ELEŞTİRİ TARİHİ

Sanatçılar, harf sırasıyla, şu isimlerden oluşmaktadır: Abdülhalim Memduh, A. Nazım, Abdülkerim Hadi, Abdülkerim Sabit, Adanalı Ziya, Ahmet Rasim, Alaybeyzâde Naci, Ali Ferruh, Ali Feyzi, Ali Kemal, Ali Nizamî, Ali Nusret, Ali Ulvi, Andelip Fâik Esat, Beşir Fuad, Fatma Aliye Hanım, Fazlı Necip, Halil Edip, Hasan
Asaf, Hayret Efendi, Hüseyin Daniş, İsmail Safa, Makbule Leman, Manastırlı Rıfat, Mehmet Celâl, Mehmet Ziver, Menemenlizâde Mehmet Tahir, Muallim Feyzi, Muhyiddin, Mustafa Reflit, Müstecabizade İsmet, Nâbizâde Nâzım, Nigar Binti Osman, Recep Vahyî, Selânikli Tevfik, Tepedelenlizâde Kâmil. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Ara Nesil sanatçılarının döneminde dergiler ön plana çıkmıştır. Bundan dolayı sanatçılar eserlerini dergilerde yayımlamışlardır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Ara Nesil sanatçıları edebiyata milletin kalkınmasını sağlayacak bir araç olarak bakmışlar ve böylece edebiyata tam olarak ne olduğu belirli olmayan yeni bir fonksiyon yüklemişlerdir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Tevfik Fikret’in Rubâb-ı Şikeste isimli şiir kitabının başında yer alan “Sühâ ile Pervin” başlıklı şiirindeki Sühâ karakteri ile Halit Ziya’nın Mâi ve Siyah başlıklı romanındaki başkahraman olan Ahmet Cemil karakteri, Mehmet Celâl’in tasvir ettiği şair tipiyle büyük ölçüde örtüşmektedir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Servet-i Fünûn dergisi 27 Mart 1891’de D. Nikolaidi’nin sahibi olduğu Servet gazetesinin eki olarak çıkmaya başlamış bir yayın organıdır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Servet-i Fünûn edebiyatının şiirde en güçlü isimlerinden birisi olan Cenap Şahabettin edebiyatta sosyal fayda arayanlara da karşı çıkar ve edebiyatın gayesinin sadece güzellik olduğunu vurgular. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Tanzimat devri yazarları klasik ve romantik sanatçıların etkisindeydiler. Serveti Fünûn dönemi sanatçıları ise daha çok realizm, natüralizm, parnassizm, sembolizm akımlarına yöneldiler. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Servet-i Fünuncular eleştirinin yeni ve bağımsız bir tür olduğunu, eleştirilerin değişmez, mutlak kurallara bağlanmasının doğru olmadığını, eleştirinin kişisel duygu ve zevkleri ortaya koymak için yapılması gerektiğini savunmuşlardır. Onlara göre ayrıca Batıda eleştirinin gelişim çizgisinin bilinmesi de gereklidir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Halit Ziya, hikâyecinin bir fenci kadar önemli olduğunu, hikaye türünün edebiyatımızda ihmal edildiğini, hikayenin insanları başka insanlara tanıttığını, toplulukların en önemli ha1leerini dile getirdiğini ve ruh tahlillerinin olaylardan daha önde geldiğini söyler. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Servet-i Fünûnda sanatçıların hemen hepsi Recaizade Ekrem’i üstad olarak kabul etmektedirler. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Bizde Batıl anlamda edebiyat eleştiriciliği Tanzimat’la birlikte başlamıştır. Tanzimat’tan önce de özellikle divanların ön sözlerinde ve şiir mecmualarında yer alan ve edebiyat eleştirisi sayılabilecek nitelikte bazı değerlendirmeler vardır. Fakat bunlar modern anlamda edebiyat eleştiriciliği sayılmazlar.

Şinasi, Namık Kemâl, Ziya Paşa ve Recaizade Mahmut Ekrem gibi isimler edebiyatın ne olduğu, edebî türlerin nitelikleri ve yaşadıkları dönemlerde yayımlanan edebî eserlere dair görüşlerini müstakil olarak veya çeşitli eserlere yazdıkları ön sözlerde ifade etmişlerdir.

Tanzimat’tan sonra gelişen Türk edebiyatı tarihi içinde Tanzimat’ın ikinci nesli olan Ekrem-Hamit-Sezai nesli ile 1896’da kurulan Servet-i Fünûn edebî topluluğu arasında yetişmiş bir nesil vardır. Eserlerini ağırlıklı olarak 1880-1895 yılları arasında yayımlayan bu nesli Prof. Dr. Mehmet Kaplan Ara Nesil olarak adlandırmıştır.

