ENDÜSTRİ İLİŞKİLERİ

Herhangi bir bilimin temel amacı kendi ilgi alanındaki olayları açıklayabilen veya açıklama amacı taşıyan teoriler (kuramlar) geliştirmektir. Bu kuramlaştırmanın, disiplinin temel olgularını, bu olgular arasındaki nedensellik ilişkilerini ve değişimleri genel çizgileriyle ele almaya olanak sağlayacak nitelikte olması gerekmektedir. Diğer alanlarda olduğu gibi, endüstri ilişkileri alanını anlayabilmek de bir kuramlaştırmayı zorunlu kılmaktadır. Teori, bilgi edinme sürecinin herhangi bir aşamasında ortaya atılan geçerlik ve güvenilirliği bilimsel yöntemlerle saptanmış iç tutarlılığı olan bir genel bilgi ve açıklama düzenidir. Yanıt C'dir.

Endüstri ilişkilerinin bir sistem olduğu görüşü ilk kez John Dunlop tarafından ortaya atılmıştır. Bu yaklaşım, Dunlop’un 1958 yılında ABD’de yayınladığı Endüstri İlişkileri Sistemleri adlı kitabında geliştirilmiştir. Kısaca Sistem Teorisi olarak adlandırılan Endüstri İlişkileri Sitemi Teorisi o tarihten günümüze hem en çok kabul gören, hem de en çok tartışılan ve eleştirilen kuram olmuştur. Yanıt A'dır.

Dunlop’a göre, “Bir endüstri ilişkileri sistemi gelişme süreci içindeki herhangi bir zamanda belli aktörler  belli çevreler, sistemi birbirine bağlayan bir ideoloji ve aktörlerin işyerindeki ve iş toplumundaki davranışlarını yönlendiren kurallar bütününden oluşur.” Teknoloji, işyeri büyüklüklerini, işletme yönetim şeklini, yoğunlaşmayı, işçi sayısını, işçi örgütünü, işçilerin işyerinde birbirinden uzak ya da yakın çalışmalarını ve yapılan işin içeriğini belirleyerek endüstri ilişkileri sistemi üzerinde etkili olmaktadır. Teknoloji yalnızca işyerini değil, işçilerin mesleki özelliklerini de etkilemektedir. Teknoloji işçilerin vasıf düzeylerini, kadın ve çocuk işçi çalıştırma olanağını, gerekli eğitimin niteliğini, işçi sağlığı ve iş güvenliği konularını etkileyerek endüstri ilişkileri sistemi aktörlerinin rollerini farklılaştırmaktadır. Benzer teknolojik özelliklere sahip olan farklı ülkelerde endüstri ilişkileri sisteminin aktörlerinin benzer kurallar oluşturmalarını buna bağlamak mümkündür. Yanıt D'dir.

Endüstri ilişkileri alanında ilk kuramsal çalışmayı yaparak temellerini atanlar, iki İngiliz araştırmacı Sidney ve Beatrice Webb olmuştur. Webb’ler, sendikaların amaçlarını gerçekleştirmek için iki temel süreç olduğunu belirtmektedirler. Birincisi, toplu pazarlık süreci ve bunun sonucu oluşan toplu iş sözleşmesi ile ücretlerde ve çalışma koşullarında standartların belirlenmesidir. İkincisi ise yasal düzenleme sürecinin kullanılmasıdır. Yanıt B'dir.

İngiliz sendikacılığının yenilikçi (reformist) niteliği üzerinde büyük etkisi olan Webb’ler ilk çalışmalarında toplu pazarlığa ağırlıklı bir rol vermiş olmalarına karşılık; 1897 yılında yayınladıkları “Industrial Democracy” (Endüstriyel Demokrasi) adlı kitapta sendikaların siyasi faaliyetleri ile yasal düzenlemelerin endüstriyel demokrasi üzerindeki etkisine değinmişlerdir. Bu çalışmalarında endüstriyel demokrasi kavramını açıklamışlar ve “demokrasi nasıl siyasal alanda bireysel özgürlük ve eşitlikleri yerleştirmişse endüstriyel demokrasinin de endüstri içinde çalışanlara aynı nitelikte haklar ve özgürlükler sağlayacağını” ileri sürmüşlerdir. Endüstriyel demokrasi, insanın kişiliğine saygı gösterilen ve tüm bireylerin fırsat açısından eşit olduğu, ancak sarf ettikleri çaba, teşebbüs gücü ve sahip oldukları zihinsel ve bedensel niteliklerle ödüllendirildikleri bir toplum düzenidir. Yanıt E'dir.

