ENDÜSTRİ SOSYOLOJİSİ

Avcı ve toplayıcıların aksine bahçıvanlık toplumları daha az göçebedir. Bunun sonucu olarak alet üretimine ve ev işlerine daha çok önem atfederler. Teknoloji hâlâ sınırlı bir düzeydedir. Ürün için toprağı işleme, sopalar ya da çapalarla kazarak yapılır. Tedrici olarak verimlilik artışı, toplumsal artık yaratmıştır.

Toynbee ve Rostow gibi bazı tarihçiler Endüstri Devrimi’nin başlangıç tarihi olarak 18. yüzyılı almaktadırlar. Buna karşılık, J. Nef gibi bazı yazarlar tarihte sürekliliği vurgula- yarak Endüstri Devrimi’nin başlangıcının 16. yüzyıla kadar götürülebileceğini savunmuşlardır. Nef ’e göre İngiltere’deki devrim, bu sürecin bir devamı niteliğindedir.

Ünlü Fransız sosyoloğu Durkheim da Spencer gibi toplumların “basit toplum”lardan “karmaşık toplum”lara doğru bir evrim sürecinde geliştiğini düşünmektedir. Ancak Durkheim’ın düşüncesinin odak noktasını “Toplumları bir arada tutan unsur nedir?” sorusu oluşturur. Buradan hareketle Durkheim “kolektif bilinç” ve “dayanışma”yı anahtar kavramlar olarak ele alır.

Marx düşüncesinin merkezine çağdaş toplumun özü olan kapitalizm adını verdiği
çelişkiyi koymuştur. Marx’ın düşüncesi sürekli ezilenlerle ezen arasındaki uyuşmaz niteliği içeren kapitalist toplumun sınıf çatışmasını kendisine merkez olarak almıştır

Weber daha çok genel sürecin bir parçası olarak endüstrinin gelişimi ile ilgilenir ve tarihte temel gelişme olarak rasyonelleşmenin merkezî önemini vurgular. Weber modern topluma ilişkin çalışmalarında göstermiştir ki sosyal hayatın rasyonelleşmesi; ekonomi, siyaset, kamu yönetimi, hukuk ve kültür alanlarını kapsamına almıştır.

Özetle belirtmek gerekirse endüstri toplumu işbölümünün, uzmanlaşmanın, standartlaşmanın, kentleşmenin, cemaatin gerileyişinin, sekülarizasyonun, rasyonelleşmenin, bürokratikleşmenin, sermaye birikiminin, modernleşmenin, benzeşmenin, teknolojik gelişmenin, vasıflı işgücünün, çoğulculuğun, formel ilişkilerin, toplumsal farklılaşmanın, bireyciliğin, para egemenliğinin ve çekirdek ailenin hakimiyetinin arttığı toplumlardır.

Endüstri toplumu kavramının yerine gelmekte olan toplumu tanımlamayı amaçlayan çok sayıda yeni kavram ortaya atılmıştır. Daniel Bell “post-endüstriyel toplum” (post-industrial society), Peter F. Drucker “bilgi toplumu” (knowledge society), Paul Holmes “kişisel hizmet toplumu” (the personal service society), Ralf Dahrendorf “hizmet sınıflı toplum” (the service class society) veya “kapitalizm sonrası toplum” (post-capitalist society), Castells (1999) ise network toplumu (network society) kavramını kullanmıştır.

Hizmet sektörünün gelişmesiyle de eğitim, idare ve büro işlerinin artışıyla da beyaz yakalı işçilerin yapacakları işlerin sayısında çok büyük artışlar ortaya çıkmıştır. 1956 yılına gelindiğinde ilk defa beyaz yakalılar, endüstri uygarlığı içinde mavi yakalıların sayısını geçmiştir. Ancak çok daha anlamlı bir başka değişme ise bilim insanları, teknisyenler, mühendisler, öğretmenler, tıp personeli gibi “teknik ve profesyonel sınıfın” sayısındaki artıştır.

Bilgi devrimi, tarım ve endüstri devrimlerinden mülhem küresel ölçekte paradigmatik dönüşümü ifade etmektedir.

Masuda’ya göre endüstri toplumunun temel değerlerini, fiziksel ihtiyaçların tatminini amaçlayan maddi değerler ile insan hakları ve Rönesans ruhu oluşturmasına karşılık onun enformasyon toplumu olarak adlandırdığı post endüstriyel toplumlarda insanın kendini disiplin altına alması ve sosyal katkısına bağlı değerler ön plana geçmektedir.