ENDÜSTRİ İLİŞKİLERİ - Deneme Sınavı - 10

Endüstri ilişkileri endüstri toplumlarının en önemli ilişkilerinden birini açıklamaktadır. Genel olarak endüstri ilişkileri kavramı,
• sanayileşmenin bir ürünü olan
• işçi ve işveren arasındaki bireysel ilişkilerden örgütlü gruplar arasındaki ilişkilere geçişle ortaya çıkan
• devletin az veya çok müdahale ettiği
• merkezinde bölüşümün ve çalışma koşullarının yer aldığı toplu pazarlıklara dayalı olan
• emek ile sermaye arasındaki kurumsallaşmış ilişkileri ifade etmektedir.

IOE’nin ILO’daki temsil işlevinin dışında 4 temel işlevi vardır. Bunlar:
• İşverenlerin ve örgütlerinin uluslararası alanda çıkarlarını korumak ve geliştirmek,
• Hür girişimciliği teşvik etmek ve geliştirmek,
• İşveren sendikalarının kurulmasına ve güçlendirilmesine yardımcı olmak,
• Üyeler arasında bilgi alışverişini kolaylaştırmak ve ilişkileri güçlendirmektir.                                                                      IOE nin III te ifade edildiği gibi bir  işlevi yoktur. I  ve II de  ifade edilen işlevleri vardır. Doğru cevap B dir.

Toplu İş Uyuşmazlığı: İşçi sendikası ile işveren veya işveren sendikası arasında çalışma ilişkileriyle ilgili konularda ortaya çıkan iş uyuşmazlığıdır.

Yasakçı sistemde, tarafların toplu iş uyuşmazlıklarının çözümü için grev veya lokavta gitme olanakları söz konusu değildir.

Karma sistemde taraflar, grev ve lokavta ancak toplu iş uyuşmazlıklarını barışçı yollarla çözümleyemedikleri takdirde gidebilmektedir.

Özgürlükçü sistemde, toplu iş uyuşmazlıklarının çözümünde taraflar tamamen serbest bırakılmıştır.

Uzlaştırma: Aracı durumundaki üçüncü kişinin veya kurulun öneriler sunarak tarafları birbirine yakınlaştırmaya çalışması, tarafların anlaşamamaları hâlinde görevine devam ederek uzlaşma formülü içeren bir karara varması ve bunu taraflara tavsiye etmesidir.

Gönüllü Tahkim: Tarafların toplu iş sözleşmesine koydukları hüküm uyarınca veya uyuşmazlığın herhangi bir aşamasında aralarında anlaşmaları üzerine uyuşmazlığın üçüncü bir kişi veya kurul tarafından çözümlenmesidir.

Grev: İşçilerin taleplerini işverene kabul ettirebilmek için topluca ve birlikte hareket ederek işi tamamen veya önemli derecede aksatacak ölçüde, geçici olarak işi bırakmalarıdır.

Hak grevi: Toplu iş sözleşmesinin uygulanmamasından veya eksik uygulanmasından ya da yorumlanmasından kaynaklanan uyuşmazlık sonucunda yapılan grevdir.

Dayanışma (sempati) grevi: İşçilerin doğrudan kendi istekleri adına değil, bir başka işyerindeki grevi desteklemek amacıyla başlattıkları grevdir.

Lokavt: Toplu iş uyuşmazlığı nedeniyle veya herhangi bir baskı amacıyla, işçilerin işveren tarafından topluca ve geçici olarak işyerinden uzaklaştırılmalarıdır.

Bireysel iş uyuşmazlığı, işçi ve işveren arasında bireysel iş ilişkileri sonucunda ortaya çıkan uyuşmazlıktır. Örneğin işçiye ücretinin geç ödenmesi veya eksik ödenmesi nedeniyle ortaya çıkan uyuşmazlık, bireysel iş uyuşmazlığıdır. Toplu iş uyuşmazlığı ise işçi sendikası ile işveren veya işveren sendikası arasında çalışma
ilişkileriyle ilgili konularda ortaya çıkan uyuşmazlıktır. Bu bağlamda toplu iş uyuşmazlıklarında taraflardan en azından birinin sendika olması gerekmektedir. Bu bağlamda yalnızca III. önermede taraflardan birinin sendika olduğu kesindir. Diğer durumlarda ise olayın bir toplu iş uyuşmazlığı olabilmesi için işçi sendikasının söz konusu durumun tarafı olması gerekmektedir. III. önerme dışındaki olaylarda sendikanın ilgili uyuşmazlığın tarafı olması mümkün ve pek muhtemel olmasına rağmen kesin değildir.

Toplu çıkar uyuşmazlıkları, mevcut bir hakkın değiştirilmesi veya yeni bir hakkın meydana getirilmesi amacıyla sendika ile işveren veya işveren sendikası arasında ortaya çıkan iş uyuşmazlıklarıdır. Bu nedenle toplu çıkar uyuşmazlıkları, toplu iş sözleşmesi imzalanmadan önce toplu pazarlık süreci içinde çıkan uyuşmazlıklardır. Başka bir deyişle toplu çıkar uyuşmazlığı, sendika, işveren veya işveren sendikasının içinde bulunduğu ekonomik ve sosyal koşulları korumak ya da değiştirmek talepleri nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Çıkar uyuşmazlıklarının temelinde, sermaye ve emek arasındaki üretim gelirinden daha fazla pay alma mücadelesi yatmaktadır. Bu nedenle çıkar uyuşmazlıklarına ekonomik uyuşmazlıklar da denilmektedir. Toplu görüşmeler sırasında işçi sendikası ile işveren veya işveren sendikası arasında ücretlere zam yapılması, yıllık ücretli izin sürelerinin arttırılması, çalışma sürelerinin azaltılması konusunda ortaya çıkan uyuşmazlıklar, toplu çıkar uyuşmazlığına örnek olarak verilebilir

