ENDÜSTRİ İLİŞKİLERİ - Deneme Sınavı - 12

Toplu pazarlık bir veya birden fazla işçi örgütü ile bir işveren veya bir grup işveren ya da bir veya daha fazla işveren örgütü arasında istihdam ve çalışma koşullarının saptanması ve/veya bir işçi örgütü ya da işçi örgütleri ile işverenler veya örgütleri arasındaki ilişkileri düzenlemek amacıyla yapılan görüşmelerdir.

Geniş anlamıyla toplu pazarlık, çalışma yaşamı ve koşulları­na yönelik işçi ve işveren olarak iki taraflı veya hükümetlerin de katılmasıyla üç taraflı sürdürülen görüşmelerin tümünü kapsamaktadır. Bu anlamıyla, işçi sendikası ile işveren veya işveren sendikası arasında yapılan ve özel koşullar içeren pazarlıklar dışında ulusal düzeyde sürdürülen ve işsizlik, enflas­yon gibi konulara yönelik ve çoğu zaman ulusal anlaşma, toplumsal anlaşmalar­la sonuçlanan görüşmeler geniş anlamda toplu pazarlık kapsamına girmektedir. Bunun yanında işçi ve işveren kuruluşlarının toplu pazarlığın genel ilkelerinin ya da iş uyuşmazlıklarının çözüm yollarının belirlen­mesi gibi konulara ilişkin olarak sürdürdükleri pazarlıklar da geniş anlamda toplu pazarlık kapsamına girmektedir.Dar anlamda toplu pazarlık ise sadece iki taraflıdır. İşçi sendikası ile işveren veya işveren sendikaları arasında sürdürülen ve işkolu veya işyerinde ücret ve ça­lışma koşullarını belirlemeye yönelik bir sözleşme ya da uyuşmazlıkla sonuçlanan pazarlık sürecini açıklamaktadır.

Toplu pazarlık bir süreci, toplu iş sözleşmesi ise bu sürecin so­nuçlarından birini ifade temektedir. Bazı çalışmalarda ise girdi-çıktı modeli temel alınarak toplu pazarlık süreci bir girdi, ekonomik ve sosyal konuların düzenlendiği toplu iş sözleşmesi ise çıktı olarak kabul edilmektedir. Toplu pazarlık süreci: ilkeler, aşamalar, stratejiler ve başarı faktörlerini içerirken; toplu iş sözleşmesi: ekonomik düzenlemeler, sosyal düzenlemeler ve tarafları bağlayan düzenlemeleri içerir.

Toplu pazarlıkla ilgili olarak yaklaşımdan söz etmek mümkündür: İlk yaklaşım klasik yaklaşımdır. Bu yaklaşıma göre toplu pazarlık işgücünün satışını düzenleyen bir araç olarak görülmektedir. İşçinin işe alınması, çalışma koşullarının belirlenmesi ve işten çıkarılmasına yö­nelik düzenlemeler toplu iş sözleşmelerinin en önemli ve genellikle yasal olarak da zorunlu hâle getirilen konuları olmaktadır.

İkinci yaklaşıma göre toplu pazarlık bir kural koyma etkinliğidir. Taraflar en­düstri ilişkilerine yönelik kural ve düzenlemeleri toplu pazarlık aracılığıyla belirler ve buna uyarlar. Toplu pazarlık sonucu imzalanan toplu iş sözleşmesi, pazarlık kapsamında bulunanlara yönelik olarak hatta bazen pazarlık kapsamında bulun mayanlar için bile, ücret ve çalışma koşullarıyla ilgili belirli bir standart getir­mektedir. Ücret ve çalışma koşullarının belirlenmesi sürecine işçilerin sendikaları aracılığıyla katılması tek başına işverenin ve devletin hakimiyetini sınırlamakta ve bu nedenle toplu pazarlık çalışma hayatının demokratikleşmesinde bir araç olarak nitelendirilmektedir.

