ENERJİ EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 9

Su depoları mutlaka yer altında olmalıdır. Bakteri üretimi toprak üzerinde ve özellikle güneş alan depolarda çok hızlı gerçekleşmektedir. Su içerisinde bakteri bulunur. Kullanım sularının içerisindeki bakteri oranı çok düşüktür. Suyun sıcaklığının artması, düşük oranda bulunan bu bakteri sayısının hızlı bir şekilde çoğalmasına imkân sağlar. Su depolarının iç yüzeyi olabildiğince pürüzsüz olmalıdır. Kargir depolarda derzsiz havuz seramiği kullanılabilir. Binalarda kullanılacak olan su, su depolarında ve tesisatta kirlenmelerden korunmalıdır.

Elleri, tırnak aralarını ve parmak aralarını etkili bir şekilde yıkayabilmek için akan suyun altında; •4 saniye yıkamak, •20 saniye sabunla ovalamak, •4 saniye durulamak gerekir. FDA; “Food and Drug Administration” (Gıda ve İlaç İdaresi) kelimelerinin kısaltmasıdır. ABD sağlık bakanlığına bağlı çalışan gıda, diyet ürünleri, ilaç ve medikal ürünlere uygunluk testlerinden geçmesi durumunda onay veren kurumdur.

El yıkama sıklığını ve ovma süresini artırmak, hijyen için yararlı olmasının yanında, su tüketimini artırmaktadır. Bu durum suyun verimli kullanılmasını gündeme getirmiştir. Mesela halka açık tuvaletlerde sensör kumandalı musluklar kullanılarak önemli miktarda su tasarrufu sağlanabilir. FDA tarafından tanımlanan el yıkama işlemi uygulandığında, normal ve sensörlü muslukların her ikisinde de 8.3 litre/dakika akış olduğu kabul edilirse, normal musluk yerine sensörlü musluk kullanımı ile el yıkama başına  4 litre su tasarrufu sağlanabilir.

1 Ocak 1997 tarihinden itibaren ABD’de ticari binalardaki tuvaletlerde bulunan klozetlerde sifon başına 6 litreden daha fazla su kullanılması yasaklanmıştır. Bu standart sayesinde her yıl milyonlarca litre su tasarrufu sağlanmaktadır. Farklı tipteki bazı klozetler daha fazla su tasarrufu sağlayabilmektedir. Hatta bazı basınç kontrollü klozet tipleri 1,9 litre kullanım değerinden daha az su ile çalışabilmektedir. Bazı klozet tipleri hava kompresörünü veya vakum pompasını çalıştırmak için elektrik enerjisine ihtiyaç duysa da, diğer klozet tipleri havayı sıkıştırmak için su besleme hattını kullanmaktadır.

Boyler: Binalarda, kazanın ürettiği enerjiden faydalanarak sıcak su ihtiyacını karşılamak için kullanılan cihaza denir. Çekvalf: Tesisatta bulunan suyun bir yönde geçmesine izin veren, ters yöndeki akışı otomatik olarak kapatan ve durduran bir vana tipidir. Perlatör: Su ile havayı karıştıran cihaza denir. Pnömatik: Hava basıncı ile çalışan otomasyon cihazlarıdır. Miks batarya: Tesisattan gelen sıcak ve soğuk suyu karıştırarak suyu istenilen sıcaklığa getirebilen bataryalara denir. Üzerinde bulunan musluklar ya da kol sayesinde soğuk ve sıcak su oranı ayarlanabilir.

