ENDÜSTRİ SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 5

"Üretken çevre" kapsamına; girişimcilik kültürü, sektörel yoğunlaşmalar, uluslararasılaşma ve inovasyon dahildir. Ancak, "yerleşim kalitesi" konut, doğal çevre, kültürel özellikler ve güvenlik açılarından "altyapı" kapsamına dahildir.

Sanayi politikaları, yeni sanayilerin gelişimini de içerecek şekilde, ekonominin sektörel bileşimini değiştirecek ve sürekli ve yenilebilir rekabetsel avantajlar sağlayacak politika uygulamaları olarak da tanımlanabilir. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Piyasa başarısızlıklarının birinci temel nedeni, bilgi dışsallıklarıdır. Ekonomik hayatta zaman zaman yenilikler ortaya çıkmaktadır. Bu yenilikler risk içermektedir. Söz konusu yenilikler, başarılı sonuçlar sağlayabileceği gibi başarısız sonuçlara da yol açabilir. Yenilik geliştirmenin sonuçlarının net olmaması, girişimcilerin şevkini kırarak üretim düzeyinin piyasa talebinin gerisinde kalmasına yol açabilir. Bir yenilik geliştirip başarısız olan bir firmanın bu deneyimi başka firmaların aynı yönde bir eğilim sergilememesi için önemli avantajdır. Örneğin A firması bir yenilik geliştirmeye çalışıp başarısız olduğunda, aynı alana girmek isteyen B firması ilk firmanın bu deneyimine bakarak bu kararından vazgeçebilir. A firmasının yaşadığı deneyim, B firmasının aynı alana girme kararını belirleyen temel bir bilgi kaynağı olmaktadır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Esnek ve istikrarlı bir sanayileşme ve teknolojik gelişme süreci; eğitim alanında, finansal sistemde, yargı sisteminde ve altyapıda eş anlı bir iyileşmeyi zorunlu kılmaktadır. Gayet açıktır ki firmaların tek başına bütün bu değişiklikleri gerçekleştirebilmeleri ve belki daha da önemlisi kendi aralarında bir koordinasyon sağlamaları imkânsızdır. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Bir ekonominin kalkınma stratejisinin, sosyo-ekonomik yapı esas alınarak kamu tarafından nakdi veya gayrinakdi destekler paketi ile desteklenmesi "Yatırım ve teşvik politikası" ile ilgilidir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Vergi teşviklerinin ülkenin coğrafik özellikleri nedeniyle turizm faaliyetlerinin desteklenmesi yönünde olması "Sektörel yatırım hedefi" ile ilgilidir. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Singapur ve Malezya’da araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin yanı sıra teknoloji projelerinin  de desteklenmesi için özel teşvikler geliştirilmesi "Teknoloji transferi hedefi" ile ilgilidir. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Teknolojik yenilik faaliyetlerinde piyasa aksamasının dört temel nedeni vardır (Taymaz, 2001:6-9): i. Teknolojik yenilik ve bilginin kamusal mal niteliğinin önemli olması, ii. Teknolojik yeniliklere ilişkin faaliyetlerin başarısının belirsizliği, iii. Arrow ikilemi, iv. Dışsallıklar.

Doğru yanıt B şıkkıdır.

Arrow ikilemi: Teknolojik yenilik ve bilgi piyasalarında şeffaflık (tam bilgi) söz konusu değildir. Çünkü piyasadaki herkesin aynı bilgiye sahip olması durumunda karşılıklı bir bilgi alışverişi gerçekleşmeyecektir. Şeffaflık olmaması nedeniyle, müşteriler, piyasaya sunulacak teknolojik yenilik ve bilginin içeriğini öğrenemeyecek ve sağlayacağı faydayı tam olarak değerlendiremeyeceklerdir. Diğer bir ifade ile teknolojik yenilik ve bilginin tam olarak bilinmesi hâlinde satın alınması, bilinmemesi hâlinde ise değerinin ölçülmesi söz konusu değildir. Bu durum; teknolojik yenilikler için yeterli bir talebin oluşmaması, bu tür yeniliklere ilişkin piyasaların sığ olması ve nihayet piyasa mekanizmasının etkin çalışmaması sonucunu doğuracaktır. Doğru yanıt C şıkkıdır.