Üçüncü yaklaşımda ise toplu pazarlık bir yönetime katılma anlayışı olarak de­ğerlendirilmektedir. Yönetime katılma, yöneticilerin işletmedeki çalışma koşulla­rıyla ilgili konularda geleneksel anlamda tek taraflı olarak işleyen karar alma süre­cini işyeri komiteleri, işyeri konseyleri ve toplu pazarlık gibi çeşitli mekanizmalar aracılığıyla çalışanlarla paylaşmasıdır.

Toplu pazarlığın etkin ve verimli olabilmesi; tarafların amaçlarına ulaşabilmesi ve çalışma barışını sağlayabilmesi için bu süreçte bazı koşulların gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu koşullar; çoğulculuk ve örgütlenme özgürlüğü, sendikaların tanınması, sözleşmenin izlenmesi, iyi niyet ve uygun iletişim kanallarının kullanılmasıdır.

İşveren tarafının etkili bir şekilde örgütlenmesine ve toplu pazarlığın düze­yine bağlı olarak Avrupa ülkelerinde toplu pazarlıkta işveren tarafı sendikalardır. Buna karşılık Japonya, Kanada ve ABD’de işveren tarafını bireysel olarak işveren­ler oluşturmaktadır.

Muhalefete dayalı toplu pazarlıkta taraflar kendi taleplerini ortaya koymadan önce diğerinin amaçlarını anlamaya çalışmak­tadırlar. Böylece karşı tarafın tepkilerine önceden hazırlıklı olabilirler. Karşı tara­fın önerilerini, çatışmaya dayalı toplu pazarlıkta olduğu gibi, en baştan reddetmek yerine belirli bir inceleme veya düşünme sürecinden sonra ret veya kabul ederler. Tarafların bu tür pazarlıklarda en önemli silahı grev ve lokavttır. Birbirlerini grev veya lokavtla tehdit ederek zayıf noktaları ortaya çıkarmaya çalışırlar. Çatışmacı toplu pazarlıktan farklı olarak taraflar barışçı olmayan çözüm yollarını en son aşamada kullanarak uzlaşmaya varmaya çalışırlar. Bu tür pazarlıklarda bir taraf kazanır diğeri ise kaybeder.

Tarafların tespiti ile başlayıp toplu iş sözleşmesinin imzalanmasıyla sona eren top­lu pazarlık süreci, birbirini takip eden çeşitli aşamalardan oluşmaktadır.

Toplu iş sözleşmeleri belirli veya belirsiz süreli yapılabilmektedir. Toplu iş söz­leşmeleri Almanya, Avusturya, İskandinav ülkeleri, ABD ve Kanada’da genellikle belirli süreli iken İngiltere’de genellikle belirsiz sürelidir.

2017 verilerine göre sendikalaşma oranları: Avusturalya 14,5; Japonya 17,1; İngiltere 23,7; ABD 10,3 iken Finlandiya’da 64,6’dır.

Devleti diğer kurumlardan ayıran dört temel özelliği vardır:
a) En büyük ve en etkili buyurma ve yaptırım gücü. Devlet öteki toplumsal örgütlerden çok daha etkili, çok daha kapsamlı buyurma ve yaptırım gücüne sahiptir. Devlet, otorite kullanma yetkisine sahip olan kurumların toplamıdır. Devletin dışındaki hiçbir örgüt isteklerini vatandaşlara zorla kabul ettiremez.
b) Devlet özellikle kendi içindeki tüzel kişiliklere göre en büyük tüzel kişilik olup aynı zamanda en geniş kapsamlı siyasal kuruluştur. Bu anlamda devlet, öteki tüm ulusal kurum, kuruluş ve tüzel kişilikleri barındırdığı gibi, hiyerarşik yapı olarak da öteki tüm tüzel kişiliklerin en üstünde bulunur. Devletin tüzel kişiliğinin kabulü, onun diğer gerçek ve tüzel kişiler gibi hukuk kurallarına uygun hareket etmesini gerektirir. Böylece devlet, haklar ve sorumluluklar yüklenilebilen hukuksal bir varlığa dönüşmektedir.
c) Üyelerinin zorunlu vatandaşlık bağları. Devleti öteki toplumsal örgütlerden ayıran bir başka özellik, ülke içinde yaşayan tüm insanların devlet tüzel kişiliğine vatandaşlık bağları ile zorunlu olarak bağlı olmalarıdır. Devlet dışında hiçbir örgüte üyeleri zorunlu olarak bağlı tutulamaz. Sendika, dernek vb. gibi örgütlere insanlar istedikleri zaman üye olup istedikleri zaman üyelikten ayrılabilirler. Oysa insanlar bir devletin uyruğuna kendi istedikleri zaman girip istedikleri zaman çıkamazlar.
d) Ceza verme yetkisi. Devleti öteki örgütlerden ayıran temel özelliklerden birisi de, üyelerine (vatandaşlarına) meşru olarak ceza verme, zor kullanma yetkisini ve tekelini elinde bulundurmasıdır. Devlet dışındaki öteki hiçbir örgütün yasal olarak üyelerine ceza verme ve zor kullanma yetkisi yoktur                                                                                                               Bu durumda IV hariç yukarıda verilen diğer ifadeler doğrudur. Doğru cevap D dir.