•En az 30 dakika termal şok yıkama yapılmalıdır. •Termik dezenfeksiyon, periyodik olarak kullanım suyu sıcaklığını en az 70°C’ye (tavsiye edilen 70-77°C) çıkarılmasıdır. •Kullanım suyu sirkülasyon dönüş suyunun sıcaklığı 51°C’den az olmamalıdır. •Kullanım sıcak suyu sirkülasyonu, son kullanım yerlerine ulaşamıyorsa bu bölgelerde sıcak su akıtılarak minimum 5 dakika yıkama yapılmalıdır. •Termik dezenfeksiyon sırasında yüksek sıcaklıkta yıkama yapılmalı ve aynı zamanda suyun sirküle edilerek tüm boruları dezenfekte etmesi sağlanmalıdır. •Bu işlemler insanların en az olduğu ve kullanımın olmadığı ya da en az olduğu zamanlarda yapılmalıdır. •Oteller determik dezenfeksiyonun yapıldığı gün ve saat, müşterilere verilen genel kılavuzun içerisinde belirtilmeli ve bu saatlerde banyo yapılmaması önerilmelidir. •Sirkülasyonun yeteri kadar olmadığı bölgelerde,suyun termal şok yapılan saatlerde 5 dakika akıtılması dezenfeksiyon için yeterlidir. •Boyler içerisinde termik dezenfeksiyonun tam yapılması için ısıtıcı serpantin, boylerin alt yüzeyine en yakın olacak şekilde monte edilmiş ve buna göre tasarlanmış olmalıdır. Soğuk su girişi de boylerin altından olduğu için yüksek sıcaklığın sağlanabilmesi için bu bölüm kritik bölge olmamalıdır. •Boylerin iç yüzeyi kir tutmayan ve temizlenebilen bir malzeme ile kaplanmalıdır. Cam kaplı boyler en uygun olanıdır. •Boyler tesisatlarında genleşme deposu olacaksa içerisinde durgun su bulunan depolar kesinlikle kullanılmamalıdır. •Boyler deposu tamamen boşaltılıp temizlenebilmelidir. Suyun hareketini sağlamak için, boylerdeki ısıtıcı serpantin mümkün olduğu kadar alt seviyelerde olmalıdır. •Tesisatta miks batarya kullanılacaksa daire girişlerinde her iki hatta da çekvalf bulunmalıdır. •Miks batarya kullanılacaksa, sıcak suyun soğuk su hattına kaçması engellenmelidir. •Su deposundaki su 20°C ve altında bir sıcaklıkta tutulmalıdır. •Su depolarının iç yüzeyi kolay temizlenebilmelidir. Betonarme depoların iç yüzeyleri derzsiz havuz seramiği ile kaplanabilir. •Su depoları toprak altında olmalıdır. Sıcak olan kazan dairesine yakın olmamalıdır. Kazan daireleri sıcak ise ısı yalıtımlarının kötü yapıldığı anlamına gelir. Bu da enerji kaybı demektir. •Temiz bir su deposu ve tesisat, Legionella bakterisinin ihtiyaç duyduğu besin dolu ortamı barındırmaz. •Su depolarının alt kısmında biriken tortu alınmalı ve depo yüzeyleri belirli aralıklarla temizlenmelidir.

Sistem sıcaklıklarının 60°C ve üzerinde tutarak gerçekleştirilmesi, yüksek sıcaklıkta çalıştırma tekniğidir. Bu, tercih edilen bir tekniktir. Ancak bu uygulama eski ve büyük tesisatlarda pratik olmamakta ve duş başlıklarındaki termostatik olmayan vanaların değiştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Sistem sıcaklıklarının 30 dakika boyunca 70°C ve üzerine çıkarılması ve sıcak suyun tüm açıklıklardan akıtılması, termik dezenfeksiyon yöntemidir. Bakır-gümüş iyonizasyon yönteminin kullanılabilmesi için, bakır-gümüş elektrotların bulunduğu bir iyonlaşma odasının sisteme monte edilmesi gerekmektedir. Klordioksit gaz enjeksiyonu domestic sıcak su sistemlerinde kullanılabilir. Klordioksit, bio-film tabakası içine girer ve bakteriyi büyüme yerinde öldürür. Ultraviyole radyasyon yöntemi, sistemde bir nokta boyunca akarak yalnızca bakteriyi öldürmede etkili bir yöntemdir. Ozonloma yöntemi, ozon jeneratörünün yakınlarında bulunan bakterileri öldürmede etkilidir. Bu metot, ozonun sistemde çabuk çözünmesini ve bakteriyi öldürecek konsantrasyonların elde edilmesini sağlar. Bakterileri öldürmede etkili bir diğer yöntem aşırı klorlamadır. Bakterileri öldürmek için yüksek miktarda klor konsantrasyonlarına ihtiyaç duyulur. Filtreleme ve yeniden klorlama yöntemi; sisteme filtrelenmemiş su beslemesi yapılması halinde, boru tesisatı içerisinde oluşacak yabancı filtreleyip sistemi temizlemek amacıyla kullanılır.

