi,
• Madde geri kazanımı.

Sankey Diyagramı; Bir sistemin enerji analizinde elde edilen sonuçların gösterildiği bir diyagramdır

Optimum; Mevcut koşullarda en uygun ve en faydalı olacak durum optimum durum olarak nitelendirilir

Sirkülasyon Pompası; Tesisatta veya sistemde dolaşan akışkanın sürekli olarak sistemde dönmesini sağlayan pompadır.

Proses Enerjisi Tasarrufu Çalışmaları Proses enerjisinden tasarrufta, proses sonunda atılan atık ısıdan yararlanma çalışmaları anlaşılmaktadır. Atık ısıdan yararlanma çalışmalarında şu başlıklar ortaya çıkmaktadır:
• Isı boruları,
• Sıvı akışkanlı indirekt ısı değiştiricileri,
• Gaz kullanan ısı değiştiricileri,
• Döner tip rejeneratörler,
• Levha tip ısı değiştiricileri,
• Ekonomizörler,
• Atık ısı kazanları,
• Isı pompaları.

Enerjinin nasıl kullanıldığının bir göstergesi de enerji yoğunluğu değerleridir. Enerji yoğunluğu, yıllık gayrisafi milli hasıla başına, yıllık olarak tüketilen birincil enerji miktarı olarak tanımlanmaktadır. Bu anlamda enerji yoğunluğu tüm dünyada kullanılan ve kabul gören bir göstergedir. Bu gösterge; ekonomik çıktı, enerji verimliliğindeki ve yakıt kullanımındaki değişimleri de ifade etmektedir. Genel olarak 1000 $ hasıla başına tüketilen TEP (ton petrol eşdeğeri) miktarı, uluslararası literatürde enerji yoğunluğu olarak tanımlanmaktadır.

Doğru cevap C‘dir.

Cam Sanayinde Enerji Tasarrufu Çalışmaları Cam endüstrisi enerji yoğun sektörler grubundadır. Cam sanayinde enerji giderleri, toplam giderler içinde ilk sıradadır. Cam sanayisinde enerji ekonomisi amacıyla başlıca şu yollar önerilmektedir:
• Fırın izolasyonu,
• Bacadan atılan atık sıcak gazdan yararlanma,
- Atık ısı kazanı kullanımı,
- Bina ısıtılması ve sıcak su elde edilmesi,
- Elektrik enerjisi üretilmesi,
• Yakma havasının ön ısıtılması,
• Oksijenle zenginleştirilmiş hava kullanımı,
Bir cam fabrikasında yapılan hesaplamalarda
bacadan atılan gazın enerjisi kullanılan yakıtın üçte
birine karşılık geldiği görülmüştür. Atılan enerjinin

Çevreyi Koruyan Çözümler

Enerjinin rasyonel kullanımı, diğer bir deyişle enerjinin daha iyi yönetimi ile enerji tüketiminin kontrol altına alınması anlaşılmaktadır. Tüketimin azaltılması veya bunun sonucu olarak artışın önüne geçilmesi ile enerji kullanılabilirliği açısından olduğu kadar çevre açısından da bir iyileşme ortaya çıkmaktadır. Rasyonel enerji kullanımı yoluyla tasarruf edilen her enerji miktarına, üretilmeyen ve dolayısıyla çevreyi bozan etkileri ile uğraşılması gerekmeyen bir enerji olarak da bakılabilir. Enerji tasarrufu, gelişmekte olan ülkelerin daha çok dikkat etmesi gereken bir konu olup sanayinin yanı sıra pek çok alanda göz önüne alınabilecektir. 

Temiz enerji tekniklerinden yararlanılması, enerji tasarrufu ve çevre açısından yeni olanaklar ortaya çıkarabilmektedir. Bu alanda, yakma sistemlerinin geliştirilmesi ile, SO2 ve NOx emisyonlarını azaltılmasına olanak veren düşük ısıtma sistemlerinin geliştirilmesinden söz edilebilir.

Kirletici maddeleri ayıran veya zararlarını önleyen tekniklerin uygulanması, çevre açısından önemli katkılar verebilmektedir. 

