ENDÜSTRİ SOSYOLOJİSİ

Ünlü İskoç mucit ve fizikçi James Watt tarafından 1769 yılında icat edilen buhar makinesi, endüstriyel üretimde bir devrim niteliğindedir. Şöyle ki, kapalı bir alanda sıkıştırılan buharın ısıtılarak genleşmenin sağlanması ve genleşme ile birlikte açığa çıkan enerjinin belli aktarım organları yoluyla makineyi harekete geçirmesi, endüstriyel üretimde bir çığır açmıştır.

Otomasyon nedir? Üretim sürecinde insan gücü yerine teknolojinin kullanılmasıdır. Otomasyon sayesinde kas gücüyle yapılan işler daha seri ve hızlı bir şekilde makineler tarafından yapılır.

Taylorist Yönetim Anlayışı (1925-1975) Taylorist yönetim anlayışı Fordist dönemle eş zamanlı olarak ortaya çıkmıştır.

Taylorizm, Frederick Winslow Taylor’un 1911 yılında yayımlanan Bilimsel Yönetimin İlkeleri adlı kitabında geliştirdiği yönetim anlayışına verilen bir isimdir.

İşlevsel esneklik, vasıflı işgücünün farklı işlerde çok amaçlı olarak kullanımı anlamına gelirken sayısal esneklik ise işletmelerin piyasadaki değişimlere göre işgücünün sayısında artışa veya azalışa gidebilme kapasitesi olarak tanımlanmaktadır.

Kalite nedir? En özlü tanımıyla kalite, “müşterinin ihtiyaçlarına uygunluk” demektir. Diğer bir ifadeyle kalite, üretilen bir mal veya hizmetin müşterilerin beklenti ve gereksinimlerini karşılayabilme kapasitesidir.

Kalite kavramının temel özelliklerini şu şekilde sıralamaktadır: • Tasarımda kusursuzluk, • Kullanımda kusursuzluk, • Fiyatta kusursuzluk, • Teslim süresinde kusursuzluk, • Satış süresinde kusursuzluk.

İstatiksel süreç kontrolünün ilk uygulayıcısıdır. Kalite kontrol kartları ve görsel grafikleri uygulamaya koymuştur.

Yönetim gurusu, belli bir alanda önemli ve öncü çalışmaları olan, belli bir yöntemi geliştiren ve uygulayan, alanında uzman ve lider durumunda olan eğitici ve öğretici olan kişilere verilen genel addır.

Philip Crosby’e göre bir iş ilk defada doğru ve “sıfır hata” hedefiyle yapılmalıdır. Sıfır hata olgusuna yönetimin en üst kademesinde en alt kademesine kadar herkesin odaklanması gerekmektedir. Crosby, kalite kavramını şartlara uygunluk olarak ele alır.

Otomasyon nedir? Üretim sürecinde insan gücü yerine teknolojinin kullanılmasıdır.
Otomasyon sayesinde kas gücüyle yapılan işler daha seri ve hızlı bir şekilde makineler
tarafından yapılır. Doğru cevap B'dir.

İşlevsel esneklik, vasıflı işgücünün farklı işlerde çok amaçlı olarak kullanımı anlamına gelirken sayısal esneklik ise işletmelerin piyasadaki değişimlere göre işgücünün sayısında artışa veya azalışa gidebilme kapasitesi olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Kalite kavramının temel özellikleri şu şekilde sıralanmaktadır:
• Tasarımda kusursuzluk,
• Kullanımda kusursuzluk,
• Fiyatta kusursuzluk,
• Teslim süresinde kusursuzluk,
• Satış süresinde kusursuzluk.   Doğru cevap C'dir.

Walter Shewhart, kalite ile ilgili çalışmaların bilimsel esaslara göre yapılması gerektiğini öne sürmüştür. Shewhart, belli bir çizelge ve şemaya göre kalite kontrolünün yapılarak üretim maliyetlerinin azaltılabileceğini ifade etmiş; 1924 yılında bir çizelge hazırlayarak istatistiki süreç kontrolü uygulamasını başlatmıştır. Doğru cevap B'dir.

