ENDÜSTRİ İLİŞKİLERİ - Deneme Sınavı - 15

Toplu pazarlık bir veya birden fazla işçi örgütü ile bir işveren veya bir grup işveren ya da bir veya daha fazla işveren örgütü arasında istihdam ve çalışma koşullarının saptanması ve/veya bir işçi örgütü ya da işçi örgütleri ile işverenler veya örgütleri arasındaki ilişkileri düzenlemek amacıyla yapılan görüşmelerdir.

Uzun, karmaşık, tarafların hem duygusal hem de rasyonel davrandığı bir süreç olan ve sonuçları işçi sendikaları ile işverenin gücüne ve pazarlık stratejilerine bağlı olarak değişen toplu pazarlığın birçok özelliği vardır ve bu özelliklerin tümünü bir tanımda toplamak mümkün değildir. Bu özellikleri şu şekilde sıralayabiliriz:

Toplu pazarlığın etkin ve verimli olabilmesi; tarafların amaçlarına ulaşabilmesi ve çalışma barışını sağlayabilmesi için bu süreçte bazı koşulların gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu koşullar; çoğulculuk ve örgütlenme özgürlüğü, sendikaların tanınması, sözleşmenin izlenmesi, iyi niyet ve uygun iletişim kanallarının kullanılmasıdır.

Çok işverenli toplu pazarlık bir bölgeyi veya bir ülkeyi ya da belli bir coğrafi alan içindeki bir işkolunun tümünü veya işkolunun bir bölümünü kapsayan toplu pazarlıklardır.

Toplu pazarlığın taraflarından biri sendikalar olmakla birlikte işverenin pazarlığı hangi sendikayla yapacağı önemli bir konudur. Bu durumda karşımıza yetki ve ehliyet kavramları çıkmaktadır. Ehliyet genel olarak toplu sözleşme imzalayabilmeyi, yetki ise bu ehliyeti belirli bir alanda kullanabilmeyi ifade etmektedir.

Muhalefete dayalı toplu pazarlık: Bu tür toplu pazarlıklarda taraflar kendi taleplerini ortaya koymadan önce diğerinin amaçlarını anlamaya çalışmaktadırlar. Böylece karşı tarafın tepkilerine önceden hazırlıklı olabilirler. Karşı tarafın önerilerini, çatışmaya dayalı toplu pazarlıkta olduğu gibi, en baştan reddetmek yerine belirli bir inceleme veya düşünme sürecinden sonra ret veya kabul ederler.

İşbirlikçi toplu pazarlık olarak da ifade edilen bu strateji de taraflar pazarlık masasına getirdikleri konuları bir teklif olarak değil, çözülmesi gereken problemler olarak sunmaktadırlar. Taraflar problemleri çözmeye çalışırken iki tarafın da ihtiyaçlarını ve çıkarlarını göz önüne almayı amaçlamaktadır. Bu tür pazarlıklar da pazarlığa katılan bütün temsilciler görüşlerini ifade edebilmekte ve kararlar bütün katılımcıların görüş birliğiyle alınmaktadır. İletişim direkt ve yapıcıdır. Tarafları savunma pozisyonu almaya zorlayacak saldırganlık ve çatışma ortamı oluşmamaktadır.

Toplu pazarlığın toplumsal açıdan önemi şu şekilde özetlenebilir:

Bu şekilde sınıflandırılsın veya sınıflandırılmasın toplu pazarlıkta ele alınan ve daha sonra toplu iş sözleşmelerine aktarılan konuları şu şekilde sıralamak mümkündür:

Doğru cevap A’dır.

Toplu pazarlığın kapsamına giren işçi sayısı pek çok faktöre bağlı olarak değişmektedir. Toplu pazarlığın kapsamını etkileyen faktörleri şu şekilde sıralamak mümkündür:

Doğru cevap E’dir.

