ENERJİ TASARRUFU VE ÇEVRE

Ekosistemlerin önemli bir kısmında ya da bir bölümünde değişikliğe neden olarak; çevrenin fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel bütünü olumsuz yönde etkileyen etkenlere çevresel etki denir. Doğru cevap E'dir.

İlk kez ABD’de Ulusal Çevre Politikası Yasası (UÇPY) ile 1969’da gündeme gelen ardından 1972 Stockholm Konferansı ve 1973 yılında Avrupa Ekonomik Topluluğu (şimdiki adıyla Avrupa Birliği) çevresel etki değerlendirmesine yönelik ilk çalışmaların başlangıcı olmuştur. Doğru cevap A'dır.

Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED), kalkınma projelerinin çevresel etkilerini tanımlamak için yürütülen bir süreçtir. Ülkemizde ÇED süreci 7 Şubat 1993 tarihinde yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği ile yasal bir süreç olarak tanımlanmıştır. ÇED Yönetmeliği 23 Haziran 1997 ve 6 Haziran 2002 tarihlerinde revize edilmiş ve Avrupa Birliği (AB) ÇED Direktifi (85/337/EEC ve 97/11/EC) ile uyumlaştırmanın sağlanması için gerçekleştirilen son revizyon ise 03 Ekim 2013 tarihinde yapılmıştır. Resmi Gazete’de Çevresel Etki Değerlendirme çalışmalarının organizasyonu ülkemizde bundan sonraki başlıklarda değineceğimiz yasa ve yönetmeliklere dayanmaktadır. Doğru cevap D'dir.

ÇED Yönetmeliği’ne tabi duyarlı ve hassas bölgeler, mevzuat gereği korunması gereken alanları da kapsamaktadır. Mevzuat uyarınca korunması gerekli alanlar;
• Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları.
• Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları.
• Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı.
• Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları.
• Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği kapsamında tanımlanan alanlar.
• Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğine göre Hassas Kirlenme Bölgeleri.
• Özel Çevre Koruma Bölgeleri.
• Boğaziçi Kanunu’na göre koruma altına alınan alanlar.
• Orman Kanunu gereğince orman alanı sayılan yerler.
• Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar.
• Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılma alanları.
• Mera Kanunu’nda belirtilen alanlar.
• Sulak Alanların Korunması Yönetmeliğinde belirtilen alanlar.

Doğru cevap E'dir.

Ülkemizdeki mevzuata göre ÇED’de görev alabilen başlıca meslek grupları, özellikleri ve bir ÇED raporu hazırlamak için bir firmanın asgari personel durumu şöyle olmalıdır;
• Kurucu: En az lisans seviyesinde eğitim görmüş bir kişi olmalıdır.
• En az bir yetkili personel: En az üç yıl deneyimli bir çevre mühendisi, mühendislik eğitimi veren fakültelerin herhangi bir bölümünden mezun olan en az üç yıl deneyimli bir kişi ya da üniversitelerin fizik, kimya, biyoloji, arkeoloji, kamu yönetimi, işletme, iktisat, maliye, veya sosyoloji bölümlerinin birinden mezun en az üç yıl deneyimli olmalıdır.
• En az bir uzman: Projenin niteliği ve özelliğine göre en az bir uzman.
• Diğer: Gerektiğinde farklı alanlardan uzman ve kuruluşlarla da işbirliği yapılabilir

Doğru cevap C'dir.

Türkiye’de gerçekleştirilmesi planlanan Ek-2 listesindeki projeler için, ÇED süreci başlamadan önce şu değerlendirmeler yapılır:

Gerçekleştirilecek proje Ek-1 listesinde ya da Ek-2 listesinde olup Seçme-Eleme aşamasında "ÇED Gereklidir" kararı verilmiş ise süreç başlar ve sonuçta hazırlanan ÇED raporu için, "ÇED Olumlu" veya "ÇED Olumsuz" kararı verilebilir. Doğru cevap B'dir.

Gerçekleştirilmesi planlanan projeler için yapılacak ÇED çalışmaları da, genellikle aşağıda belirtilen etkilerin meydana gelebileceği öngörülmektedir:
• Arazi yeteneği ve üretim kaybı
• Arkeolojik ve tarihi yapıların kaybı
• Proje alanındaki estetik değişimler
• Yüzey ve yer altı sularına ve barajlara etkiler
• Hava kalitesine etkiler
• Toprak üstü ve yer altı tüm doğal kaynaklar üzerindeki etkiler

Doğru cevap E'dir.

