ENDÜSTRİ SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 11

Avcı ve toplayıcıların aksine bahçıvanlık toplumları daha az göçebedir. Bunun sonucu olarak alet üretimine ve ev işlerine daha çok önem atfederler. Teknoloji hâlâ sınırlı bir düzeydedir. Ürün için toprağı işleme, sopalar ya da çapalarla kazarak yapılır. Tedrici olarak verimlilik artışı, toplumsal artık yaratmıştır.

Toynbee ve Rostow gibi bazı tarihçiler Endüstri Devrimi’nin başlangıç tarihi olarak 18. yüzyılı almaktadırlar. Buna karşılık, J. Nef gibi bazı yazarlar tarihte sürekliliği vurgula- yarak Endüstri Devrimi’nin başlangıcının 16. yüzyıla kadar götürülebileceğini savunmuşlardır. Nef ’e göre İngiltere’deki devrim, bu sürecin bir devamı niteliğindedir.

Ünlü Fransız sosyoloğu Durkheim da Spencer gibi toplumların “basit toplum”lardan “karmaşık toplum”lara doğru bir evrim sürecinde geliştiğini düşünmektedir. Ancak Durkheim’ın düşüncesinin odak noktasını “Toplumları bir arada tutan unsur nedir?” sorusu oluşturur. Buradan hareketle Durkheim “kolektif bilinç” ve “dayanışma”yı anahtar kavramlar olarak ele alır.

Marx düşüncesinin merkezine çağdaş toplumun özü olan kapitalizm adını verdiği
çelişkiyi koymuştur. Marx’ın düşüncesi sürekli ezilenlerle ezen arasındaki uyuşmaz niteliği içeren kapitalist toplumun sınıf çatışmasını kendisine merkez olarak almıştır

Weber daha çok genel sürecin bir parçası olarak endüstrinin gelişimi ile ilgilenir ve tarihte temel gelişme olarak rasyonelleşmenin merkezî önemini vurgular. Weber modern topluma ilişkin çalışmalarında göstermiştir ki sosyal hayatın rasyonelleşmesi; ekonomi, siyaset, kamu yönetimi, hukuk ve kültür alanlarını kapsamına almıştır.

Özetle belirtmek gerekirse endüstri toplumu işbölümünün, uzmanlaşmanın, standartlaşmanın, kentleşmenin, cemaatin gerileyişinin, sekülarizasyonun, rasyonelleşmenin, bürokratikleşmenin, sermaye birikiminin, modernleşmenin, benzeşmenin, teknolojik gelişmenin, vasıflı işgücünün, çoğulculuğun, formel ilişkilerin, toplumsal farklılaşmanın, bireyciliğin, para egemenliğinin ve çekirdek ailenin hakimiyetinin arttığı toplumlardır.

Endüstri toplumu kavramının yerine gelmekte olan toplumu tanımlamayı amaçlayan çok sayıda yeni kavram ortaya atılmıştır. Daniel Bell “post-endüstriyel toplum” (post-industrial society), Peter F. Drucker “bilgi toplumu” (knowledge society), Paul Holmes “kişisel hizmet toplumu” (the personal service society), Ralf Dahrendorf “hizmet sınıflı toplum” (the service class society) veya “kapitalizm sonrası toplum” (post-capitalist society), Castells (1999) ise network toplumu (network society) kavramını kullanmıştır.

Hizmet sektörünün gelişmesiyle de eğitim, idare ve büro işlerinin artışıyla da beyaz yakalı işçilerin yapacakları işlerin sayısında çok büyük artışlar ortaya çıkmıştır. 1956 yılına gelindiğinde ilk defa beyaz yakalılar, endüstri uygarlığı içinde mavi yakalıların sayısını geçmiştir. Ancak çok daha anlamlı bir başka değişme ise bilim insanları, teknisyenler, mühendisler, öğretmenler, tıp personeli gibi “teknik ve profesyonel sınıfın” sayısındaki artıştır.

Bilgi devrimi, tarım ve endüstri devrimlerinden mülhem küresel ölçekte paradigmatik dönüşümü ifade etmektedir.

Masuda’ya göre endüstri toplumunun temel değerlerini, fiziksel ihtiyaçların tatminini amaçlayan maddi değerler ile insan hakları ve Rönesans ruhu oluşturmasına karşılık onun enformasyon toplumu olarak adlandırdığı post endüstriyel toplumlarda insanın kendini disiplin altına alması ve sosyal katkısına bağlı değerler ön plana geçmektedir.

Ünlü İskoç mucit ve fizikçi James Watt tarafından 1769 yılında icat edilen buhar makinesi, endüstriyel üretimde bir devrim niteliğindedir. Şöyle ki, kapalı bir alanda sıkıştırılan buharın ısıtılarak genleşmenin sağlanması ve genleşme ile birlikte açığa çıkan enerjinin belli aktarım organları yoluyla makineyi harekete geçirmesi, endüstriyel üretimde bir çığır açmıştır.

Otomasyon nedir? Üretim sürecinde insan gücü yerine teknolojinin kullanılmasıdır. Otomasyon sayesinde kas gücüyle yapılan işler daha seri ve hızlı bir şekilde makineler tarafından yapılır.

Taylorist Yönetim Anlayışı (1925-1975) Taylorist yönetim anlayışı Fordist dönemle eş zamanlı olarak ortaya çıkmıştır.

Taylorizm, Frederick Winslow Taylor’un 1911 yılında yayımlanan Bilimsel Yönetimin İlkeleri adlı kitabında geliştirdiği yönetim anlayışına verilen bir isimdir.

İşlevsel esneklik, vasıflı işgücünün farklı işlerde çok amaçlı olarak kullanımı anlamına gelirken sayısal esneklik ise işletmelerin piyasadaki değişimlere göre işgücünün sayısında artışa veya azalışa gidebilme kapasitesi olarak tanımlanmaktadır.

Kalite nedir? En özlü tanımıyla kalite, “müşterinin ihtiyaçlarına uygunluk” demektir. Diğer bir ifadeyle kalite, üretilen bir mal veya hizmetin müşterilerin beklenti ve gereksinimlerini karşılayabilme kapasitesidir.

Kalite kavramının temel özelliklerini şu şekilde sıralamaktadır: • Tasarımda kusursuzluk, • Kullanımda kusursuzluk, • Fiyatta kusursuzluk, • Teslim süresinde kusursuzluk, • Satış süresinde kusursuzluk.

İstatiksel süreç kontrolünün ilk uygulayıcısıdır. Kalite kontrol kartları ve görsel grafikleri uygulamaya koymuştur.

Yönetim gurusu, belli bir alanda önemli ve öncü çalışmaları olan, belli bir yöntemi geliştiren ve uygulayan, alanında uzman ve lider durumunda olan eğitici ve öğretici olan kişilere verilen genel addır.

Philip Crosby’e göre bir iş ilk defada doğru ve “sıfır hata” hedefiyle yapılmalıdır. Sıfır hata olgusuna yönetimin en üst kademesinde en alt kademesine kadar herkesin odaklanması gerekmektedir. Crosby, kalite kavramını şartlara uygunluk olarak ele alır.