"Sanayileşme politikasının şekillenmesinde zihniyet yapısı en önemli değişkendir. Politika uygulamalarının teknik altyapısını oluşturmadan önce, ilk olarak, gelişme temelli kültürel değerlerin geniş toplumsal kesimler tarafından benimsenmesi yönünde adımlar atmak gerekmektedir." açıklaması Ulusal rekabet politikasının temel belirleyicilerinden "Değişim politikaları" ile ilgilidir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

İçten yanmalı motorlar ve tribünler sanayi en temiz imalat sektörlerindendir. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Sanayi politikaları, yeni sanayilerin gelişimini de içerecek şekilde, ekonominin sektörel bileşimini değiştirecek ve sürekli ve yenilebilir rekabetsel avantajlar sağlayacak politika uygulamaları olarak da tanımlanabilir. Geniş bir perspektif ile gerçekleştirilen tanımlamada sanayi politikasının kapsamının çok geniş olabileceğine dikkat çekilmektedir. Geniş kapsamlı sanayileşme politikasına göre bilim ve sanayi organizasyonlarının tesis edilmesi, özel sektör kuruluşları ile ilişkileri geliştirecektir. Bu organizasyonlar özel sektör kuruluşlarının üretim kapasitelerini ve rekabet güçlerini artıracak işbirliklerini destekleyeceklerdir. Firmalar arasında ortaklık sürecini kolaylaştıracak düzenlemeler, özellikle küçük firmalar açısından önemlidir. Küçük firmalar arasındaki ortaklıklar ya da küçük firmaların büyük firmalar ile iş birliği imkânlarının gelişmesi, ölçek ekonomisi avantajlarından yararlanmayı sağlayacaktır. Örneğin küçük bir firmanın tek başına yeni bir teknolojiyi geliştirmesi ya da satın alması çok maliyetli hatta imkânsız olabilir. Ancak firmalar arasındaki güç birliği, teknoloji transferinin maliyetini düşürecektir. İş birliği, sadece özel sektör kuruluşları arasındaki bir süreci ifade etmemektedir. Kamu sektörü - özel sektör iletişiminin geliştirilmesi de politika uygulamalarının etkililiği açısından önem arz etmektedir.

Literatürde sanayi politikalarının rolü konusunda görüş birliği mevcut olmadığından tek bir tanımdan söz etmek mümkün değildir. Ancak, bütün tanımlarda ortak nokta, "kamusal müdahalenin gerekliliği" vurgusudur. Çünkü sanayileşme politikasının doğası gereği, kamusal düzenlemeler, destek ve teşvik politikaları gibi doğrudan müdahale yöntemleri zorunlu olmaktadır.

Piyasa başarısızlıklarının birinci temel nedeni, bilgi dışsallıklarıdır. Ekonomik hayatta zaman zaman yenilikler ortaya çıkmaktadır. Bu yenilikler risk içermektedir. Söz konusu yenilikler, başarılı sonuçlar sağlayabileceği gibi başarısız sonuçlara da yol açabilir. Yenilik geliştirmenin sonuçlarının net olmaması, girişimcilerin şevkini kırarak üretim düzeyinin piyasa talebinin gerisinde kalmasına yol açabilir. Bir yenilik geliştirip başarısız olan bir firmanın bu deneyimi başka firmaların aynı yönde bir eğilim sergilememesi için önemli avantajdır. Örneğin A firması bir yenilik geliştirmeye çalışıp başarısız olduğunda, aynı alana girmek isteyen B firması ilk firmanın bu deneyimine bakarak bu kararından vazgeçebilir. A firmasının yaşadığı deneyim, B firmasının aynı alana girme kararını belirleyen temel bir bilgi kaynağı olmaktadır. Gayet açıktır ki yenilikçi firmalar risk alıp batarken diğer firmaların avantajlı duruma gelmesi yenilikçilik güdülerini zayıflatacaktır. Yenilikçi girişimcilerin üstlenecekleri riskleri minimize etmek ve bu alandaki girişimleri teşvik etmek, devlet desteği ile mümkün olacaktır.

Teşvik kavramı, bir ekonominin kalkınma stratejisinin, sosyo-ekonomik yapı esas alınarak kamu tarafından nakdi veya gayrinakdi destekler paketi ile desteklenmesidir. Yatırım teşviklerinin çok sayıda gerekçesi mevcuttur. Bölgeler arası gelişmişlik farklılığını azaltmak, sermayenin tabana yayılmasını sağlamak, işsizlik sorunu ile mücadele etmek ve istihdam imkânlarını artırmak, yüksek katma değer sağlayan teknolojilerin transferini sağlamak ve ülkenin rekabet gücünü artırmak gibi çok sayıda gerekçeye dayalı olarak teşvik politikalarına başvurulmaktadır.