Marksizm, kapitalist toplum içinde endüstri ilişkilerinin analizine yönelik uygulamaları da içeren, toplumun ve sosyal değişimin genel bir kuramıdır. Bir sosyal değişme kuramı olarak Marksizm, toplumsal ilişkilerin üretim ilişkileri tarafından şekillendiğini belirterek sanayi ve toplumdaki gücün kaynağı olarak mülkiyet ilişkilerini ön plana çıkarmaktadır. Yanıt E'dir.

Endüstri ilişkilerini sınıf mücadelesi ve bu mücadelenin farklı şekilleri olarak yorumlayan Marksistler, endüstri ilişkilerindeki sorunların çözümü için iktisadi faaliyetlerin toplumun üyeleri tarafından kollektif olarak denetlenmesi gerektiğini ileri sürmektedirler. Marksist bakış açısına göre, endüstri ilişkiler yalnızca çalışma koşullarının örgütsel düzeyde belirlenmesi gibi basit değil; sosyal, politik ve ekonomik boyutları olan karmaşık bir süreçtir. Endüstri ilişkileri politik ve ekonomik sistemlerden ayrı olmayan ve onlarla bütünleşmiş bir alandır. Yanıt B'dir.

Endüstri ilişkilerinin en önemli kuramlarından bir diğeri Çoğulcu Teori’dir. Çoğulcu Teori’ye göre, endüstri ilişkilerinin en temel özelliği, işyerinde işçi ve işveren ile yönetenler ve yönetilenler arasında meydana gelen potansiyel çatışmadır. Yanıt D'dir.

Endüstri ilişkilerine Tekilci Yaklaşım, sendikaların zayıflamaya başladığı 1970’li yılların sonunda ortaya çıkan, sendikaları ve toplu pazarlığı endüstri ilişkileri sisteminin dışına çıkarmaya çalışan ilk teoridir. Bu yaklaşıma göre, her iş örgütü ortak bir amaç için oluşturulmuş uyumlu ve tek bir bütündür. İşletmede çalışan işçiler bir araya gelerek tek bir otorite altında bir bütün oluşturmakta ve çalıştığı işletmenin amaçları, çıkarları ve değerlerini paylaşmaktadırlar. İşçi ve işveren etkin üretim, yüksek kar ve işletmedeki her çalışana iyi ücret sağlamak gibi ortak amaçlara sahip bir takımın üyesidirler. Ancak bu takımın çalışması ve görevlerini tam olarak yerine getirmesi için üst yönetimin liderliğine ihtiyacı vardır. Bu nedenle yönetimin karar ve emir verme hakkı, meşru ve rasyonel olarak kabul edilmektedir. Yanıt C'dir.

İkinci Dünya Savaşı sonrasında ekonomik büyümeyi ve tam istihdamı birlikte hedefleyen ülkelerde devlet, ekonomide aktif bir biçimde yer alarak hem sosyal hem de ekonomik gelişmelerin birlikte yürütülmesini sağlamıştır. Korporatizm olarak adlandırılan bu modelde devlet, sendikaları ulusal kalkınma ve büyüme programlarının önemli bir unsuru olarak kabul etmiş; sendikal hak ve özgürlükleri iyileştirecek yasal düzenlemeler yapılmıştır. Endüstri ilişkileri aktörlerinden biri olarak devletin sistem içinde üstlendiği tarihsel rol ve fonksiyonlar, özellikle 1970’lerin ortalarına kadar, sendikaları desteklemeye yönelik olmuştur. Toplu pazarlık endüstri ilişkilerinde kural üreten en önemli kurum olarak benimsenmiştir. Bu dönemde devlet endüstri ilişkileri sisteminde, tarafsız, düzenleyici, zaman zaman yönlendirici ve ekonomideki pozisyonu gereği bazen de taraf olarak faaliyet göstermiştir. Yanıt C'dir.