Fosil yakıtlardan daha az kirlilik yaratan yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmek, bu alandaki en önemli hedeflerden birisidir. Özellikle emisyonların azaltılması ve sınırlı kaynağı olan fosil yakıtların kullanılmaması anlamında alternatif enerji kaynaklarının kullanımı gelecek açısından ümit bağlanan en önemli çıkış kapısı olarak ortaya çıkmaktadır.

Enerji Tasarrufu ve Ulaşım
Günümüzde, daha güçlü, daha hızlı, daha etkili, araçlara duyulan talep, beraberinde bu cihazların daha fazla enerjiye ihtiyaç duyması ile sonlanmaktadır. Her ne kadar artık kullanılan cihazlar eskisine nazaran daha az güç tüketseler, daha yüksek verimle çalışsalar da, kullanılan cihaz sayısındaki artış, enerjiye duyulan ihtiyacı azaltmamış arttırmıştır. Bu nedenle araştırmalar, mevcut kaynaklardan daha fazla enerji elde edebilmek, alternatif enerji kaynakları bulabilmek ve eldeki kaynakları daha doğru biçimde kullanabilmek üzerine odaklanmaktadır.

Ülkemizde enerji tüketiminin önemli bir bölümünü oluşturan (%20) ulaştırma sektörü de enerjinin daha verimli kullanılması yollarının arandığı ve dolayısı ile tasarruf tedbirlerinin alındığı sektörlerin başlıcalarındandır. Bu amaçla gerek araçların enerji kullanım veriminin arttırılması gerekse birim taşıma (yolcu ya da yük) başına harcanan enerji miktarının azaltılması gibi çeşitli yollar ele alınmakta ve uygulamaya konulmaktadır.

Karayolu taşımacılığı en birincil ulaşım yöntemidir. Onu yük taşımacılığında deniz yolu, yolcu taşımacılığında ise demiryolu izlemektedir. Yolcu taşımacılığında deniz yolu en az tercih edilen ulaşım türü durumunda iken, yük taşımacılığında en az tercih edilen ulaşım biçimi de havayoludur.

Ulaşım pastasında en büyük pay sahibi olan karayolunda bunun hangi araçlarla nasıl gerçekleştirildiğine dair detayları TÜİK’in 2015 verilerine bakarak söylemek mümkün olabilmektedir. Buna göre Türkiye’deki toplam araç sayısı belirtilen yıl itibarı ile 19 994 472’dir ve bu araçlarda en büyük pay otomobile (%53,21) ve en düşük pay ise otobüse (%1,09) aittir. Aynı istatistiğe göre en yüksek ikinci pay kamyonet iken (%16,02) bu araçların ticari maksatla tercih edildikleri düşünüldüğünde Türkiye’de karayolu ulaşımında sürücülerin bir yere ulaşmak maksadıyla ikincil araç tercihi motosiklet (%14,76) olduğunu belirtmek çok da yanlış olmayacaktır.

Türkiye’de Ulaştırma Türlerinde Kullanılan Enerji Çeşitleri ve Dağılımları

Ulaşımın en önemli ayağı olan karayolu ulaşımında araçların yakıt türlerine göre dağılımı Şekil 7.4’de gösterilmiştir. Yukarıdaki grafikte de görüleceği üzere karayolundaki araçların yarısına yakını dizel motorlu iken benzinli araç oranı ile LPG’li araç oranı birbirlerine çok yakındır ve 20 milyona yakın aracın neredeyse tamamı petrol ürünleri kullanmaktadır.

Yakıt verimliliği, motorlu taşıtın hareketi esnasında yakıtın hangi verimlilikte kullanıldığını ifade eder.

Yakıt ekonomisi, mil ya da km başına tüketilen yakıtın galon ya da litre cinsinden belirtildiği bir ölçü ya da değerlendirme biçimidir.

Yakıt tüketimi ise yakıt ekonomisinin biraz tersidir. Aracın belirtilen bir yol boyunca ne kadar yakıt tükettiğini gösterir.