Karma sistem de grev ve lokavt serbestisi esasına dayanmaktadır. Ancak taraflar, grev ve lokavta başvurmada serbest bırakılmakla birlikte; grev ve lokavtın olumsuz etkilerini gidermek amacıyla kanunlarda getirilen sınırlamalara uymak zorundadır. Örneğin karma sistemin görüldüğü ülkelerde bazı işlerde grev ve lokavt yasağı, grev ve lokavttan önce karşı tarafa belirli bir süre önceden bildirimde bulunma zorunluluğu gibi grev ve lokavt serbestisine çeşitli sınırlamalar getirilmektedir. Ayrıca karma sistemde taraflar, toplu iş uyuşmazlıklarını öncelikle barışçı yollarla çözümlemeye çalışmakta; bu yolların başarısızlığa uğraması durumunda ise grev ve lokavta gidebilmektedir. Demokratik ülkelerin çoğunda uygulanan bu sistem, her ülkenin kendi siyasal ve ekonomik yapısına göre farklı şekillerde düzenlenmektedir.

Barışçı yollar ile toplu iş uyuşmazlıkları, işgünü kaybına neden olmadan, işyerinde verimi azaltmadan ve çalışma barışın bozmadan çözümlenebilmektedir (Günay, 1995, s.12). Toplu iş uyuşmazlıklarının çözümünde kullanılan başlıca üç barışçı yol vardır. Bunlar; arabuluculuk (conciliation), uzlaştırma (mediation) ve tahkim -hakem- (arbitration)dir. Ayrıca toplu hak uyuşmazlıklarının çözümünde yargısal yollar da kullanılabilmektedir.

Uzlaştırma, toplu iş uyuşmazlıklarında mücadeleci çözüm yollarına gidilmeden önce dışarıdan bir kişi veya kurulun taraflar arasında uzlaşma sağlayıcı çaba göstermesini öngören bir yoldur. Uzlaştırma süresince uzlaştırıcı veya uzlaştırma kurulu, iki tarafın arasında bir yakınlık sağlamaya çalışmaktadır. Uzlaştırıcılar, uzlaştırma süresi boyunca tarafları dinleyen ve onların görüş farklılıklarını gidermeye çalışan tarafsız kişilerden oluşmaktadır. Uzlaştırıcılar, uyuşmazlığın çözüm yollarını tarafların kendilerinin bulmalarına yardım etmektedir.

Aracı durumundaki üçüncü kişinin, tarafları yalnızca ortak bir noktada buluşturmaya çalışması, başarıya ulaşamaması halinde tarafların görüşlerini ve anlaşmazlık noktalarını içeren bir raporu, kendisinin de gerekli gördüğü tavsiyeleri ekleyerek ilgili merciilere sunması yoluna arabuluculuk adı verilmektedir.

Toplu iş uyuşmazlıklarının çözümünde kullanılan bir başka yol ise tahkimdir. Tahkim, yasal olarak düzenlenen ya da tarafların kendi aralarında kararlaştırdıkları bir uygulamadır. Toplu iş uyuşmazlıklarının çözümünde tahkim, uzlaştırmacı değil; karar verici olarak rol oynamaktadır (Koray, 1992, s.154). Tahkimin diğer barışçı çözüm yollarından ayrılan en önemli noktası, uyuşmazlığın tarafları bağlayan bir kararla çözümlenmesidir. Eş deyişle tahkimin vermiş olduğu karar, uzlaştırmada olduğu gibi, tarafların kabulüne sunulmamakta; tarafları mutlak olarak bağlamaktadır. Tahkimin verdiği karar, toplu hak uyuşmazlıklarında mahkeme kararı hükmü; toplu çıkar uyuşmazlıklarında ise toplu iş sözleşmesi hükmü niteliği kazanmaktadır. Tahkim, gönüllü (ihtiyari) ve zorunlu (mecburi) tahkim olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Tarafların toplu iş sözleşmesine koydukları hüküm uyarınca veya uyuşmazlığın herhangi bir aşamasında aralarında anlaşmaları üzerine uyuşmazlığın üçüncü bir kişi veya kurul tarafından çözümlenmesine gönüllü tahkim denilmektedir. Dolayısıylauyuşmazlığa düşen taraflar, özel hakemin verdiği kararı kabul edeceklerini önceden kararlaştırmaktadır. Özel hakeme gidilmesi durumunda, hakemin vereceği karar her iki tarafı da bağlamaktadır. Eş deyişle hakeme gidilmesi konusunda, bir yasal zorlama olmaksızın anlaşan tarafların artık hakemin vereceği karara uyma zorunlulukları söz konusu olmaktadır. Tahkimin gönüllü olması, tarafların verilen karara uyup uymama serbestisini ifade etmemekte; taraflar tahkim yoluna gitmeye karar verdikten sonra verilen
karara uymak zorunda kalmaktadır. Gönüllü hakemi, taraflar kendileri seçebilecekleri gibi, uyuşmazlıkları çözmekle görevli resmi organlardan da yardım talep edebilmektedir.