ENDÜSTRİ SOSYOLOJİSİ

Göçebe toplumlar daha elverişli yaşam alanları için sürekli hareket ederek geniş bir alana yayılmıştır. Hareket halinde oldukları için de sadece taşınabilir eşyalara sahip olmuşlardır. Topladıkları yiyecekleri ya da avladıkları hayvanları herhangi bir pazar ekonomisi olmadığı için kendileri üretip kendileri tüketmişlerdir. İnsanlar tarımsal üretime geçişle birlikte yerleşik bir düzene kavuşmuş, tarımda kullanılan aletlerin geliştirilmesi demircilik, inşaat yapımı gibi alanlarda iş bölümünün artmasına yol açmıştır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Freyer teknik gelişmenin altı dalga halinde ortaya çıktığını iddia sürer. Bunlar sırası ile "dokuma endüstrisi", "demir-çelik", "ulaştırma", "kimya" ve "elektrik endüstrisi"dir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Sanayi devrimi ile yeni bir toplumsal sınıf olarak proletarya ortaya çıkmıştır. Doğru cevap E seçeneğidir.

İlk dönem sosyolojisi özellikle 18. yüzyıl siyasal ve ekonomik devrimlerinin yarattığı sosyal sorunlarla ilgilenmiş, ortaya çıkmaya başlayan sanayi toplumu üzerine çalışmıştır. Seçeneklerde yer alan düşünürler ve yaşadıkları dönem göz önünde bulundurulduğunda Saint-Simon’un sanayi toplumu üzerine daha erken dönemde çalışmalarını gerçekleştirdiği ortaya çıkar. Doğru cevap B seçeneğidir.

Spencer 19. yüzyılın diğer birçok sosyoloğu gibi ilerlemecidir. Yaşadığı dönemde meydana gelen sorunların geçiş dönemine özgü olduğunu düşünmüş endüstrileşme sürecinin tamamlanmasıyla başka bir ifade ile feodal toplumdan endüstri toplumuna doğru evrim gerçekleştikçe kapitalist toplumda görülen sosyal dengesizlikler, adaletsizlikler ve sınıf çatışmalarının Comte gibi ortadan kalkacağını ileri sürmüştür. Doğru cevap B seçeneğidir.

Saint-Simon, Comte, Spencer ve Durkheim eski düzenin çözülmesinden doğan tehlikeler ile toplumsal düzenin yeniden sağlanması ile ilgilenmişlerdir. Marx ve Weber ise öncelikle yeni toplumda mekanikleşen kapitalizm ile meşgul olmuşlardır. Weber açıklamalarının temeline akılcılaşmayı koyarken Marks sınıf çatışmasını koymuştur. Weberyen teori Marksist teorinin aksine sınıfların üretim sürecinde değil tüketim sürecinde ortaya çıktığını ileri sürmüştür. Doğru cevap A seçeneğidir.

Endüstri toplumunun temelinde üretimin aileden fabrikalara taşınması bulunmaktadır. Fabrikalarda üretim süreci bilimsel yönetim süreçlerine göre organize edilmiştir. Örnek olayda işçinin işe geliş saatinin kayıt altına alınması, montaj hattında çalışması ve görevinin araba üretim sürecinin sadece bir parçasını oluşturması; bürokrasi, fordizm ve taylorizmin işaretlerini oluşturur. Ancak verilen olayda esnek üretim dair herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Doğru cevap  D seçeneğidir.

Üretim ölçeğinin büyümesi, ulaşımın ve haberleşmenin artışı, endüstri toplumlarında bütünleşmiş ulusal ekonomilerin ve merkezileşmiş iktidarların doğuşuna yol açmıştır. Nitekim endüstrileşme sürecine paralel olarak ulusal devletlerin yükselişine tanık olunmuştur. Doğru cevap C seçeneğidir.

