ENDÜSTRİ İLİŞKİLERİ

Weber’e göre devlet, belli bir toprak parçası üzerinde fiziksel şiddetin meşru kullanımını tekelinde bulunduran insan topluluğudur. Devlet güç kullanma hakkının tek meşru kaynağı olarak kabul edilmektedir.

Sendika, dernek vb. gibi örgütlere insanlar istedikleri zaman üye olup istedikleri zaman üyelikten ayrılabilirler. Oysa insanlar bir devletin uyruğuna kendi istedikleri zaman girip istedikleri zaman çıkamazlar.

Devletin faaliyet alanı çok geniş olsa da kuvvetler ayrılığı prensibinin bir sonucu olarak yürütme, yargı ve yasama faaliyetleri birbirinden ayrılabilir. Yürütme, siyasi yapıyı idare eden ve uygulayan seçilmiş hükümet ve kamu bürokrasisinden oluşur. Temel işlevi parlemento tarafından kabul edilen yasaların hükümet dediğimiz siyasi iktidarlarca uygulanmasıdır.

Devlet, endüstri ilişkileri sisteminde ve süreçlerinde ortak karar vermekten
otoriter karar vericiye kadar farklı rollere sahiptir. Bunlar:
1. Devlet endüstri ilişkilerinin ekonomik, politik, sosyal, uluslararası ve yasal çevresini düzenler. Fakat kanunların kapsam ve yoğunluğu ülkeler arasında
farklılık göstermektedir. Bazı ülkelerde kanunlar endüstri ilişkilerinin tüm alanını kapsarken diğerlerinde taraflara bırakılarak toplu sözleşmeler yoluyla genel çerçevesinin belirlenmesine olanak sağlanmaktadır.
2. Devlet en büyük işverendir ve kendi çalışanlarının ücret ve çalışma koşullarını belirler.
3. Devlet, iş uyuşmazlıklarına uzlaştırma, arabuluculuk ve hakemlik hizmetleri sağlayarak müdahale edebilir. Nihai karar alma sürecinde teşmil ve iş mahkemeleri kurumlardan yararlanır.
4. Devlet emek süreçlerine çalışma mevzuatının kapsamını ve yoğunluğunu belirleyerek dahil olur.

Emek Piyasası Düzenleyicisi Rolü: Devlet, istihdam ve ücretlerin rekabetini düzenlemeye yarayan araçlar, çalışma saatleri ve iş sağlığı ve güvenliği konularıyla ilgili yasal asgari standartları belirler. Çalışma süreleri, işçi sağlığı ve güvenliği, emeklilik, işsizlik yardımları, asgari ücret ve diğer çalışma hayatıyla ilgili sorunları düzenleyen organlara sahiptir.

Türkiye’de Endüstri İlişkilerini Düzenleyen Başlıca Kanunların Tarihsel Gelişimine baktığımızda bu alanda ilk yasal düzenlemenin 08.06.1936 tarihli 3008 sayılı iş kanunu olduğu görülmektedir.

Özel sektör ile kamu sektörü arasındaki ayrımının genellikle karın varlığı ya da yokluğu çerçevesinde ya da mülkiyet üzerindeki payın özel sektöre mi yoksa kamu sektörüne ait olmasına göre değerlendirilmektedir. Fark, kamu sektörünün politik bir kurum olarak ortaya çıkmasından ve özel sektörde geçerli olmayan farklı bir mantığa dayanan, özü itibariyle endüstri ilişkilerine politik bir boyut getiren yapısından kaynaklanmaktadır.

Hakemlik ve Arabuluculuk Rolü: Devlet, grev hakkının garanti altına alınması sonrasında iş uyuşmazlıklarını önlemeye ya da sınırlamaya çalışmıştır. Devlet çalışanlarla işverenlerin anlaşmaya varabilecekleri yasal bir çerçeve yaratmak için müdahale edebilir. Böyle yaparak sendikalar ve çalışanların endüstri ilişkilerinin yönetilmesiyle ilgili kendi meseleleri hakkında kendilerinin karar vermesine müsaade eden gönüllülük yaklaşımını benimseyebilir. Ya da gücün toplanmadığı ve toplanamayacağı görüşüne dayanan çoğulcu bir yaklaşım benimseyebilir.

