ENDÜSTRİ İLİŞKİLERİ - Deneme Sınavı - 4

Türkiye’de gönüllü ve zorunlu üyelik esasına dayanan temelde altı büyük işveren örgütü bulunmaktadır. Bunlar; Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu'dur.

Endüstri ilişkileri sisteminin aktörleri, içinde bulundukları çevrede sahip oldukları ideolojiye bağlı olarak toplu pazarlık, uzlaştırma, hakem ve yasalar gibi çeşitli mekanizmalar aracılığıyla çalışma hayatını düzenleyen kuralları belirlemektedir. A seçeneğinde yer alan sendika ise endüstri ilişkileri sisteminin aktörlerinden biridir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Dunlop’un amacı, endüstri ilişkileri olgularını açıklamaya olanak sağlayacak analiz araçlarını içeren genel bir teori oluşturmaktır. Dunlop amacına ulaşmış ve Sistem Teorisi endüstri ilişkilerini akademik disiplin yapmak için kuramsal bir temel sağlamıştır. Bu durumda doğru cevap C seçeneğidir.

Webb’lere göre işçilerin sendikalaşma hakkı, toplu pazarlık hakkı ve grev ve lokavta başvurma hakkı yasaların getirdiği kısıtlamalar dışında, örgütlenmenin kendilerine verdiği güç ve bağımsızlık sayesinde işçiler ve işverenler bu haklardan özgürce yararlanabilirler. Doğru cevap D seçeneğidir.

Endüstri ilişkileri üzerine gerçekleştirilen çalışmalarda Sistem Teorisi aktörlere, Marksistler sınıf kavramına Çoğulcu Teori ise grup çıkarlarına merkezi önem verir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Marksistlere göre, sendikacılığın ve grevlerin önemi, etkililiklerinde değil verdiği sınıf bilinci ve dayanışma dersinde yatmaktadır. Sendika yalnızca iktisadi bir örgüt değil, politik işlevi olan ve kapitalizmin ortadan kaldırılmasını sağlayacak bir sınıf örgütüdür. Çünkü Marks’a göre, işçi sınıfının politik hareketi iktidarı ele geçirmek içindir ve işçi sınıfının sermayeye karşı giriştiği her ekonomik mücadele sonuçta bir siyasal mücadeledir. Bu durumda doğru cevap C seçeneğidir.

Marksistlere göre, endüstri ilişkilerinin kendisi bir amaç değil, emek ve sermaye arasındaki sınıf savaşını sona erdirmek için bir araçtır. Ancak bu ifadeye verilen metinden ulaşmak mümkün değildir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Güç mücadelesinin endüstri ilişkilerinin temeli olduğunu belirten Hyman, gücü bir bireyin veya grubun kendi fiziki ve sosyal çevresini kontrolü olarak tanımlamaktadır. Güç hem maddi kaynakların kontrolüyle ilgilidir hem de ideolojik kaynakların yani iktidarın denetimini içermektedir. Bir istihdam ilişkisinde işverenlerin emir verme yetkisi varken işçilerin de bu emirlere uyma zorunluluğu vardır. Ancak bu ilişki bir kölelik ilişkisi değildir. Bu uyma yükümlülüğünün ve emir verme yetkisinin belirli sınırları vardır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Soruda verilen bilgiler kadınların öğretmenlik mesleğinde erkeklerden daha fazla yer aldığını ortaya koyar. Ancak bu sayısal avantaja rağmen yöneticilik makamı olan müdürlerin çok azının kadın olduğunu görülmektedir. Bu durum kadınların kariyerlerinde belirli bir mevkiinin üzerine çıkamadığını gösterir. Kadınların, belirli bir aşamadan sonra yükselmelerini engelleyen faktörlerin toplamına cam tavan ya da cam tavan sendromu adı verilmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Korporatizme ilişkin yapılan araştırmalar sadece sanayileşmiş kapitalist ülkelerle sınırlı kalmamış, sanayileşmekte olan ve demokratikleşme sürecini tamamlayamamış ülkelere yönelik çalışmalar da yapılmıştır. Bu tür ülkelerde devlet korporatizmi uygulandığı ve korporatizme daha çok bir kontrol aracı olarak başvurulduğu belirtilmiştir. Sanayileşmiş ülkelerde korporatist uygulamaların temel kaygısı kapitalist sistemin devamını sağlamak iken sanayileşmekte olan ülkelerde temel kaygı rejimi sürdürmek olmuştur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Endüstri ilişkilerine Tekilci Yaklaşım, sendikaların zayıflamaya başladığı 1970’li yılların sonunda ortaya çıkan, sendikaları ve toplu pazarlığı endüstri ilişkileri sisteminin dışına çıkarmaya çalışan ilk teoridir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Herhangi bir bilimin temel amacı kendi ilgi alanındaki olayları açıklayabilen veya açıklama amacı taşıyan teoriler (kuramlar) geliştirmektir. Bu kuramlaştırmanın, disiplinin temel olgularını, bu olgular arasındaki nedensellik ilişkilerini ve değişimleri genel çizgileriyle ele almaya olanak sağlayacak nitelikte olması gerekmektedir. Diğer alanlarda olduğu gibi, endüstri ilişkileri alanını anlayabilmek de bir kuramlaştırmayı zorunlu kılmaktadır. Teori, bilgi edinme sürecinin herhangi bir aşamasında ortaya atılan geçerlik ve güvenilirliği bilimsel yöntemlerle saptanmış iç tutarlılığı olan bir genel bilgi ve açıklama düzenidir. Yanıt C'dir.