Toffler’in post-endüstri olarak adlandırdığı dönemde var olan ekonomik yapılar değişime uğrayarak tekno-ekonomik temel üzerine yeniden yapılanmaktadır. Toffler II. dalga olarak ifade ettiği sanayi devriminin sonra farklı prensiplerle çalışan yeni bir "üçüncü dalga" ekonomisinin ortaya çıktığını ileri sürer. Bu değişimlere paralel olarak kitle demokrasisini yerini "mozaik demokrasisi" alacaktır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Ölçek ekonomisi; üretim artmasının maliyetleri düşürmesidir. Bir fabrika ne kadar büyük üretim kapasitesine sahip ise maliyetleri azaltma imkanı daha fazla olacak ve daha rekabetçi hale gelecektir. Ölçek ekonomisi endüstri toplumunun bir özelliğidir. Endüstri sonrası olarak ifade edilen toplumlarda ölçek ekonomisi yerini tam zamanlı üretim, esnek üretim gibi farklı üretim biçimlerine bırakmıştır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yaklaşık on bin yıl önce, avcı ve toplayıcı toplumlar, iki kola ayrılarak gelişmeye devam etmiştir. Bunlardan birincisi, daha çok toprağın kurak ve dağlık olduğu bölgelerde ortaya çıkan göçebe (çobanıl/postoral) toplumlardır. Göçebelik, insanların yaşayabilmek için ev hayvanlarına dayandığı toplumlardır. Yetiştirdikleri hayvanlar arasında sığır, koyun, deve, lama ve ren geyiği vardır. Göçebe toplumlar; Afrika, Orta Doğu, Güney Amerika ve Asya’nın steplerindeki bazı yarı kurak topraklarda yaşamışlardır. Doğru yanıt D'dir.

Avcı ve toplayıcı gruplar; genellikle avcılığın esas olarak erkekler, toplayıcılığın ise kadınlar tarafından üstlenildiği, cinsiyete dayalı işbölümü etrafında kurulmuştur. Et, genellikle bir prestij kaynağıdır.
Avcı ve toplayıcı toplumlarda insanlar, hayatlarını idame ettirmek ve yiyecek bulabilmek için sürekli bir yerden başka bir yere göç ederler. Doğru yanıt D'dir.

Dokuma endüstrisi dalgası (1765- 1780), Demir çelik dalgası (1800 yılında başlar), Ulaştırma dalgası (1825 yılında başlar), Kimya çağı (: 1850’li yıllarda başlar), Elektrik endüstrisi dalgası ( büyük bir endüstri olarak 19. yüzyılın son çeyreğinde kuvvetli akım tekniğine geçişle birlikte başlar), Benzin motoru çağı ( 1889’da Paris’te ilk otomobil sergisi açılır.  1903’te ise Henry Ford Motor Fabrikası
kurulur). Doğru yanıt C'dir.

Doğrudan endüstri toplumuna ilişkin ilk kapsamlı çalışmalardan biri SaintSimon’un 1816 yılında yayımlamış olduğu “L’Industrie” dir. Saint-Simon’un çalışmalarında bir taraftan endüstri toplumlarının ve bunlarla birlikte doğan yeni güçlerin özgül karakterini tanımlama çabası, öte yandan da insan biliminin sosyolojisinin temelleri görülür. Saint-Simon geleceğin toplumu olarak gördüğü endüstri toplumuna geçişte sosyolojiye oldukça büyük bir görev düştüğü kanaatindedir. Böylece teokratik düzenin ve onların temsilcileri olan din adamlarının yerini bu yeni sosyal güçlerin almasının yanı sıra keyfîliğin yerini de endüstriyel düzene geçiş alacaktır. Saint-Simon’a göre endüstri toplumu, aynı zamanda kişisellikten kopmuş bilimselliğin egemen olduğu toplumdur. Doğru yanıt B'dir.