Deming İkinci Dünya Savaşı’nda yıkılan ve yok olan Japonya’nın yeniden kalkınması için ABD tarafından Japonya’ya gönderilmiştir. İstatistikçi olarak ilk önce Japonya’nın nüfus yapısı ile ilgili çalışmalar yapan Deming, daha sonra istatistiksel süreç kontrolü ve kalite kontrol ile ilgili geliştirdiği yönetimini Japonya’nın önde gelen sanayi kuruluşlarıyla paylaşmıştır. Doğru cevap D'dir.

Ishikawa, bu problem çözme modeline Pareto Diyagramı adını vermektedir. Pareto Diyagramı, bir işletmeye en çok zarar veren hatayı tespit etme ve çözme yöntemidir. Diğer bir ifadeyle Pareto Diyagramı, sorunlar arasında en önemli sorunları tespit edip çözümde önceliğin o soruna verilmesidir. Doğru cevap A'dır.

Kalite çemberleri, Edwards Deming tarafından geliştirilmiştir. Kalite çemberleri; planlama, yapma, kontrol etme ve uygulama/harekete geçme odaklı bir çalışma grubudur. Kalite çemberleri, ekip/takım çalışması olarak da tanımlanabilir. Doğru cevap E'dir.

Altı Sigma’nın ilkeleri şunlardır:
• Müşteri odaklılık,
• Verilere dayalı yönetim,
• Süreçlere odaklanmak,
• İnisiyatifi ele alan yönetim anlayışı,
• Sınırsız iş birliği,
• Yukarıdan aşağıya eğitim

Doğru cevap B'dir.

Bu eleştirileri kısaca özetleyecek olursak 5 temel noktanın ön plana çıktığı görülmektedir.
• Yeni yönetim metotları özü itibarıyla kapitalisttir ve kâr odaklıdır.
• Çalışan işçilerin kazanımlarından daha çok büyük sermaye gruplarının kazanımları ön plandadır.
• Sendikaların ve işçilerin örgütlü gücünü azaltan uygulamalardır.
• Müşteri odaklılık, çalışanların yöneticiler kadar müşteri yoluyla da kontrol
edilmesi anlamına gelmektedir.
• Yeni yönetim metotları, çalışan kesimin iş yükünü ve sorumluluğunu artıran uygulamalardır.

Doğru cevap D'dir.

Erken dönem yönetim anlayışı endüstrileşme ile birlikte ortaya çıkmış ve etkisini 1920’li yıllara kadar sürdürmüştür. Bu yönetim anlayışı 1920’lerde ortaya çıkan otomasyon ile birlikte etkisini yitirmeye başlamıştır. Bu dönemin en temel özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkündür:
• Üretim teknolojisi ağırlıklı olarak basit tezgâhlarla yapılmaktadır.
• Üretim sürecinin önemli bölümlerinde çoğunlukla kol emeği kullanıldığı için “emek yoğun üretimin” yaygın olduğu bir dönemdir.
• Üretim miktarlarının artışı tezgâh sayısının ve istihdam edilen işgücünün artırılmasına bağlıdır.
• Patron ile çalışan işçiler arasında yüz yüze ilişkiler egemendir.
• İşletmelerin sahibi hem iş yerlerinin sahibi ve hem de yöneticileri konumundadırlar.
• Kalifiye işgücünün yetiştirilmesinde formel eğitim kurumlarının rolü sınırlıdır.
• İşgücü becerisi ağırlıklı olarak üretim sürecinde usta, kalfa ve çırak ilişkilerinden elde edilmektedir.
• Üretim sürecinin belli bölümlerinde ve ürünlerin kalite kontrolünde sınırlı da olsa ustaların belli bir yetkisi ve gücü vardır.
• Sendikalaşma henüz gelişmemiştir ve işçi-işveren ilişkileri kurumsallaşmamıştır.
• İşletmelerin büyük bir çoğunluğunu aile işletmeleri oluşturmaktadır.
• İşletmelerde karar alma süreci yukarıdan aşağıya doğrudur ve hiyerarşiktir.
• Kadın ve çocuk emeği yoğun bir şekilde kullanılmaktadır.
• Çalışma koşulları çok kötüdür.