ENDÜSTRİ SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 9

Paternalizm, güce ve otoriteye sahip olan kişi veya bir kurumun kendisine bağımlı olanların ihtiyacını karşılaması ve bunun karşılığında bağımlı olanların güce ve otoriteye riayet etmesinin sağlandığı bir bağımlılık ilişkisidir.

Taylorizm, Frederick Winslow Taylor’un 1911 yılında yayımlanan Bilimsel Yönetimin İlkeleri adlı kitabında geliştirdiği yönetim anlayışına verilen bir isimdir.

TKY (Toplam Kalite Yönetimi), bir işletmenin tüm yönleriyle müşteri odaklı olması demektir (Şimşek 2000).

TKY (Toplam Kalite Yönetimi)’nin temel ilkelerini şu şekilde sıralamak mümkündür (Şimşek, 2000:51):

Pareto Diyagramı, bir işletmeye en çok zarar veren hatayı tespit etme ve çözme yöntemidir. Diğer bir ifadeyle Pareto Diyagramı, sorunlar arasında en önemli sorunları tespit edip çözümde önceliğin o soruna verilmesidir (Şimşek, 2000:119).

Kaizen kavramı İmai Masaaki tarafından geliştirilmiştir.

1996 yılında Avrupa Birliği ile imzalanan Gümrük Birliği anlaşması ile birlikte yeni yönetim metotlarının neredeyse eş zamanlı bir şekilde Türkiye’de işletmelerde uygulanmaya konduğuna tanık olmaktayız. 1991 yılında kurulan Türkiye Kalite Derneği (KALDER) bu uygulamaların Türkiye’de yaygınlaşmasında öncü bir rol oynamıştır.

TKY uygulamalarını eleştirel olarak değerlendiren çok sayıda çalışma mevcuttur. Hatta yeni yönetim metotları hakkında eleştirel olarak yazılanların en az olumlu yazılanlar kadar olduğu bile öne sürülebilir. Bu eleştirileri kısaca özetleyecek olursak 5 temel noktanın ön plana çıktığı görülmektedir.

Modern toplum öncesinde ekonominin tarıma dayalı olması, ürün çeşitliliğinin az olması, üretim araç ve tekniklerinin yeterince gelişmemiş olması, iş bölümü ve uzmanlaşmanın
basit düzeyde olması; örgütlülüğü sınırlı düzeyde geliştirmiştir.

Üretim sürecinin önemli bölümlerinde çoğunlukla kol emeği kullanıldığı için “emek yoğun üretimin” yaygın olduğu dönem erken dönem yönetim anlayışıdır.

Ünlü İskoç mucit ve fizikçi James Watt tarafından 1769 yılında buhar makinesi icat edilmiştir.

İş yeri sahibi ile işçilerin yüz yüze ilişkileri bu dönemde ortadan kalkmaktadır.

John Maynard Keynes tarafından geliştirilen Keynesyen politikalarında ülkeler çeşitli tasarruf tedbirleri, sektörel teşvikler, piyasa
müdahaleleri ve alt gelir gruplarının sosyal politikalarla desteklenmesi gibi politikalarla bireylerin tüketim kapasitelerini artırmayı başarabilmişlerdir

Peter Ferdinand Drucker’a göre değişim içerisinde olan ekonomi değil toplumdur ve  TKY’nin en temel özelliklerinden olan problem çözme ile ilişkili beşli bir şema öne sürmüştür.

1970 lerde ortaya çıkan post-fordist yönetim anlayışında Taylorist yönetim anlayışına yönelik sert eleştiriler yapılmaktadır.

Philip Crosby’e göre bir iş ilk defada doğru ve “sıfır hata” hedefiyle yapılmalıdır

Kaizen anlayışında mükemmel diye bir şey yoktur. Eğer birileri var diyorsa kesinlikle yanılmaktadır. Zira mükemmellik olsaydı değişim olmazdı.

Yeni yönetim metotlarına getirilen eleştiriler:

• Yeni yönetim metotları özü itibarıyla kapitalisttir ve kâr odaklıdır.
• Çalışan işçilerin kazanımlarından daha çok büyük sermaye gruplarının kazanımları ön plandadır.
• Sendikaların ve işçilerin örgütlü gücünü azaltan uygulamalardır.
• Müşteri odaklılık, çalışanların yöneticiler kadar müşteri yoluyla da kontrol edilmesi anlamına gelmektedir.
• Yeni yönetim metotları, çalışan kesimin iş yükünü ve sorumluluğunu artıran uygulamalardır.

İşgücü piyasalarının temel özellikleri aşağıdaki gibidir (Morgan, 1966: 42; Levitan vd., 1972: 202; Biçerli, 2003: 3-9): 1. İşgücü piyasası çok sayıdadır: İşgücü piyasaları meslek ve coğrafi alan bakımından sınıflandırılabilir. Marangoz işçileri piyasası, bilgisayar işletmeni piyasası gibi meslek bazlı çok sayıda piyasa olduğu gibi Ege Bölgesi işgücü piyasası, Türkiye iş gücü piyasası gibi coğrafi alan açısından farklı işgücü piyasaları da vardır. 2. Tek bir merkezî ücret bulunmamaktadır: İşgücü piyasalarındaki bilgi eksiklikleri nedeniyle farklı ücretler oluşmaktadır. 3. İşçiler homojen değildir: İşçiler yaş, cinsiyet, eğitim, zekâ, beceri, iş deneyimi ve iş motivasyonu gibi özellikler açısından farklılıklar gösterir. 4. İstihdam ilişkisi süreklidir: Firma mevcut işgücünü her gün yenileri ile değiştiremeyeceğinden emeğin çalıştırılmasında devamlılık esastır. 5. İşçinin emeğini kendisinden ayırmak mümkün değildir: Bir malın alıcı ve satıcıları pazarlık yaptıkları nesnenin dışındadır. Ancak emeğini arz eden birey açısından pazarlığın kişisel hayatı üzerinde etkisi vardır. İşçiler için ne kadar ücret kazanıldığı kadar hangi ortamlarda çalışıldığı da önemlidir. Ücret ve ücret dışı unsurların oluşturduğu istihdam koşullarından en yüksek faydayı elde etmek isterler. 6. İşçilerin pazarlık güçleri genellikle zayıftır: İş arayanların sayısı açık iş sayısından fazla ise ve/veya ikame edilebilirlik derecesi düşükse işveren karşısında pazarlık güçleri zayıftır. Nitelikli sanatkârlar gibi ikâme edilebilmeleri zor olan işçilerin yüksek bir pazarlık gücü vardır. 7. Emek talebi türetilmiş bir taleptir: Diğer mal ve hizmet piyasalarında talep mal ve hizmetlerin sağlayacağı fayda nedeniyle gerçekleşirken emek talebi, mal ve hizmet üretimine bağlıdır. Dolayısıyla herhangi bir mal ve hizmet üretilmeyecekse emek de talep edilmeyecektir. 8. Emek hareketliliği tam değildir: Emeğin hareketliliği önünde bazı engeller vardır. İşgücü piyasasının bütününde ücretlerin dengeli bir hale gelmesi için bir geçici eğilim yaratabilmesine yeterli olacak kadar emeğin hareketli olduğu düşünülse bile emek tam anlamıyla hareketli değildir. 9. İşgücü piyasası bilgisi oldukça eksiktir: İşverenler ve işçiler, işgücü piyasası bütününde ücretler ve iş olanakları hakkında tam olarak doğru bilgiye sahip değildirler.Doğru cevap E'dir.