Ulaştırmada enerjinin daha verimli olabilmesi, enerji kaynağı olarak kullanılan yakıtın daha etkin olarak kullanılması ya da bu konuda daha tasarruflu olunması ile mümkündür. Bu noktada yapılması gerekenler detaylı olarak bir sonraki bölümde verilecek olmakla birlikte genel hatları ile aşağıdaki gibidir: 
• Araçların aerodinamik yapıları ve motorlarının teknik kapasiteleri geliştirilmeli
• Ulaşım ağlarındaki organizasyon güçlendirilmeli
• Daha verimli ve daha etkin enerji kaynaklarına yönelmeli
• Araç sürüş tekniğini geliştirmelidir.

Enerji Verimliliği Ulaşımda enerji verimliliği denilince ilk olarak akla gelen tarif, yolcu ya da yükün nakli için harcanan enerjinin verimli şekilde kullanılabilmesidir. Teknik açıdan bakıldığında ise yapılabilecek bir diğer tanım, harcanan enerjinin elde edilen işe oranının en  yüksek olduğu durum yani birim enerji ile elde edilebilecek en uzun seyahat mesafesidir. Literatürde bu kavram için yapılan tanım ise, yük ya da yolcunun faydalı seyahatinin, araçların çekişi için harcanan enerjiye oranıdır. 

Artan enerji ihtiyacının insanlığın önündeki en önemli sorunlardan birisi olduğu düşünüldüğünde, her birim enerjiye verilen kıymetin nedeni daha iyi anlaşılabilir. Bu sayede 2030’a kadar en az %30 artması beklenen enerji ihtiyacına yönelik daha doğru önlemler alınabilir. Ulaşımda enerji verimliliğine yönelik takip eden bölümlerde daha detaylı bilgi bulunabilir. Aşağıda bu alandaki enerji verimliliği kavramının ana başlıkları sunulmuştur: 
• Düşük emisyonlu araç kullanımı ve araçlarda temiz yakıt tercihi
• Enerji verimliliği yüksek ulaştırma türlerine yönelmek 
• Ulaşım araçları içinde enerji verimlilik standartları belirlenmesi
• Yakıt tüketimi az olan araçların daha yaygın olarak kullanılması ve üretilmesi
• Eko-sürüş tekniklerinin kullanılması

Karayolu Taşıtlarında Alınması Gereken Önlemler 

Her ne kadar günümüzde elektrik motorları teknolojisi de artık karayolu araçlarının tasarımında ve imalatında hibrit ya da %100 elektrikli motorlarıyla yerini almaya başlamışsa da hala hakim motor teknolojisi petrol ürünü yakıtlara dayanmaktadır. O nedenle karayolu araçlarındaki verim artışı bu motor teknolojisi ve onun kayıpları üzerinden ele alınacaktır. Araçlarda yakıt tasarrufunun sağlanabilmesi
ya da başka bir bakış açısıyla daha verimli sürüş (Avrupa’da Eko-sürüş tekniği olarak da adlandırılan) sağlanabilmesi amacıyla aşağıda belirtilen hususlar ışığında bir dizi tedbirler alınabilir.

• Seyahat esnasında araçların yüksek devirlerde kullanılması seyir esnasında fazla yakıt kullanımına neden olacaktır, bu nedenle düşük devirlerde araç kullanımı önemlidir. Bu amaçla uygun vites tercih edilmeli ve benzinli araçlarda 2500 rpm devir ve dizel araçlarda 2000 rpm devir vites değişimi için sınır olarak görülmelidir. 

• Buna bağlı olarak araçların şehir içi seyir hızının 35 ile 95 km/h aralığında olması tavsiye edilir. 

• Karayolu araçlarının daha verimli çalışabilmesi için uygun olan çalışma koşullarının devamlılığı önemlidir, bu da araçların günlük, haftalık, aylık ve senelik bakımlarının yapılması anlamına gelmektedir. Yakıt sarfiyatının artmaması da motor bakımının tam olarak yapılması ile ilintilidir. Araçların rutin bakımlarında 

- Buji değişimleri (iyi ateşlemenin sağlanabilmesi)
- Yağ değişimi (sürtünme kayıplarının
önlenmesi)
- Hava filtre değişimi (iyi ateşlemenin
sağlanabilmesi)
- Soğutma suyu (motor bloğunun uygun
sıcaklıkta çalışabilmesi)

• Kara yolu araçlarının doğru yakıt kullanımına sahip olup olmadığı atılan havanın kontrolü ile ya da diğer bir ifade ile egzoz muayenesi ile de mümkündür. Bu muayene rutin bir biçimde yapılmalıdır. 