Vergi teşviklerinin hedefleri aşağıdaki gibidir:

• Bölgesel gelişme hedefi
• Sektörel yatırım hedefi
• Performans artırma hedefi
• Teknoloji transferi hedefi

Bunlar arasında D seçeneğinde verilen "vergi muafiyeti hedefi" yer almamaktadır.

Az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelere yatırım amacıyla gelen çok uluslu şirketlerin de bu ülkelere yaptığı katkılar aşağıdaki noktalarda toplanabilir:

• Çok uluslu şirketler, gittikleri ülkelerdeki üretim darboğazlarının azalmasına katkı sağlar.
• Bu firmalarda çalışanlar, ulusal firmalara geçtiklerinde üretim bilgi ve becerilerinin
yanı sıra teknoloji kullanma becerilerini transfer ederler.
• Yabancı firmalar, geldikleri ülkelerdeki tekelci eğilimlerin kırılmasına ve rekabet ortamının ortaya çıkmasına katkı yaparlar.
• Stok, kalite kontrol ve standardizasyon tekniklerinin yanı sıra etkin bir şekilde
işleyen dağıtım kanallarının gelişme süreci hızlanır.
• Ulusal firmalar, çok uluslu şirketlerin ulusal ve uluslararası piyasalarda kullandıkları etkili yönetim ve pazarlama tekniklerine uyum sağlamaya çalışırlar.

Görüldüğü gibi, bunlar arasında E seçeneğinde verilen "çok uluslu şirketler, gittikleri ülkelerdeki bölgesel eşitsizliklerin bertaraf edilmesine katkı sağlar" ifadesi yer almamaktadır.

Arrow ikilemi: Teknolojik yenilik ve bilgi piyasalarında şeffaflık (tam bilgi) söz konusu değildir. Çünkü piyasadaki herkesin aynı bilgiye sahip olması durumunda karşılıklı bir bilgi alışverişi gerçekleşmeyecektir. Şeffaflık olmaması nedeniyle, müşteriler, piyasaya sunulacak teknolojik yenilik ve bilginin içeriğini öğrenemeyecek ve sağlayacağı faydayı tam olarak değerlendiremeyeceklerdir. Diğer bir ifade ile teknolojik yenilik ve bilginin tam olarak bilinmesi hâlinde satın alınması, bilinmemesi hâlinde ise değerinin ölçülmesi söz konusu değildir. Bu durum; teknolojik yenilikler için yeterli bir talebin oluşmaması, bu tür yeniliklere ilişkin piyasaların sığ olması ve nihayet piyasa mekanizmasının etkin çalışmaması sonucunu doğuracaktır.

Rekabetin üç temel özelliği bulunmaktadır:

• Rekabet, göreceli (izafi) bir kavramdır. Rekabetten söz edilirken iktisadi birimlerin performanslarının karşılaştırılması hususu üzerinde durulmaktadır.
• Rekabet; firma, sektör ya da ulusal ekonomi düzeyinde kullanılabilir. Firmalar arasında, sektörler arasında ya da ülkeler arasında rekabet karşılaştırmasından söz edilebilir.
• Rekabet kavramı, ülke düzeyinde ele alındığında bireysel refah ya da ticaret performansı ile ilintilendirilerek kullanılabilir. Örneğin, gelişmekte olan ülkeler arasında kişi başına düşen gelir ve ihracat/GSYİH göstergeleri esas alınarak karşılaştırma yapılabilir. Dış ticaretin önemi, küreselleşme süreci ile birlikte önem kazanmıştır. Yeni dönemde uluslararası piyasalarda daha fazla pay kapmak isteyen ekonomiler, mikromarkalaşma ve yüksek katma değerli üreten sektörleri desteklemektedirler.

Bu bilgiye dayanarak, III numaralı ifade rekabet kavramı ile ilgili olarak yanlış bilgi içerdiğinden bu ifadenin yer almadığı seçenek sorunun doğru yanıtı olacaktır.

Ulusal rekabet politikasının temel belirleyicileri dört başlık altında toplanabilir:

• Değişim politikaları
• Makroekonomik yapı ve politikalar
• Ara ya da destekleyici politikalar
• Mikropolitikalar

Bunlar arasında E seçeneğinden verilen "yabancı yatırım politikaları" yer almamaktadır.