Endüstri ilişkilerinin bir sistem olduğu görüşü ilk kez John Dunlop tarafından ortaya atılmıştır. Bu yaklaşım, Dunlop’un 1958 yılında ABD’de yayınladığı Endüstri İlişkileri Sistemleri adlı kitabında geliştirilmiştir. Kısaca Sistem Teorisi olarak adlandırılan Endüstri İlişkileri Sitemi Teorisi o tarihten günümüze hem en çok kabul gören, hem de en çok tartışılan ve eleştirilen kuram olmuştur. Yanıt A'dır.

Dunlop’a göre, “Bir endüstri ilişkileri sistemi gelişme süreci içindeki herhangi bir zamanda belli aktörler  belli çevreler, sistemi birbirine bağlayan bir ideoloji ve aktörlerin işyerindeki ve iş toplumundaki davranışlarını yönlendiren kurallar bütününden oluşur.” Teknoloji, işyeri büyüklüklerini, işletme yönetim şeklini, yoğunlaşmayı, işçi sayısını, işçi örgütünü, işçilerin işyerinde birbirinden uzak ya da yakın çalışmalarını ve yapılan işin içeriğini belirleyerek endüstri ilişkileri sistemi üzerinde etkili olmaktadır. Teknoloji yalnızca işyerini değil, işçilerin mesleki özelliklerini de etkilemektedir. Teknoloji işçilerin vasıf düzeylerini, kadın ve çocuk işçi çalıştırma olanağını, gerekli eğitimin niteliğini, işçi sağlığı ve iş güvenliği konularını etkileyerek endüstri ilişkileri sistemi aktörlerinin rollerini farklılaştırmaktadır. Benzer teknolojik özelliklere sahip olan farklı ülkelerde endüstri ilişkileri sisteminin aktörlerinin benzer kurallar oluşturmalarını buna bağlamak mümkündür. Yanıt D'dir.

Endüstri ilişkileri alanında ilk kuramsal çalışmayı yaparak temellerini atanlar, iki İngiliz araştırmacı Sidney ve Beatrice Webb olmuştur. Webb’ler, sendikaların amaçlarını gerçekleştirmek için iki temel süreç olduğunu belirtmektedirler. Birincisi, toplu pazarlık süreci ve bunun sonucu oluşan toplu iş sözleşmesi ile ücretlerde ve çalışma koşullarında standartların belirlenmesidir. İkincisi ise yasal düzenleme sürecinin kullanılmasıdır. Yanıt B'dir.

