ENDÜSTRİ SOSYOLOJİSİ

Endüstri ilişkileri ve çalışma ilişkileri pratikte birbirinin yerine kullanılmakla beraber, ikisinin kapsamı aynı değildir. Endüstri ilişkileri daha geleneksel bir ifadedir ve imalat sektöründe sendikalı olarak çalışan mavi yakalı işçileri kapsamaktadır. Çalışma ilişkileri ise genellikle sendikalaşma oranı düşük olan ve ticaret ile hizmet sektörlerinde çalışan beyaz yakalı işçilerin sayıca artmasıyla daha çok kullanılır hâle gelmiştir. Doğru cevap C'dir.

Dunlop için endüstri ilişkileri sistemi; belirli aktörlerden, çerçevelerden, endüstri ilişkileri sistemini bütünleştiren ideolojiden ve iş yerindeki aktörlerin yönetilmesi için oluşturulan kurallar bütününden oluşmaktadır. Eylemler bu sistem içinde yer almamaktadır. Doğru cevap E'dir.

Endüstri ilişkileri sisteminin dinamik bir yapıya sahip olması, zamanla bir başkalaşımı da getirmiştir. Fakat sistemi meydana getiren aktörler hiçbir zaman değişmemiştir. İşçi, işveren ve devlet’in rollerinde zamanla bir değişim olsa da sistem hep bu üçlüden oluşmuştur. Doğru cevap E'dir.

Başlangıcından günümüze kadar endüstri ilişkilerinin gelişim sürecinde ekonomik, sosyal, siyasal ve teknolojik faktörler etkili olmuştur. Sanatsal faktörler bu süreçte yer almamıştır. Doğru cevap C'dir.

Kitle üretim dönemi, sanayileşmenin ilk dönemlerine karşılık gelen başlangıç dönemini kapsamaktadır. Bu dönem içinde toplu sözleşme ve örgütsel anlamda güçlü ve etkin sendikalar yoktur. İşçi ve işveren arasında günümüzdeki anlamıyla bir akit anlayışı yoktur, çünkü bu dönemde toplu pazarlık gelişmediği gibi işçiler de henüz çok zayıftır. Doğru cevap A'dır.

Sendikalar, mücadele örgütleridir, meslek örgütleridir, sınıf örgütleridir, demokratik örgütlerdir, kitle örgütleridir, çalışma hayatında ve ekonomik ilişkilerde barışı ve istikrarı sağlayan örgütlerdir ve  adil ve hakça bir gelir dağılımını sağlayan örgütlerdir. Doğru cevap D'dir.

Sendikacılıkla ilgili olarak işveren güdümlü sendikacılığı ifade eden yaklaşım sarı sendikacılıktır. İşçi hareketinin simgesel rengi 19. yy.ın ortalarından itibaren “kızıl” olmuştur. Doğru cevap B'dir.

Türkiye’de işçi sendikacılığının tarihsel gelişimi dört temel dönem içinde incelenebilir. Bunlar; cemiyetler dönemi (1923-1946), kuruluş dönemi (1946-1960), gelişme dönemi (1960-1980) ve değişen koşullarda sendikacılık dönemi (1980’den günümüze kadar)’dir. Doğru cevap C'dir.

Bir toplu iş sözleşmesi, aynı iş kolunda bir veya birden çok iş yerini kapsayabilir. Toplu iş sözleşmesi yazılı olarak yapılmadıkça geçerli değildir ve bir yıldan az veya üç yıldan uzun süreli olamaz. Doğru cevap C'dir.

Endüstri Devrimi sonrası yaşanan gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkan "endüstri ilişkileri" kavramı, ilk kez 1912 yılında ABD’de Kongre’nin çalışma hayatına ilişkin kurduğu bir komisyonun adı olarak kullanılmıştır. Bununla birlikte,  kavram olarak oldukça eski olsa da, herkesçe kabul görmüş tek bir tanım ve kavram birliği yapmak güçtür. Genel olarak endüstri ilişkileri; "sanayileşmenin bir ürünü olan, işçi ve işveren arasındaki bireysel ilişkilerden örgütlü taraflar arasındaki ilişkilere geçişle beraber ortaya çıkan, devletin az ya da çok müdahale ettiği, merkezinde bölüşüm ve çalışma koşullarının yer aldığı toplu pazarlıklara dayalı olan emek ve sermaye örgütleri arasındaki kurumsallaşmış ilişkiler" anlamına gelmektedir. Tanımı gereği, her endüstri ilişkisi bir çalışma ilişkisidir; fakat her çalışma ilişkisi bir endüstri ilişkisi değildir. Çalışma ilişkileri endüstri ilişkilerinden daha sonra ortaya çıkan bir kavramdır. Bunun en önemli nedeni, endüstri ilişkilerinin Endüstri Devrimi’nin bir sonucu olarak sanayileşme ile birlikte ortaya çıkması; çalışma ilişkilerinin ise üretim, yönetim ve istihdam biçimlerinin dönüştüğü sanayi ötesi toplumların bir kavramı olmasıdır. Doğru cevap C’dir.