IMF, Dünya Bankası ve Dünya Ticaret Örgütü tarafından da benimsenen yeni-liberal görüş için küreselleşme; piyasa güçlerinin serbestliği, rekabetin kusursuzluğu ve karşılaştırmalı üstünlüklere dayanan bir uluslararası ticaretin yaygınlaşması olarak yorumlanmıştır. Bu görüşe göre finansal ve endüstriyel etkinlikteki reel akışlar ölçüsünde ulusal sınırlar büyük ölçüde ortadan kalkmıştır.

Jenerik teknolojiler; ekonomik alanda yeni etkinlik alanları yaratma yetkinliğine ve etkisine sahiptir. Jenerik teknolojiler, ekonomik faaliyet alanlarını bütünüyle değişime uğratma ve hatta daha önce var olmayan yeni ekonomik faaliyet alanları/sektörleri yaratma yeteneğini içeren teknolojilerdir.

Enformasyon kavram olarak ele alındığında ‘bir sistemin kendi durumunu başka bir sisteme bildirmesi’ olarak tanımlanabilir. Dolayısıyla birimler arasında bilginin toplanması, işlenmesi, saklanması ve iletilmesi gerekir. Bu gereklilik önceden belirlenmiş bir hedefe doğru, amaçlı etkilemeyi ifade eden bir denetleme süreciyle beraber yürür. Buradan hareketle enformasyon teknolojilerinin üretim birimleri arasında ve üzerinde bir denetleme mekanizması işlevini de gerçekleştirdiği söylenebilir.

Esnek üretim biçiminin özellikleri ve fordist üretim biçimi ile farkları şu ana başlıklarda tanımlanabilir; aynı tür malın kitlesel yerine küçük bölümlerde üretimi, standartlaşmış mal üretimi yerine küçük ölçeklerde ve değişik ürün türlerinde üretim, talebin belirleyiciliği, değişen istemlere kısa sürede yanıt verilebilmesi, büyük miktarda stoklama olmadan üretimin gerçekleşmesi, üretim sürecinin parçalanarak düşey ayrışması ile belirli aşamalarda uzmanlaşma, en genelde fordist üretimin değişmez-katı ilişkilerine esneklik.

Hem birbirleriyle rekabet eden, hem de uzmanlık ve üretim bilgisi alışverişinde iş birliğine giden küçük ve orta ölçekli işletmelerin oluşturduğu esnek uzmanlık modelinin örneklerine 1970’lerde Kuzey İtalya’da, 3. İtalya denen Bologna bölgesinde ve Güney Almanya’da yaygın olarak rastlanmakta, daha sonra giderek diğer Batı Avrupa ülkelerine de yayıldığı görülmektedir. Bu yeni üretim örgütlenmesi, tasarımcılara yeniden vasıflı/zanaatkâr temelli işçilerin işbirliği içinde, genel amaçlı tezgâhlarda çok çeşitli mal üretebilme temeline oturmaktadır. Öğrenme, yeni teknolojilere uyarlanabilme, teknolojik yenilikleri hızla adapte edebilme ve yeni teknolojiler yaratabilme bu küçük işletmelerin ortak özelliğini oluşturur.

Esnek firma; firma içindeki (çekirdek) işgücünü küçültürken doğan ihtiyacı çevre işgücünden çeşitli dışsal esneklik mekanizmaları aracılığı ile temin eden bir yapı olarak tanımlanır.

Esnek çalışma biçimleri:

Sosyal Diyalog: Bizim ülkemiz için işleyişinde ve etkinliğinde önemli eksiklikler göze çarpan bu mekanizmanın, ilkesel düzeyde değinebileceğimiz kadarıyla, etkin işleyebilmesinin koşullarını şu şekilde sıralayabiliriz:

Hawthorne etkisi; Western Elektrik şirketinin Hawthorne fabrikalarında çalışma ortamının fiziksel ayrıntıları üzerine yapılan deneylerde (1924-1932), çalışanların kendileriyle ilgilenildiğinin farkına varmasıyla daha verimli çalıştıkları tesadüfen keşfedilmiştir. Bu olay İnsan İlişkileri Yaklaşımına temel oluşturmuştur.

İKY anlayışının dillendirdiği ve kurguladığı çalışma ortamına dair genel özellikleri şu şekilde sıralayabiliriz: