ELEŞTİRİ TARİHİ

1960-1980 arasının yoğun politik ve ideolojik görünümüne karşılık, 1980 sonrası apolitik bir anlayışı sergiler. 1990 sonrası ise tümüyle yepyeni bir dünya görüşünü; postmodern bir edebiyat yönelimini sergiler. Dolayısıyla edebiyat eleştirisi de bu değişim, dönüşüm veya daha doğru bir ifadeyle kırılmalara göre şekil alır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

1960 sonrasında edebiyatımızda edebi eleştiriyi Öznel-İzlenimci Eleştiri, Nesnel Eleştiri, Akademik Eleştiri, Toplumcu Gerçekçi-Marksist Eleştiri; 1980 sonrasında Yapısalcı Eleştiri, Göstergebilimsel Eleştiri, Dilbilimsel Eleştiri şeklinde gruplandırılabilir. E şıkkında yer alan Dilbilimsel Eleştiri 1980 sonrasına aittir. Doğru yanıt E şıkkıdır.

1960 sonrasında eleştiri alanındaki önemli bir gelişme öznel-izlenimci eleştiri anlayışından nesnel bir eleştiri anlayışına doğru geçiş olmuştur. Eleştiride kişisel ve
öznel tutum ve düşüncelerin artık bir tarafa bırakılıp genel, evrensel ve bilimsel
prensiplerin göz önüne alınmaya başlandığı bir eleştiri anlayışı yavaş yavaş kendisini göstermeye başlar. 1960 sonrasında bu tarz eleştiri yazanları gazete ve dergi
veya belli bir yayınevi etrafında bir araya gelenler ve akademik çevrelerde bulunanlar şeklinde ikiye ayırmak mümkündür. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Suut Kemal Yetkin, Memet Fuat, Yaşar Nabi, Cemal Süreya, Muzaffer Erdost gibi isimler, öznel-izlenimci bir anlayışta bu dönemde eleştiri yazmaya devam ederler. Asım Bezirci, Hüseyin Cöntürk, Tahir Alangu, Cevdet Kudret, Vedat Günyol, Metin And, Nurullah Berk gibi isimler nesnel eleştiriyi; Fethi Naci, Attila İlhan, Ahmet Oktay gibi isimler ise Toplumcu gerçekçi-Marksist bir eleştiriyi benimsemiştir. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Asım Bezirci, 1961-1985 yılları arasında çeşitli dergilerde yazmış olduğu eleştiri
üzerine yazılarını ve bazı yazarlarla yaptığı söyleşilerini ise Bilimden Yana isimli kitabında bir araya getirir. Kitabının başlarında ilk önce kuramsal çerçevedeki
yazılara yer vermektedir. Doğru yanıt B şıkkıdır.

1980 sonrasında Yazko Edebiyat, Yarın Dergisi, Adam Öykü, Notos Öykü
gibi dergilerde yazdığı yazılarla kendisini tanıtan Semih Gümüş (1956- ) kendine
has tarzıyla edebiyatımızda Marksist eleştirinin günümüzdeki önemli eleştirmenlerinden birisi olmuştur. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Marksist eleştirinin bir diğer önemli ismi Ahmet Oktay’dır. Nesnel eleştiriyi benimsediğini söyleyen yazar, tıpkı çağdaşları Fethi Naci, Asım Bezirci ve Attilâ İlhan gibi Plehanov’un toplumsal gerçekçi eleştiri anlayışından yararlanır. Ahmet Oktay, eleştiride önce incelenen eserin özünü toplumbilim diline çevirmeyi, bu özün tarih ve şimdiki zaman içindeki yerini belirtip tartışmayı, sonra da özü saran giysiyi, estetiği incelemeyi amaçlar. Doğru yanıt C şıkkıdır.

“Sanat, gerçekliğin alelade kopyası değildir, bu gerçekliği aşmak, değiştirmek çabasındadır; bu bir. Öyle söyleyen yazarlar olayların, insanların ardında
sürükleniyor demektir; bu iki. Oysa yazar, halk yazarı, öncü olmak, halkının yürüdüğü yolun ilerisini bir projektör gibi aydınlatmak zorundadır” diyen Fethi Naci, sanatın sosyal gerçekliği gören ve geleceği topluma gösteren bir fonksiyon taşıması gerektiğini belirtir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Berna Moran eleştirilerinde sadece belli bir kuramı uygulamamıştır. Onun
eleştirel yazılarında edebiyat eserinin hakkını vermek için “yöntemler arası bir
yöntem” olarak tanımlanabilecek bir yol izlediği görülür. Doğru yanıt B şıkkıdır.

1960lardan sonra eleştirinin nesnel bilimsel bir içerik kazanmasında üniversite çevrelerinin gelişmesinin ve özellikle de Türk Dili ve Edebiyatı bölümleri
ile İngiliz, Amerikan, Alman ve Fransız edebiyatları üzerinde çalışmalar yapan
akademisyenlerin büyük katkısı olmuştur. Bu akademisyenler çoğunlukla batılı
yöntem ve tekniklere dayalı eleştirel araştırma-inceleme yazılarıyla karşımıza çıkarlar. Son yıllarda bu çevrelerin nicelik bakımından gelişmiş olması eleştiri tarzındaki ürünlerin sayısında da oldukça fazla bir artışa yol açmıştır. Doğru yanıt C şıkkıdır.