Comte toplumsal değişme sürecinde toplumsal bilinci bağımsız değişken olarak, bir diğer ifade ile belirleyici unsur kabul ederek adına “Üç Hâl Kanunu” dediği ünlü teorisinde toplumların, dinsel normların ve soyut düşüncelerin egemen olduğu teolojik ve metafizik aşamalardan akıl, bilim, ilerleme ve endüstri ile özdeşleştirdiği nihai aşama olan pozitif aşamaya doğru yöneldiğini iddia etmektedir. Soyut düşünce teolojik ve metafizik aşamaların egemen kavramıdır. Doğru yanıt B'dir.

Marx ve Weber, daha önceki sosyologlar gibi kendilerine odak noktası olarak doğrudan endüstri toplumu kavramını seçmemişlerdir. Marx ve Weber endüstri toplumu yerine kapitalizm kavramını kullanmayı tercih etmişlerdir. Marx düşüncesinin merkezine çağdaş toplumun özü olan kapitalizm adını verdiği çelişkiyi koymuştur. Öte yandan Weber ise Durkheim gibi modern toplumu endüstri toplumu kabul etmekle beraber onun belirleyici yegane karakteristiğinin endüstri olduğu görüşünü kabul etmemektedir. Doğru yanıt E'dir.

Yükselen yeni topluma ilişkin olarak ortaya atılan bu kavramlara baktığımız
zaman sayılarının oldukça kabarık olduğu göze çarpmaktadır. Bu yeni toplumu
Amittai Etzioni “modernlik sonrası çağ” (post-modern era), George Lichtheim
“burjuva-sonrası toplum” (post-bourgeois society), Herman Kahn “ekonomi sonrası toplum” (post-economic society), Murray Bookchin “kıtlık sonrası toplum” (post-scarcity society), Kenneth Boulding “uygarlık sonrası toplum” (post-civilized society), Daniel Bell “post-endüstriyel toplum” (post-industrial society), Peter F. Drucker “bilgi
toplumu” (knowledge society), Paul Holmes “kişisel hizmet toplumu” (the personal service society), Ralf Dahrendorf “hizmet sınıflı toplum” (the service class society) veya “kapitalizm sonrası toplum” (post-capitalist society), Zbigniew Brzezinski “teknokratik çağ” (the technetronic era), (Kumar, s.193-4) ve Y.Masuda “enformasyon toplumu” (information society) olarak adlandırmaktadır (1990). Castells (1999) ise network toplumu (network society) kavramını kullanmıştır. Doğru yanıt A'dır.

Üretim sürecinde hammaddenin önemi artması ve işçi hareketleri ve grevlerin sosyal değişimde rol oynaması endüstri toplumlarının özelliklerindendir. Doğru yanıt D'dir.

Toffler’in “Üçüncü Dalga” (1981) olarak adlandırdığı post-endüstriyel toplum, standartlaşmanın, merkeziyetçiliğin, fabrika düzeninin ortadan kalktığı, sürekli ve hızlı değişimin egemen olduğu toplum biçimidir. Bu toplumlarda Toffler’a göre sanayi toplumunun ürünü olan kitle demokrasisi son bulacaktır. Çünkü toplumun kitle olmaktan çıkmasıyla insanların ihtiyaçları dolayısıyla siyasal talepleri de değişmekte ve çeşitlenmektedir.  Nasıl piyasa araştırmacıları giderek daha çok sayıda farklı parçacıklar buluyorlarsa ve bunlar hayat biçimlerindeki artan farklılığı yansıtıyorsa politikacılar da seçim bölgelerinden giderek daha çok talebin yağdığına tanık olmaktalar. Dolayısıyla enformasyon toplumunda egemen demokrasi Toffler’a göre “mozaik demokrasisidir. Doğru yanıt C'dir.

Enformasyon toplumunun değerleri Zaman değeri, self disiplin, sosyal katkı, globalizm (insan ve doğa) sembiyozyonudur.  Doğru yanıt A'dır.