•Kum filtreleri, çamur oluşumundan dolayı ayda bir kere kabartılmalıdır. •Klasik su tasfiye yöntemlerindeki sorun, Legionella bakterisini etkin bir şekilde önleyecek büyülü kurşunlarının olmamasıdır. Eğer suyun temizliği sağlanmış ve borularda çamur oluşumu engellenmişse, bu sistemde filtreleme kullanılmıştır. •Temizlik gerektirmedikleri için torba filtreler, en iyi filtrelerdir. •Açık dolaşımlı bir sistemin kontrolündeki en önemli nokta, suyun temizliğidir. •Su temizliği, kullanım suyunun filtrelenmesi kaydıyla, kabul edilen bi seviye olan 30-40 mikrona getirilebilir. Bu değerleri de torba filtreler ya da kum filtreler kullanarak elde edebiliriz. •Bazı kimyasalların petri kolonileri (laboratuvar ortamında yerleştirilen kültür bakterilerinin oluşturduğu kolonidir)üzerinde etkili olduğu görülmüştür. Ancak saha etkinliği testleri, bu patojenik (hastalık oluşumunu sağlayan etkenlerdir) grubu kontrol etme iddialarını çürütür.

Öncelikle bir yapının mimari detayları gözden geçirilmeli, daha sonra sıhhi tesisatla ilgili konulara geçilmelidir. Dairede bulunan kişi sayısı ile su kullanım miktarlarının seçimi oldukça önemlidir. Çünkü gerekli hesaplamalar bu değerler üzerinden yapılacaktır. Dirençlerin yüksek çıkıp gereksiz basınç kayıplarına yol açmaması için birleşme ve bağlantı elemanlarının seçimine özen gösterilmelidir. Borularda oluşan ses tesisattaki önemli konulardan biridir. Tesisatta oluşan ses konfor sorunları meydana getirir. Ses oluşumunu engellemek için boru çapı hesabı yapılırken basınç, debi gibi faktörler dikkate alınmalıdır. Hidrofor tesisatta ses oluşumunun en büyük nedenlerinden biridir. Hidrofor özellikle üst katlardaki suyun değişik basınçta akmasının önüne geçilmesi için kullanılan cihazdır. Hidrofor basıncının yüksek seçilmesi tesisat içerisindeki gürültüyü artıran etkenler arasındadır.

Bina mimarisinde tuvalet, banyo gibi ıslak hacimler mümkün olduğunca yatay doğrultuda yan yana, düşey doğrultuda da üst üste yerleştirilmeli ve mekanik tesisat merkezine yakın olmalıdır. Islak hacimlere hizmet veren tesisat şaftları oluşturulmalı ve her banyodaki tesisat şaftının yeri, şaft ile armatür arasındaki mesafe en az olacak şekilde tasarlanmalıdır. Bu sayede boru uzunlukları minimuma indirilmiş olur. Bu da boru maliyetinin ve aynı zamanda enerji kayıplarının azalması anlamına gelmektedir.

Mekanik tasarım önlemlerinin başında duş bataryalarında ve lavabo musluklarında yapılacak olan tasarruf ve verimlilik çalışmaları gelmektedir. Otomatik musluklarda su kullanımı 0,95 litre/kullanım’dan daha az, genel hacimli lavabo musluklarında 10 litre/dakikanın altında olmalıdır. Daha az su akıtan genel hacimli lavabo muslukları da vardır. Musluk uçlarına mutlaka perlatör takılmalıdır.

