ENERJİ TASARRUFU VE ÇEVRE - Deneme Sınavı - 8

Pasif evlerin standartları yüksek ısı yalıtımı uygulaması, hava sızdırmaz bina kabuğu, iklime göre üç veya iki camlı yüksek performanslı pencere seçimi, mekanik ve yüksek verimliliğe sahip ısı geri kazanımlı havalandırma sistemi, bina içindeki elektronik aletler ve insan sayısına bağlı ısı kazançlarının kontrolü ve güney cephede gölgelendirme olarak sıralanabilir. Pasif evler güneye bakan camlar ve gölgelendirme elemanları gibi pasif tasarımın bazı özelliklerini içermektedir. En önemli özellikleri ise ısınma gereksinimini taze gelen, önden ısıtılmış hava ile karşılamalarıdır. Amaç evin hava sızdırmayan bir yapıya kavuşmasıdır. Bu noktada dışarıdan içeriye hava girmesi önlendiği gibi, içeriden de dışarıya hava kaçması engellenir. Doğal gaz ve soba kullanımı olmaksızın, evin hava geçirmezliği sayesinde evdeki enerji kaynakları örneğin ampul, bilgisayar ve hatta evde yaşayan insanlar sayesinde ev ısınabilmektedir. Mekanik havalandırma sistemi sayesinde yazın klima açmaya gerek kalmadan serinlik sağlanabilmektedir. Yeşil binalar daha çok çevre ile ilgili boyutlara değinirken, pasif yapılar ise enerjiyle ilgili tüm kavramlarla ilgilenmektedir.

Kalite standartları, maliyetler, yaşam kalitesi, siyasal bakış ve çevre Avrupa Birliği’nde çevre politikası geliştirilmesinin gerekçeleridir. İnsan sağlığının korunması ve kent planlaması ise AB çevre politikalarının hedeflerindendir.

Çevre kirliliği, tüm dünyayı tehdit eden bir sorun olması nedeniyle AB çatısı dışında da Dünya için ortak politika arayışlar bulunmaktadır. Bu amaçla da Kyoto Protokolü ortaya konulmuştur. Kyoto Protokolü, küresel ısınma ve iklim değişikliği konusunda mücadeleyi sağlamaya yönelik 1997 yılında imzalanmış uluslararası anlaşmadır.

AB mevzuatı ile atık yönetimine ilişkin 5 temel prensip ortaya konmuştur. Bunlar;

Birlik üyesi ülkeler, çevrenin korunmasının ekonomik boyutunu karşılamak üzere, bazı ekonomik araçlar geliştirmişlerdir. Bunlardan birisi amacı, konulan vergi ve harçların ortaya çıkardığı mali baskı nedeniyle tüketim alışkanlıklarını kirliliğe yol açmayacak şekilde değiştirmek olan çevre vergileridir ve bu vergiler dörde ayrılmaktadır;

Türkiye’de ilk kez çevre politikalarının oluşturulması amacıyla Başbakanlık’a bağlı bir Çevre Müsteşarlığı’nın kurulması 1978 yılında gerçekleştirilmiştir. Çevre Bakanlığı’nın kurulması 1991 yılında gerçekleştirilmiştir. Çevre Bakanlığı kapsamında Yüksek Çevre Kurulu, Özel Çevre Koruma Kurumu, Çevre İl Müdürlüğü, Mahalli Çevre Kurulu gibi bakanlığa bağlı kuruluşlar tanımlanmıştır. 2003 yılında yapılan yeni bir düzenleme ile Çevre ve Orman Bakanlığı kurulmuştur.

Nisan 2003’te açıklanan gözden geçirilmiş Katılım Ortaklığı Belgesi'ne göre çevre alanında Türkiye’nin AB ortak çevre politikasına uyum konusundaki yükümlülükleri kısa ve orta vadede olmak üzere sıralanmıştır:

Kısa vadedeki yükümlülükler:

Orta vadedeki yükümlülükler:

1997 yılında imzalanan Kyoto Protokolü'nün temel hedefi, atmosferdeki sera gazı yoğunluğunun iklimi tehdit etmeyecek seviyelerde tutulmasını sağlamaktır. Kyoto Protokolü’nün devreye girmesiyle ortaya çıkabilecek değişiklikler ve taahhütler şu şekildedir:

Emisyon ticareti mekanizması ile emisyon hedefi belirlemiş ülkelerin taahhüt ettikleri indirimi tutturmak için, ilave olarak kendi aralarında emisyon ticareti yapabilmelerine olanak sunulmuştur. Buna göre, sera gazı emisyonunu beklenenden daha fazla düşüren bir ülke, yaptığı fazladan emisyon indirimini bir diğer ülkeye satabilmektedir. Japonya, Kanada, İtalya, Hollanda, Almanya ve daha birçok gelişmiş ülke emisyon ticareti için bütçeden pay ayırmışlardır. Dünya ülkelerinin karbon emisyonları göz önüne alındığı takdirde, emisyon ticareti konusunda, en önde gelen alıcılar, Japonya ve ABD (Kyoto Protokolü’nü imzalarsa)’dir. En önemli satıcılar ise Rusya, Ukrayna ve bazı Doğu Avrupa ülkeleridir.