ABD ve Japonya’da büyüme yavaşladığında ve buna rağmen Avrupa ülkelerinden daha hızlı yeni piyasalar buldukları farkedilince kuralsızlaştırma ve esneklik
üzerine yoğun tartışmalar başlamıştır. Bunun nedenleri analiz edildiğinde, bu ülkelerde daha az iş yasası ve düzenlemesi bulunması basit bir cevap olarak verilmiştir. Bundan sonra kuralsızlaştırma dönemi hakim olmaya başlamıştır. Birleşik Krallık, Avrupa’daki yeni monetarizm, kuralsızlaştırma ve esneklik kavramlarını benimseyen ilk ülke olmuştur.

Devletin endüstri ilişkilerindeki rolleri 1970’lerden itibaren başlayan ekonomik krizin yarattığı yıkıcı etkiler ve makroekonomi politikalarında meydana gelen
yeni yönelimlerle değişime uğramıştır.

Kamu hizmetinin en belirgin örnekleri, ulusal savunma, polis ve itfaiye, ilköğretim, sosyal hizmetler ve yardımlardır.  Havayolları, demiryolları, enerji ve iletişim özel sektör tarafından da yerine getirilebilir. Doğru cevap D'dir.

Hobbes’a göre devletin varlık nedeni barış ve güvenliği, adaletin eşit dağılımını
sağlamak, muhtaç durumda olanlara yardım etmek ve toplumun mutluluğu için
gerekli kanunları yapmaktır. Doğru cevap A'dır.

Meşruiyet, devletin sosyal eşitliği sağlamak için kamuoyunun muvafakatını almaya çalışması ve işyeri düzeyinde katılımcılığı ve aidiyet duygusununu geliştirmeye yönelik politikalar üretmesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Castells, devletin hakimiyet, meşruiyet, kalkınma ve yeniden dağılım fonksiyonları olduğunu öne sürmektedir. Doğru cevap E'dir.

Birleşik Krallık, Avrupa’daki yeni monetarizm, kuralsızlaştırma ve esneklik kavramlarını benimseyen ilk ülke olmuştur. Doğru cevap B'dir.

Devletin düzenleyici rolünün endüstri ilişkilerinin aktörlerine, amaç ve konularına bağlı olarak dört farklı görev ya da etkinlik biçimini aldığı ya da böyle yorumlanabileceği savunulabilir. Bunlar, izin verme ya da destekleme, dışlama ve düzeltme, ayarlama ya da tanımlama görevleridir. Dışlama görevi, çalışanların belirli kesimlerinin sendikalaşma ve toplu sözleşmeye katılmalarını engelleme (polis ya da silahlı kuvvetler mensupları) grev eylemini (ister bir hak ister bir özgürlük olarak) ve lokavtı sınırlandırma olarak ortaya çıkmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Devlet kanun koyucu fonksiyonu ile aynı zamanda asgari çalışma koşullarını da saptamaktadır. Devlet asgari ücret, sağlık ve güvenlik, çalışma saatleri, çalışanlar arasında ayrımcılığı önleme, işten çıkarmaya karşı koruma ve izinler gibi birçok konuda asgari standartlar oluşturmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Bunun için sendikaların kurulmasını güçleştirmek, toplu pazarlık hakkını özellikle kamu kesiminde sınırlandırmak, serbest ticaret bölgelerinde örgütlenme özgürlüğünü yasaklamak, işten çıkarmaları kolaylaştırmak, işten çıkarma ve işe alma süreçlerinde sendikaların etkisini zayıflatmak gibi çeşitli kısıtlayıcı düzenlemeler uygulamaya koyulmuştur. Sonuçta devletin endüstri ilişkilerinde oynadığı rol değişirken işverenlerin konumu güçlenmiştir. Doğru cevap E'dir.

Müdahale miktarını bir cetvel olarak düşünürsek 0 (sıfır) noktasında devletin hiç müdahalede bulunmadığı bir noktayı (liberal devlet), 100 noktasında ise devlet müdahalesinin toplumsal, siyasal ve ekonomik hayatın her boyutunda (komünist devlet) var olduğu bir durumu görürüz. Doğru cevap B'dir.

Devletin düzenleyici rolü ve bu rolün farklı siyasal ve ekonomik gelişmelere verdiği tepki ile endüstri ilişkileri sistemlerinin biçimlendiğini söyleyebiliriz. Devlet yasama yoluyla, zorunlu hakem ile yargı yoluyla ve otoriter rejimlerde olduğu gibi doğrudan baskıya yönelerek endüstri ilişkilerini yıkıcı olmayan sınırlar içinde tutmaya çalışır. Doğru cevap A'dır.