Bir ÇED raporunda bulunması gereken önemli başlıkların bazıları şu şekildedir:
• Proje konusu, tanımı ve hizmet amaçları,
• Projede kullanılan üretim yöntemleri ve projenin kapasitesi,
• Projede kullanılan ekipmanların miktarı, özellikleri ve ünitelerin konumu,
• Projenin teknoloji alternatifleri ve alternatiflerin kabul edilebilirlik durumu,
• Projenin sosyal ve ekonomik yönden önemi ve gerekliliği (finans kaynakları, projenin zamanlama tablosu, fayda-maliyet analizi, yöreye katkısı),
• Projeye ilişkin ulusal ve uluslararası standartlar ve yasal durumlardır.

Doğru cevap E'dir.

Kontrol listeleri yöntemi, herhangi bir faaliyetten doğabilecek doğrudan veya dolaylı etkileri içeren listeler ve değerlendirilmesinden oluşmaktadır. Metodun en önemli avantajı, bir ÇED çalışması kapsamında iyi hazırlanmış
listeler kullanılmak kaydıyla, herhangi bir etkenin gözden kaçırılma olasılığı azalmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Değerli Ekosistem Bileşenleri (DEB): Projeyi öneren kuruluş, kamuoyu, bilim insanları veya değerlendirme sürecinde yer alan kamu idaresi tarafından kültürel değerlere veya bilimsel kaygıya dayalı önemli olarak kabul edilen çevrenin her bir parçasıdır. Doğru cevap B'dir.

Uluslararası Çevresel Etki Değerlendirme Kuruluşu, ÇED’in tanımını şöyle yapmaktadır; “gerçekleştirilmesi düşünülen bir proje veya gelişmenin, yatırım kararında önce ortaya çıkabilecek sürekli veya geçici çevresel, ekolojik, biyofiziksel, sosyal etkilerinin azaltılması ve ortadan kaldırılması için gerekli olan tanım, tahmin ve değerlendirmelerin yapıldığı bir süreçtir.” Doğru cevap A'dır.

Ekosistem: Belirli bir alanda bulunan canlılar ile bunları çevreleyen cansız çevrelerinin karşılıklı ilişkileri ile meydana gelen ve süreklilik gösteren ekolojik sistemlerdir. Doğru cevap E'dir.

İlk kez ABD’de Ulusal Çevre Politikası Yasası (UÇPY) ile 1969’da gündeme gelen ardından 1972 Stockholm Konferansı ve 1973 yılında Avrupa Ekonomik Topluluğu (şimdiki adıyla Avrupa Birliği) çevresel etki değerlendirmesine yönelik ilk çalışmaların başlangıcı olmuştur. Doğru cevap A'dır.

2872 sayılı Çevre Kanunu 20-e maddesine göre ÇED’e ilişkin getirilen yasal zorunluluklar kapsamında; Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecine başlamadan veya bu süreci tamamlamadan inşaata başlayan ya da faaliyete geçenlere; yapılan proje bedelinin yüzde ikisi oranında idari para cezası verilir. Doğru cevap B'dir.

Özel Çevre Koruma Bölgesi için aranılan esas ve şartlar şunlardır:

Gelişmiş yerleşim bölgeleri dışında kalan veuzun vadede oturuma uygun olmayan,

Tarihi, arkeolojik ve kültür zenginliği bulunan,

Kendine has biyolojik, ekolojik ve jeomorfolojik özellikleri olan,

Yangın gibi, maden kaynakları işletilmesi gibi değişik baskılarla ekosistemi fazla değişikliğe uğramamış veya biyolojik zenginlikleri kaybolmamış bulunan,

Tarım, madencilik ve sanayi gibi dış tesirlerin baskısından uzak kalmış ve uzun vadede bu tesirlerin etkili olamayacağı, korunması kolay olan,

Doğru cevap C'dir.

ÇED süreci belirli temel ilkelere dayanmaktadır. Bu ilkeleri şöyle sıralayabiliriz: Planlama sürecine entegrasyon, mümkün olan en erken aşamada diyalog, sorumluluk, karar verme, halkın katılımı, esneklik, demokrasidir. Doğru cevap B'dir.

Ek-1 listesi için ÇED uygulaması zorunlu olup, seçme ve eleme işlemi yalnızca Ek-2 listesindeki projeler için uygulanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Abiyotik: Canlı organizmaların sürekli etkileşim içinde oldukları çevresel koşullardır. Örneğin iklim, toprak, sıcaklık, ışık vb. gibi. Doğru cevap C'dir.

Populasyon: Belirli bir bölgede yaşayan aynı türe ait bireyler topluluğudur. Doğru cevap A'dır.

Örtmeler yönteminde durumu araştırılan bölgenin farklı özelliklerine ilişkin bilgileri içeren haritalar üst üste getirilerek ortak bir değerlendirmeye alınırlar. Doğru cevap D'dir.