Kuvvetler Ayrımı: Devletin yürütme, yargı ve yasama faaliyetlerinin birbirinden bağımsız olması demektir.

Çift Yönlü Hareket: Polanyi’nin Büyük Dönüşüm adlı eserinde modern toplumun çift yönlü bir dinamiği olarak çerçevesi çizilmiş bir kavramdır; piyasa ilişkilerinin genişlemesi karşısında toplumun kendini koruma biçimlerine yönelişini ifade eden salınımsal bir harekete karşılık gelmektedir. Bu salınım piyasa ilişkilerinin serbestliği ve piyasa ilişkilerine müdahâle sarkacında giden gelen çift yönlü bir harekettir.

Jenerik teknolojiler, ekonomik faaliyet alanlarını bütünüyle değişime uğratma ve hatta daha önce var olmayan yeni ekonomik faaliyet alanları/sektörleri yarat­ma yeteneğini içeren teknolojilerdir. Son derece kapsayıcı ve yayılgan etkileriyle, bütün bir toplumsal hayata ve yaşadığımız çağa da damgasını vurma yolundaki günümüz jenerik teknolojileri, artık dünyadaki herkesin bildiği ve gerek siyaset gerekse ekonomi otoritelerinin de kabul ettiği gibi şu kategorileri kapsamaktadır:

İşgücü Esnekliği; beceri, sayı ve ücret gibi konularda işgücünün işin durumuna göre farklılaştırılabilmesidir.

Esnek üretim biçiminin özellikleri ve fordist üretim biçimi ile farkları şu ana başlıklarda tanımlanabilir; aynı tür malın kitlesel yerine küçük bölümlerde üreti­mi, standartlaşmış mal üretimi yerine küçük ölçeklerde ve değişik ürün türlerin­de üretim, talebin belirleyiciliği, değişen istemlere kısa sürede yanıt verilebilmesi, büyük miktarda stoklama olmadan üretimin gerçekleşmesi, üretim sürecinin par­çalanarak düşey ayrışması ile belirli aşamalarda uzmanlaşma, en genelde fordist üretimin değişmez-katı ilişkilerine esneklik.

Esnek firma; firma içindeki (çekirdek) işgücünü küçültürken doğan ihtiyacı çevre işgücünden çeşitli dışsal esneklik mekanizmaları aracılığı ile temin eden bir yapı olarak tanımlanır.

Yalın üretim; tüketici tatminine ve sürekli gelişime dayanan, üretimin tüm birimlerinin eşgüdümlü olduğu bir ürün geliştirme ve tam zamanında üretim modelidir.

Sosyal diyaloğun et­kin işleyebilmesinin koşullarını şunlardır:

Hawthorne etkisi; Western Elektrik şirketinin Hawthorne fabrikalarında çalışma ortamının fiziksel ayrıntıları üzerine yapılan deneylerde (1924-1932), çalışanların kendileriyle ilgilenildiğinin farkına varmasıyla daha verimli çalıştıkları tesadüfen keşfedilmiştir. Bu olay İnsan İlişkileri Yaklaşımına temel oluşturmuştur.