Ara nesil olarak adlandırılan edebiyat döneminin sanatçıları; Abdülhalim Memduh, A. Nazım, Abdülkerim Hadi, Abdülkerim Sabit, Adanalı Ziya, Ahmet Rasim, Alaybeyzâde Naci, Ali Ferruh, Ali Feyzi, Ali Kemal, Ali Nizamî, Ali Nusret, Ali Ulvi, Andelip Fâik Esat, Beflir Fuad, Fatma Aliye Hanım, Fazlı Necip, Halil Edip, Hasan Asaf, Hayret Efendi, Hüseyin Daniş, İsmail Safa, Makbule Leman, Manastırlı Rıfat, Mehmet Celâl, Mehmet Ziver, Menemenlizâde Mehmet Tahir, Muallim Feyzi, Muhyiddin, Mustafa Reşit, Müstecabizade İsmet, Nâbizâde Nâzım, Nigar Binti Osman, Recep Vahyî, Selânikli Tevfik, Tepedelenlizâde Kâmil'dir.

Ara Nesil topluluğu sanatçılarının ortak özelliklerini beş maddede toplamak
mümkündür.
1. Ara Nesil yazar ve şairleri genellikle 1860’lı yıllardan sonra açılmış olan yeni tarz eğitim kurumlarında yetişmişlerdir. Bu sanatçılar, Tanzimat nesline göre, daha düzenli ve modern bir eğitim sisteminden geçmişlerdir.
2. Ara Nesil sanatçıları yabancı dili bizzat okudukları okullarda öğrenmişlerdir.
Buna bağlı olarak Batı edebiyatını, özellikle de Fransız edebiyatını, birinci
elden tanıma imkânı elde etmişlerdir.
3. Ara Nesil sanatçıları aynı zamanda roman, hikâye, şiir ve diğer edebî türlerde yazılmış pek çok eseri Fransızca’dan Türkçe’ye çevirmişlerdir. Böylece, onların tercümeleri sayesinde Türk edebiyatına yeni temler girmiştir.
4. Bu devrede gazeteciliğin yerini dergicilik aldığından dolayı, Ara Nesil sanatçıları eserlerini ağırlıklı olarak dergilerde yayımlamışlardır. Bu durum, aynı dergide yazan yazar ve şairlerin müşterek bir edebî anlayış geliştirmelerine zemin hazırlanmışltır.
5. Ara Nesil sanatçıları, anlatım tarzından çok kavrama önem veren ve edebiyata yönelik yararcı bir anlayışla bakan Tanzimat sanatçılarının aksine, ifadeye önem veren, belirli ölçüde söz ve mana uyumunu esas alan bir edebiyat anlayışı benimsemişlerdir.

Ara Nesle mensup yazar ve şairler edebiyatı kendilerinden önceki nesillerden farklı bir şekilde algılamışlar ve edebiyatı estetik bir nesne olarak kabul etmişlerdir. Onların edebiyatı estetik nesne olarak kabul etme anlayışı daha önceki neslin özellikle de Tanzimat’ın birinci neslinin edebiyat anlayışına zıt bir tutumdur. Çünkü Namık Kemâl, Ziya Paşa ve Şinasi başta olmak üzere Tanzimat sanatçılarının çoğu edebiyatın sosyal fayda yönünü öne çıkarmışlar, kavramı ve kavram hakimiyetini benimsemişler, edebiyatı belirli ideolojik, siyasal ve sosyal meseleleri aktarmak için bir vasıta olarak görmüşlerdi. Birinci Tanzimat neslinin edebiyata yönelik faydacı yaklaşımını Hamit Ekrem nesli kısmen kırmıştır. Ekrem-Hamit nesli, yaratılışlarının ve kişisel hayatlarının da etkisiyle toplumsal meselelerden ziyade bireysel meselelere yönelmişler, muhteva düzeyinden (ing. contend plane) çok ifade düzeyine (ing. Expression plane) önem vermiştir. Ara Nesil sanatçıları ise edebiyatta ifade ile muhtevanın uyumlu bütünlüğü, başka bir deyişle lafz ile mananın uyumu üzerinde durmuştur. Onların bu yaklaşımı Tanzimat’tan beri süre gelen yaklaşımın kırılmasına yönelik ilk ciddî teşebbüstür.