İngiliz sendikacılığının yenilikçi (reformist) niteliği üzerinde büyük etkisi olan Webb’ler ilk çalışmalarında toplu pazarlığa ağırlıklı bir rol vermiş olmalarına karşılık; 1897 yılında yayınladıkları “Industrial Democracy” (Endüstriyel Demokrasi) adlı kitapta sendikaların siyasi faaliyetleri ile yasal düzenlemelerin endüstriyel demokrasi üzerindeki etkisine değinmişlerdir. Bu çalışmalarında endüstriyel demokrasi kavramını açıklamışlar ve “demokrasi nasıl siyasal alanda bireysel özgürlük ve eşitlikleri yerleştirmişse endüstriyel demokrasinin de endüstri içinde çalışanlara aynı nitelikte haklar ve özgürlükler sağlayacağını” ileri sürmüşlerdir. Endüstriyel demokrasi, insanın kişiliğine saygı gösterilen ve tüm bireylerin fırsat açısından eşit olduğu, ancak sarf ettikleri çaba, teşebbüs gücü ve sahip oldukları zihinsel ve bedensel niteliklerle ödüllendirildikleri bir toplum düzenidir. Yanıt E'dir.

Marksizm, kapitalist toplum içinde endüstri ilişkilerinin analizine yönelik uygulamaları da içeren, toplumun ve sosyal değişimin genel bir kuramıdır. Bir sosyal değişme kuramı olarak Marksizm, toplumsal ilişkilerin üretim ilişkileri tarafından şekillendiğini belirterek sanayi ve toplumdaki gücün kaynağı olarak mülkiyet ilişkilerini ön plana çıkarmaktadır. Yanıt E'dir.

Endüstri ilişkilerini sınıf mücadelesi ve bu mücadelenin farklı şekilleri olarak yorumlayan Marksistler, endüstri ilişkilerindeki sorunların çözümü için iktisadi faaliyetlerin toplumun üyeleri tarafından kollektif olarak denetlenmesi gerektiğini ileri sürmektedirler. Marksist bakış açısına göre, endüstri ilişkiler yalnızca çalışma koşullarının örgütsel düzeyde belirlenmesi gibi basit değil; sosyal, politik ve ekonomik boyutları olan karmaşık bir süreçtir. Endüstri ilişkileri politik ve ekonomik sistemlerden ayrı olmayan ve onlarla bütünleşmiş bir alandır. Yanıt B'dir.

Endüstri ilişkilerinin en önemli kuramlarından bir diğeri Çoğulcu Teori’dir. Çoğulcu Teori’ye göre, endüstri ilişkilerinin en temel özelliği, işyerinde işçi ve işveren ile yönetenler ve yönetilenler arasında meydana gelen potansiyel çatışmadır. Yanıt D'dir.

Endüstri ilişkilerine Tekilci Yaklaşım, sendikaların zayıflamaya başladığı 1970’li yılların sonunda ortaya çıkan, sendikaları ve toplu pazarlığı endüstri ilişkileri sisteminin dışına çıkarmaya çalışan ilk teoridir. Bu yaklaşıma göre, her iş örgütü ortak bir amaç için oluşturulmuş uyumlu ve tek bir bütündür. İşletmede çalışan işçiler bir araya gelerek tek bir otorite altında bir bütün oluşturmakta ve çalıştığı işletmenin amaçları, çıkarları ve değerlerini paylaşmaktadırlar. İşçi ve işveren etkin üretim, yüksek kar ve işletmedeki her çalışana iyi ücret sağlamak gibi ortak amaçlara sahip bir takımın üyesidirler. Ancak bu takımın çalışması ve görevlerini tam olarak yerine getirmesi için üst yönetimin liderliğine ihtiyacı vardır. Bu nedenle yönetimin karar ve emir verme hakkı, meşru ve rasyonel olarak kabul edilmektedir. Yanıt C'dir.