Kömür sektörü birliğin ilk enerji iç pazarıdır. 1952 yılında kurulan ve 50 yıl boyunca uygulanan bu iç pazar anlaşması 23 Temmuz 2002’de sona ermiştir. Birliğin elektrik üretiminin % 30’a yakın bölümü katı yakıtla sağlanmaktadır. Katı yakıt arzının bol olması ve fiyatların rekabetçi olması bu yakıtın önemini devam ettirmektedir. Birlik, kömür kullanımını teşvik etmekte ve yurtiçi üretim kapasitesini daha rekabetçi hale getirmeyi hedeflemektedir.

Türkiye'de enerji verimliliğine yönelik olarak kanun ve yönetmelik düzeyindeki çalışmalar şu şekilde sıralanabilir:

Dünyadaki binalar su kullanımının yaklaşık %15’i, atıkların %65’i ve elektrik tüketiminin de %70’inden sorumludurlar.

Küresel ısınmaya karşı alınacak önlemler arasında tasarruflu ampul kullanmak, daha az ışık, araba ve sıcak su kullanmak, otomobillerin yakıt filtrelerinin bakımını yaptırmak, çöplerin geri dönüşümünü sağlamak, ağaç dikmek, ormanları korumak gibi birçok önlem sayılabilir.

Çağlar önce yaşamış ölü hayvan ve bitkilerin toprak altında sıkışıp gaz basıncı ile sıvılaşmasından oluşur. Bu nedenle deniz yatakları dâhil her yerde petrol vardır.

Nükleer enerjinin hammaddesi uranyum-235 nükleer yakıt doğada bulunur. Ayrıca, uranyum-238 de reaktörlerde kontrollü bir şekilde nötron bombardımanı ile parçalanabilir. Sonuçta ısı enerjisi ortaya çıkar. Bu ısı ile önce buhar, daha sonra sırasıyla mekanik ve elektrik enerjisi üretilir. Nükleer santrallerde çok yüksek miktarda enerji elde edilir. Fakat bu enerjinin kontrolü yapılmazsa çevreye çok büyük zararı da olabilir. Geçmiş yıllarda Çernobil ve Fukuşima faciaları çevreye çok büyük zararlar vermiştir. Sonuç olarak reaktör kazaları ve nükleer atıkların depolanması büyük bir sorun teşkil eder.

Jeotermal enerji yerkabuğunun çeşitli derinliklerinde birikmiş ısının oluşturduğu, sıcaklığı sürekli 20 °C’den fazla olan ve çevresindeki normal yer altı ve üstü sularına oranla daha fazla erimiş mineral, çeşitli tuzlar ve gazlar içerebilen sıcak su ve buhar olarak tanımlanır.

Uluslararası enerji ajansının 2016 yılı dünya enerji üretim ve tüketim kaynaklarının dağılımı Şekil 4.1’de verilmektedir. Görüldüğü gibi bu rapora göre hem üretimin (%81,1) hem tüketimin (%66,4) çok büyük kısmını yenilenemez enerji kaynaklarından fosil yakıtlar oluşturmaktadır. Fosil yakıtların avantajı kolay elde edilip, yüksek miktarlarda enerji vermesidir. Olumsuz yönleri ise oluşması için uzun yıllar gerekmesi, çıkardığı zararlı gazlar yüzünden atmosferi kirletmesi ve küresel ısınmaya neden olmalarıdır. Bu bağlamda fosil yakıtlardan çevreye en duyarlı olan doğal gazdır.

Simülasyon karmaşık sistemleri basitleştirerek bir model oluşturmak ve gerçek sistemin davranışını tahmin ve analiz etmek için bu modeli kullanmaktır. Bina enerji performans hesaplama programları kullanılarak binanın enerji performansı ve verimlilik seviyesi ile ilgili ön kontroller yapılabilir.

Pasif ev Almanca “Passivehausen” kelimesinden ismini almaktadır. Pasif evler çok iyi yalıtılmış ve yıllık ısıtma ihtiyacı çok düşük olacak şekilde planlanmış binalardır. Günümüzün en hızlı yayılan yapı standardı olup, dünya genelinde elli bin üzerinde pasif ev örneği bulunmaktadır.

Küresel ısınmaya neden olan sera etkisi nedir?’’ sorusu ile devam edelim. Güneşten gelen ışınların bir kısmı doğrudan atmosfer tarafından uzaya verilirken, bir kısmı yeryüzü tarafından emilir. Isınan yeryüzünden salınan uzun dalga boylu radyasyonun önemli bir bölümü tekrar atmosfer tarafından emilir. Atmosferdeki gazların kısa dalga boylu güneş ışınlarına karşı çok geçirgen, yeryüzünden verilen uzun dalga boylu radyasyona karşı ise biriken su buharı, metan ve karbondioksit gibi sera gazları nedeniyle daha az geçirgen olması sonucunda, yere yakın kısımların beklenenden daha fazla ısınması olayına sera etkisi denir. Sera etkisinin yeryüzünde yaşayan canlılar üzerinde bazı faydaları ve zararları vardır. Sera gazları güneşten gelen ve yansıyan ışınları tutarak dünyanın ısınmasını sağlamaktadırlar. Sera etkisi yeryüzündeki sıcaklığın dengede tutulmasına yardımcı olur ve su sıcaklığının dengede kalmasıyla okyanusların ve nehirlerin donması engellenmiş olur. Diğer yandan, bazı zararları da bulunmaktadır. Atmosferdeki gazlar yeryüzündeki ısının bir kısmını tutarlar. Bu oranın yükselmesi atmosferin ısısının yükselmesine bu da küresel ısınmaya neden olur ve başta iklim olmak üzere tüm canlı yaşamını alt üst eden, doğal dengeyi bozan olaylar meydana gelir.