ENDÜSTRİ İLİŞKİLERİ - Deneme Sınavı - 6

Başarıları abartmamak: Her iki taraf da bu süreçte bir kazanç elde edecektir; ancak taraflardan birinin bu kazancı kendi “başarısı” ve diğer tarafın “kaybı” olarak sunması rahatsızlık ve şüphe yaratacaktır. Bu nedenle, tarafların politik davranarak bu tür yanlış anlamaların önüne geçmesi gerekir.

Toplu pazarlığın işçiler açısından olumlu etkileri şu şekilde sıralanabilir 

• İşçiler arasında kendilerine olan saygıyı ve sorumluluk duygusunu geliştirir. • İşçilerin gücünü ve toplu pazarlık kapasitesini arttırır. • İşçilerin moralini ve verimliliğini arttırır. • İşverenlerin işçilere karşı haksız uygulamalarını önler ve tek taraflı kararlar alma özgürlüğünü kısıtlar. • Etkili bir toplu pazarlık mekanizması sendikal hareketi güçlendirir. • İşçiler daha iyi koşullarda çalıştığı için daha fazla motive olur ve işverenle daha kolay iletişim kurabilir.

toplu pazarlığın işverenler açısından yararları şu şekilde özetlenebilir:

• İşverenler açısından işçilerin bireysel şikayetlerini çözmeye çalışmaktansa toplu pazarlık masasında toplu olarak bunları çözmek için çaba harcamak daha kolaydır. • Toplu pazarlık işçiler arasında iş güvencesi duygusu oluşturduğu için işçi devir hızından kaynaklanan maliyetleri azaltır. • Toplu pazarlık işçiler ve yönetim arasındaki iletişim kanallarını açarak, işçilerin yönetime katılmalarını teşvik eder. • Toplu pazarlık endüstriyel çatışmaların çözülmesinde ve önlenmesinde çok önemli bir rol oynar.

Toplu pazarlığın toplumsal açıdan önemi şu şekilde özetlenebilir: 

I.  Ülkede çalışma barışının oluşmasına katkı sağlar.

II. Toplu pazarlığın oluşturduğu ahenkli ve barışçıl çalışma ortamı, çatışmaları önleyerek ülkenin ekonomik ve sosyal gelişimini destekler.

III. İşçilerin çalışma hayatında sömürülmesini ve ayrımcılığa uğramasını engeller.

IV. Çalışma koşullarının belirlenmesi sürecinde, bu koşullardan direkt olarak etkilenen işçilerin de yer almasına olanak sağlar.

Toplu pazarlık süreci aşamaları düşünüldüğünde Tarafların tespiti ve Toplu Pazarlık Ünitesinin oluşturulması aşamasından sonra Taleplerin ve Karşı Taleplerin Belirlenmesi aşamasına geçilmektedir.

Devleti diğer kurumlardan ayıran dört temel özelliği vardır:
a) En büyük ve en etkili buyurma ve yaptırım gücü. Devlet öteki toplumsal örgütlerden çok daha etkili, çok daha kapsamlı buyurma ve yaptırım gücüne sahiptir. Devlet, otorite kullanma yetkisine sahip olan kurumların toplamıdır. Devletin dışındaki hiçbir örgüt isteklerini vatandaşlara zorla kabul ettiremez.

b)  Devlet özellikle kendi içindeki tüzel kişiliklere göre en büyük tüzel kişilik olup aynı zamanda en geniş kapsamlı siyasal kuruluştur. Bu anlamda devlet, öteki tüm ulusal kurum, kuruluş ve tüzel kişilikleri barındırdığı gibi, hiyerarşik yapı olarak da öteki tüm tüzel kişiliklerin en üstünde bulunur. Devletin tüzel kişiliğinin kabulü, onun diğer gerçek ve tüzel kişiler gibi hukuk kurallarına uygun hareket etmesini gerektirir. Böylece devlet, haklar ve sorumluluklar yüklenilebilen hukuksal bir varlığa dönüşmektedir.

c)  Üyelerinin zorunlu vatandaşlık bağları. Devleti öteki toplumsal örgütlerden ayıran bir başka özellik, ülke içinde yaşayan tüm insanların devlet tüzel kişiliğine vatandaşlık bağları ile zorunlu olarak bağlı olmalarıdır. Devlet dışında hiçbir örgüte üyeleri zorunlu olarak bağlı tutulamaz. Sendika, dernek vb. gibi örgütlere insanlar istedikleri zaman üye olup istedikleri zaman üyelikten ayrılabilirler. Oysa insanlar bir devletin uyruğuna kendi istedikleri zaman girip istedikleri zaman çıkamazlar.

d)  Ceza verme yetkisi. Devleti öteki örgütlerden ayıran temel özelliklerden birisi de, üyelerine (vatandaşlarına) meşru olarak ceza verme, zor kullanma yetkisini ve tekelini elinde bulundurmasıdır. Devlet dışındaki öteki hiçbir örgütün yasal olarak üyelerine ceza verme ve zor kullanma yetkisi yoktur

Devletin düzenleyici rolünü piyasa aktörlerinin davranışını idari ve yasal olarak denetlemek üzere devletin müdahalede bulunma şekilleri olarak tanımlayabiliriz. Devletin düzenleyici olarak endüstri ilişkilerindeki rolü, ülkelerin ekonomik, sosyal, politik özelliklerine, endüstri ilişkilerinin tarihsel gelişimine, demokratikleşme sürecine, kamu sektörünün ekonomik sistemdeki yerine ve sosyal devlet anlayışındaki gelişmelere göre değişmektedir.