• Karayolu araçlarının ani olarak hızlanması ya da yavaşlaması (ivmelenmesi) yakıt tüketimini %5-10 arasında değiştirmektedir. Bu nedenle ani frenleme ve hızlanmadan kaçınmakta fayda vardır. 

• Uzun mesafeli seyahatlerde sabit hızla gidebilme avantajı söz konusu olduğundan enerji verimliliği için buna dikkat edilmelidir. 

• Araçların seyir halinde maruz kaldıkları direncin de yakıt sarfiyatında çok önemli bir etkisi bulunmaktadır. Bu nedenle aerodinamik yapısını bozacak şekilde araca takılacak ilave parçaların enerji verimliliğine olumsuz etkileri olacaktır. Bunların başında ilave yük taşıyabilmek adına araç üstlerine eklenen portbagajlar gelmektedir. 

• Bir diğer hava direnci ise seyir halinde iken serinlemek için açılan camlar sayesinde

2005 yılı verilerine göre atmosfere 30 milyar ton karbondioksit atılmaktadır. Gerekli önlemler alınmazsa 2030 yılında bu değer 43 milyar ton/ yıl’a çıkacaktır. Dünyada 2004-2034 yılları arasında yıllık karbondioksit emisyonu % 1,8 oranında; OECD dışı ülkelerde ise % 2,6 artış göstermesi beklenmektedir. 2004 yılı verilerine göre global
enerjinin % 26’sının endüstride kullanıldığı ve karbondioksit emisyonunun % 18,5’inin endüstriden kaynaklandığı göz önüne alınırsa, endüstride gerek enerji tasarrufu ile gerekse başka yollarla enerji yoğunluğunu düşürecek çalışmaların önemi daha da
fazla ortaya çıkmaktadır. 2006 yılı verilerine göre dünyada sera etkisi yaratan çevre sorunlarının % 46’sı enerji tüketiminden, % 24’ü sanayi faaliyetlerinden, % 18’i ormansızlaşmadan, % 9’u tarımdan, % 32’si ise diğer kaynaklardan yaratılan emisyonlar nedeniyle oluşmaktadır. Bu sonuca göre dünyadaki çevre sorunlarının en önemli kaynağı enerji tüketimi ve enerji üretimi sitemlerinde kullanılan yakıt türüne de bağlı olarak ortaya çıkan sera gazı emisyonlarındaki artıştandır.

Çevreyi Koruyan Çözümler

Enerjinin rasyonel kullanımı

Temiz enerji tekniklerinden yararlanılması

Kirletici maddeleri ayıran veya zararlarını önleyen tekniklerin uygulanması

Fosil yakıtlardan daha az kirlilik yaratan yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmek

Fırın Cürufu
Çelik üretiminden oluşan atık maddedir.
Aslında pek atık madde olmamasının ana sebeplerinden biri zemin güçlendirici madde olarak kullanılmasıdır. Üretilen 1 ton çelikten 300 kg cüruf oluşmaktadır.

Tabloda görüldüğü gibi enerji yoğunluğu dünya ortalaması 0,29 TEP/bin $, AB ülkelerinde 0,09~0,20 TEP/bin $ arasında iken ülkemizde bu değer 0,38 TEP/bin $ mertebelerindedir. Söz konu­su tablo incelendiğinde dünyadaki ülkeler arasında enerji yoğunluğu açısından en iyi durumdaki ülke Japonya’dır. Ülkemizdeki enerji yoğunluğu OECD ülkelerinin iki katı Japonya’nın dört katıdır. II ve III. maddeler yanlış olduğundan Doğru cevap D‘dir.