Hidrofor sadece basıncın yetersiz geldiği yüksek katlı yapılar için gereklidir.

Hidrofor basıncı gereksiz yere yükseltilirse;

- Musluktan akan su debisi artar. Yani basınç artışı aynı zamanda su tüketimini de artırır.
- Sistemin ihtiyacından daha yüksek olan basınç nedeniyle ses, şiddetli akış ve sıçrama oluşur, konfor bozulur.
- Boru tesisatı ile bataryaların bakır borularının bağlantı noktaları ve buna benzer tesisatın zayıf noktalarında kaçaklar oluşabilir.
- Pompa verimi düşer.
- Hidrofor pompalarındaki elektrik tüketimi artar ve fazla enerji, sürtünmelerle kaybedilir.
- Borulardan geçen suyun hızı 2 m/s’nin altında olmalıdır. Suyun hızı 3 m/s’yi geçerse aşırı akış oluşur ve gürültü meydana gelir.

• Kullanım suyu ve sirkülasyon borularında eşit direnç sağlanarak, sirkülasyon tam olarak sağlanmalıdır.
• Sirkülasyonun yapılamadığı kör noktalar kalmamalıdır.

• Eşit direncin uygulanamadığı yerlerde termal balans yapılabilir.
• Lejyoner hastalığı riski olan bölgelerde su gidiş sıcaklığı 60°C olmalıdır. Sirkülasyon
dönüş sıcaklığı ise 52°C’nin altında bir değerde olmamalıdır.
• Isıtma sisteminin periyodik termik dezenfeksiyon yapabilme yeteneği olmalıdır. (Boylerde bulunan suyun sıcaklığı 45°C’ye ayarlanır. Haftada bir defa 70°C’ye yükseltilerek 30 dakika boyunca termik dezenfeksiyon yapılır.)
• Boruların izolasyonu çok iyi yapılmalıdır. Dezenfeksiyon sırasında suyun sıcaklığı
70°C’ye kadar çıkacağı için ısı kayıpları da buna paralel bir şekilde artış gösterecektir.

Pnömatik; hava basıncı ile çalışan otomasyon cihazlarıdır.

Legionella bakterisinin kolonileşmesini engellemek için aşağıdaki yöntemler izlenebilir:
• Ultraviyole radyasyon yöntemi,
• Aşırı klorlama,
• Yüksek sıcaklıkta çalıştırma,
• Klordioksik gaz enjeksiyonu (domestic sıcak su sistemlerinde kullanılabilir),
• Ozonlama,
• Filtreleme ve yeniden klorlama yöntemi,
• Termik dezenfeksiyon,
• Bakır-gümüş iyonizasyon sistemi.

Ozonloma yöntemi, ozon jeneratörünün yakınlarında bulunan bakterileri öldürmede etkilidir.
Bu metot, ozonun sistemde çabuk çözünmesini ve bakteriyi öldürecek konsantrasyonların elde edilmesini sağlar. Dezavantajları şu şekildedir:
• Pahalıdır.
• Büyük sistemlerde etkisiz kalır ve kolonileşmeyi engelleyemez.
• Eski tesisatlarda korozyona neden olur

Borularda oluşan ses tesisattaki önemli konulardan biridir. Tesisatta oluşan ses konfor sorunları meydana getirir. Ses oluşumunu engellemek için boru çapı hesabı yapılırken basınç, debi gibi faktörler dikkate alınmalıdır. Hidrofor tesisatta ses oluşumunun en büyük nedenlerinden biridir. Hidrofor özellikle üst katlardaki suyun değişik basınçta akmasının önüne geçilmesi için kullanılan cihazdır. Hidrofor basıncının yüksek seçilmesi tesisat içerisindeki gürültüyü artıran etkenler arasındadır.

Hijyen; Yunancada sağlık anlamındaki hygies kelimesinden türemiştir ve sağlık bilimi, sağlık hizmetleri, koruyucu hekimlik gibi konuları kapsar. Yani sağlık için gerekli olan koşulların sağlanması ve sürdürülmesi için öngörülen uygulamalardır.