Endüstri ilişkileri teorisi Amerikalı iktisatçı John T. Dunlop tarafından geliştirilmiştir. Dunlop, endüstri ilişkileri sisteminin, toplumun ekonomik sisteminin bir parçası değil, ayrı bir alt sistemi olduğunu ileri sürmüş ve kısmen ekonomik ve politik karar verme mekanizmaları ile ilişkili olarak ele almıştır. Dunlop için endüstri ilişkileri sistemi; belirli aktörlerden, çerçevelerden, endüstri ilişkileri sistemini bütünleştiren ideolojiden ve iş yerindeki aktörlerin yönetilmesi için oluşturulan kurallar bütününden oluşmaktadır.  Söz konusu aktörler, yönetim hiyerarşisini ve temsilcilerini, işçiler ve temsilcilerini ve devlet yetkilileri gibi uzmanlaşmış üçüncü taraf kurumlarını içerir. Doğru cevap A’dır.

Toplu sözleşmenin ve etkin sendikaların olmadığı, çalışma saatlerinin uzun, ücretlerin düşük olduğu ve hükümetin iktisadi hayata müdahale etmediği dönem "kitle üretim dönemi" olarak ifade edilirken, 1930’lar sonrasında devletin müdahaleci anlayışının ön plana çıktığı dönem "müdahaleci dönem" olarak adlandırılmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Firmalar arasında karşılaştırma "sendikalı veya sendikasız" ve "büyük ya da küçük" olmalarına göre yapılmaktadır. Buna göre, sendikalı büyük firmalar "biçimsel (formel) ödeme sistemi", "sürekli ve yoğun ödeme hiyerarşisi", "yaygın ve takdire bağlı olmayan sağlık giderleri ve emeklilik aylığı", "endüstri standardında ya da daha iyi tatiller", "endüstri veya yerel düzeyde toplu anlaşmaya dayanan iş garantisi", "formel/enformel ilişkilerle belirlenen anlaşmalar" ve "formel (devlet programlarıyla ilişkili) yetiştirme sistemleri" ile karakterize olmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Sendika kavramı, ilk kez İngiltere’de bir şehir veya bölgede işçilerin genel çıkarlarını korumak için kalfalar arasında kurulup geliştirilen dostluk örgütlerinin ortak eylemlerini anlatmak için kullanılmıştır. Doğru cevap B’dir.

Türkiye’nin ilk Sendika Kanunu 20 Şubat 1947 tarihli ve 5018 sayılı “İşçi ve İşveren Sendikaları ve Sendika Birlikleri Hakkında Kanun” adıyla çıkmıştır. Bu Kanun, Türkiye çalışma yaşamında bireysel ilişkilerden toplu ilişkiler düzenine, sendika yasağı rejiminden Cemiyetler Kanunu ile başlayan sendika özgürlüğü ve sendika hakkı rejimine geçişi sağlayan ilk yasal düzenleme olmuştur. Bu Kanun 13 madde ve geçici bir maddeden oluşmuştur. Doğru cevap C’dir.

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın Çalışma Hayatı İstatistiklerine göre 1984- 1989 döneminde sendikalaşma oranında genel bir artış eğilimi görülürken; 1989 yılında 2821 sayılı Yasa’da 3449 sayılı Yasa ile yapılan değişiklikten kaynaklanan bir düşüş yaşanmıştır. İzleyen 1990-1995 yılları arasında sendikalaşma oranında bir artış rakamlara yansımıştır. 1997-2000 yılları arasında ise sendikalaşma oranlarında küçük bir artış görülürken, 2000 yılını izleyen ilk bir yılda ani bir düşme yaşanmıştır. 2002 ve 2009 yılları arası sendikalaşma oranı, % 57- 59 arasında küçük bir artış eğilimiyle kendini göstermektedir.  Doğru cevap B’dir.

1952 yılında kurulan Türk-İş (Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu) üye sayısı bakımından Türkiye’nin  en büyük konfederasyonudur. Doğru cevap A’dır.

İşverenlerin örgütlenmelerinin kolaylaştırılması için kamu sektöründeki işverenler için aynı iş kolunda faaliyette bulunma koşulu aranmamaktadır. Kamu İşletmeleri İşverenler Sendikası (Kamu-İş) ve Türk Ağır Sanayi ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası (TÜHİS) kamu sektöründe faaliyet göstermekte olan işveren sendikalarıdır. Doğru cevap A’dır.

Türkiye’deki işveren sendikalarının üst örgütü Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu’dur (TİSK). TİSK, kamu ve özel sektörde faaliyet gösteren 21 sendikadan oluşmaktadır. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ise işverenlerin ekonomik çıkarlarını temsil eden bir örgüttür.  Doğru cevap D’dir.

Endüstri ilişkileri, günümüzde ücretlilerle işverenler arasında kurulan ve başat olan çalışma ilişkisini anlatan bir kavramdır. Tanımı gereği, her endüstri ilişkisi bir çalışma ilişkisidir; fakat her çalışma ilişkisi bir endüstri ilişkisi değildir. Endüstri ilişkileri, bu dar anlamlı kullanımı yanında bir bilim dalı olarak da iş gücü içerisindeki ücretliler ve işverenler arasında kurulan ilişkiyi konu almaktadır. Doğru cevap B'dir.