Neo-liberal devletin temel misyonu, “elverişli bir ekonomik iklim” yaratmak ve bu yüzden de, istihdam ve toplumsal refah bakımından hangi sonuçlara yol açarsa açsın, sermaye birikimi için gerekli koşulları en uygun hâle getirmektir.

Devlet, toplu pazarlık sürecinde çalışanlar ve işverenler arasındaki görüşmelerde yasal zemini oluşturacak kuralları düzenler. Tarafların yasal konumlarını, haklarını ve sorumluluklarını belirleyerek bir bakıma tarafların “oyunun kuralına göre” hareket etmelerini sağlar.

Toplu iş uyuşmazlıklarının çözümünde kullanılan başlıca üç barışçı yol vardır. Bunlar; arabuluculuk (conciliation), uzlaştırma (mediation) ve tahkim -hakem- (arbitration)dir. Ayrıca toplu hak uyuşmazlıklarının çözümünde yargısal yollar da kullanılabilmektedir. Lokavt ise mücadeleci çözüm yollarından biri olup işverenlere tanınmıştır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Türkiye’de 275 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu döneminde (1963- 1980), toplu iş uyuşmazlıklarının çözümünde bazı istisnalar ve sınırlamalarla, taraflara grev ve lokavta başvurma hakkı tanınmış ancak bu yolların kullanılmasından önce uzlaştırmaya başvurulması öngörülmüştür. Ancak gerek 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanununda gerekse 2012 yılında kabul edilen 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununda grev ve lokavt kararı alınmadan önceki aşamada tarafların barışçı bir çözüm yolu olarak uzlaştırma yerine, arabuluculuğa başvurması öngörülmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

A, B, C ve E seçeneklerinde verilen önermeler yanlış olup doğru önerme D seçeneğinde yer almaktadır. Tahkimin verdiği karar, toplu hak uyuşmazlıklarında mahkeme kararı hükmü; toplu çıkar uyuşmazlıklarında ise toplu iş sözleşmesi hükmü niteliği kazanmaktadır.

D seçeneğinde belirtilenin aksine grev bağımlı çalışanların yaptığıı bir eylemdir. Bir işverene bağlı olmaksızın çalışan serbest meslek sahiplerinin (örneğin serbest doktorların, eczacıların, avukatların) yasama ve yürütme organlarına baskı uygulamak amacına yönelik iş bırakma eylemleri sosyolojik açıdan grev olarak kabul edilse de endüstri ilişkileri açısından grev sayılmamaktadır. Mesleki bir faaliyette bulunmadıkları hâlde öğrencilerin protesto amacıyla topluca derse girmemeleri ve çalışma ile herhangi bir ilgisi olmadığı hâlde protesto amacıyla yemek yememe eylemi kamuoyunda her ne kadar öğrenci grevi ve açlık grevi olarak nitelendirilse de aslında grev özelliği taşımamaktadır. Bu eylemler, yalnızca baskı veya protesto amacıyla bazı hareketleri yapmaktan kaçınmaktır. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Türkiye'de grev hakkına ilk kez 1961 Anayasasında yer verilmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Toplu iş sözleşmesinin uygulanmamasından veya eksik uygulanmasından ya da yorumlanmasından kaynaklanan uyuşmazlık sonucunda
yapılan greve hak grevi adı verilmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

İşvereni bir kararından veya bir uygulamasından vazgeçirmek amacıyla başvurulan ve belirli bir süre uygulanacağı önceden açıklanarak başlatılan greve uyarı grevi adı verilmektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

İngilizcede belirli bir bölgede askerlerin devriye gezmesi anlamına gelen picketingde ,işçiler, işyeri girişi önünde toplanarak ellerinde taşıdıkları pankartlarla işvereni diğer işçilere ve topluma şikâyet ederken diğer işçileri de işbaşı yapmaktan vazgeçirmeye çalışmaktadır. Picketing genellikle yasal grevin etkinliğini arttıran bir eylem olarak değerlendirilmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

A, B, C ve E seçeneklerinde verilen önermeler yanlış olup doğru cevap  D seçeneğinde yer almaktadır. Hukuki açıdan lokavta ilişkin uluslararası ve ulusal yasal dayanaklar zayıf olarak nitelenebilir. Birleşmiş Milletler belgelerinde lokavta ilişkin herhangi bir hüküm olmadığı gibi, hiçbir ILO sözleşmesinde ve tavsiye kararında da lokavt hakkına ilişkin bir hüküm yer almamaktadır.

Greve karşı işverenin kendisini korumak amacıyla yaptığı lokavta savunma lokavtı adı verilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Marx, devletin sosyal hayatın gerçek dayanağı olarak görülebilecek olan ekonomik temel tarafından koşullanan veya belirlenen üstyapının bir parçası olduğunu ileri sürmüştür.