1960 Sonrasında Türk Edebiyatında Eleştiri
Edebiyatımızda 1960 sonrası eleştiriler kaç gruba ayrılır ve isimleri nelerdir?
Bütün bu değişim ve dönüşümleri dikkate alarak 1960 sonrasında edebiyatımızda edebi eleştiriyi Öznel-izlenimci Eleştiri, Nesnel Eleştiri, Akademik Eleştiri, Toplumcu Gerçekçi-Marksist Eleştiri; 1980 sonrasında Yapısalcı Eleştiri, Göstergebilimsel Eleştiri, Dilbilimsel Eleştiri; 1990 sonrasında ise Postmodern Eleştiri şeklinde gruplandırabiliriz.
Fethi Naci, Attila ilhan, Ahmet Oktay hangi eleştirel yaklaşıma örnektir?
Fethi Naci, Attila ilhan, Ahmet Oktay gibi isimler ise Toplumcu gerçekçi-Marksist bir eleştiriyi; Mehmet Kaplan, Adnan Benk, Berna Moran gibi isimler ise akademik kriterlere bağlı olarak bir eleştiri anlayışını oturtmaya çalışmışlardır.
1980 sonrasında ise yine akademik çevrelere mensup olan Tahsin Yücel, Mehmet Rifat, Berke Vardar, Akşit Göktürk, Şerif Aktaş, Doğan Aksan gibi isimler hangi eleştirel yaklaşımları benimsemişlerdir?
1980 sonrasında ise yine akademik çevrelere mensup olan Tahsin Yücel, Mehmet Rifat, Berke Vardar, Akşit Göktürk, Şerif Aktaş, Doğan Aksan gibi isimler metin merkezli bir anlayışa dayanan yapısalcı eleştiriyi, göstergebilimsel eleştiriyi ve dilbilimsel eleştiriyi uygulamaya başlamışlardır.
Öznel-izlenimci eleştiri nedir ve öncüsü kimdir?
Öznel-izlenimci eleştiri, eleştirmenin, eser karşısında beğenisine, duygu ve düşünce dünyasına göre tavır aldığı, genel eleştiri ilkelerinin değil, kişisel zevklerin ön plana çıktığı eleştiri anlayışıdır. Bu tarz eleştirinin zaman zaman denemeyle karıştığı da olur. Edebiyatımızda bu tarzın öncüsü Nurullah Ataç’tır.
Edebiyatımızda 1960 sonrasında öznel eleştiri yazıları yazan bir önemli eleştirmen Doğan Hızlan’ın eleştriyle ilgili görüşleri nelerdir?
Hızlan, aslında nesnel denilen eleştirinin de öznel eleştirinin bir kamuflajı olduğu düşüncesini taşır. Ona göre her eserin eleştirel ölçütü kendi tutarlılığı içinde başka olabilir; kurumlaşan estetik yargıları uygulamaktan kaçmak gerekir. Hızlan, eleştirilerinde genellikle yazarı unutmak istediğini; bir eleştirmen olarak görevinin çirkinlikleri değil, güzellikleri çoğaltmak olduğunu söyler.
Öznel eleştirinin önemli bir ismi olarak kurumlaşmanın klikleşmeyi getireceğini düşündüğünden eleştirinin de kurumsal olmamasından yanadır. Bir eleştirmen kendi edebiyat anlayışına yakın bulduğu kimselerin eserlerini inceler ve olumlu ya da olumsuz görüşlerini kendi edebiyat anlayışı doğrultusunda verir. Çünkü bir eleştirmenin de kendisine göre bir edebiyat anlayışı vardır. Bahsedilen eleştirmen kimdir?
Füsun Akatlı
Cemal Süreya, Turgut Uyar, Adnan Binyazar, Rauf Mutluay, Muzaffer Erdost hangi eleştirel akımı sürdürmüşlerdir?
İzlenimci-öznel eleştiriyi devam ettirenler arasına Marksist vurguları da dikkat çeken II. Yeni içerisinde şairliğiyle ön plana çıkan Cemal Süreya (1931-1990) ile Turgut Uyar (1927-1985)’ı ve Adnan Binyazar (1934- )’la Rauf Mutluay (19251995)’ı, Muzaffer Erdost (1932- )’u da katabiliriz.
Nesnel eleştiride nasıl bir anlayış benimsenmektedir?
1960 sonrasında eleştiri alanındaki önemli bir gelişme öznel-izlenimci eleştiri anlayışından nesnel bir eleştiri anlayışına doğru geçiş olmuştur. Eleştiride kişisel ve öznel tutum ve düşüncelerin artık bir tarafa bırakılıp genel, evrensel ve bilimsel prensiplerin göz önüne alınmaya başlandığı bir eleştiri anlayışı yavaş yavaş kendisini göstermeye başlar.
Hüseyin Cöntürk’ün kuram açısından eleştirmenlikteki en önemli özelliği nedir?
Cöntürk’ün eleştirmenlikteki önemli bir özelliği, önce kuramını ortaya koyması ve sonra eleştirisini yazmasıdır.
Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman (3 cilt, 1959-1965) isimli eseriyle edebiyatımızda tanınan incelemelerinde nesnel bir anlayışı uygulamaya çalışan edebiyat araştırmacısı ve eleştirmen kimdir?
Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman (3 cilt, 1959-1965) isimli eseriyle edebiyatımızda tanınan Tahir Alangu (1916-1973), incelemelerinde nesnel bir anlayışı uygulamaya çalışan bir başka edebiyat araştırmacısı ve eleştirmendir.
Bir yazarı yalnızca ele aldığı eser etrafında değerlendirmez. Değerlendirme yaparken o yazarın diğer eserlerini de dikkate alır; bunlarla değerlendirdiği arasında ilişki kurar. Yanı sıra ele aldığı yazarı başka yazarlarla karşılaştır. Böylece karşılaştırmalı bir eleştiriyi de uygular.Aynı zamanda Çalakalem kitabınında yazarı olan eleştirmen kimdir?
Vedat Günyol, bir yazarı yalnızca ele aldığı eser etrafında değerlendirmez. Değerlendirme yaparken o yazarın diğer eserlerini de dikkate alır; bunlarla değerlendirdiği arasında ilişki kurar. Yanı sıra ele aldığı yazarı başka yazarlarla karşılaştır. Böylece karşılaştırmalı bir eleştiriyi de uygular.
Tanpınar’ın şiir Dünyası; Şiir Tahlilleri II (Cumhuriyet Devri Türk şiiri); Hikâye Tahlilleri; Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I-II-III; Tip Tahlilleri gibi eserlerinde akademik teknik ve yöntemlerin ışığında daha çok metin merkezli incelemeler, araştırmalar ve eleştirel makaleler yazmış, İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde yıllarca edebiyat dersleri vermiş akademisyenimiz kimdir?
Mehmet Kaplan
Türkiye’de akademik edebiyat eleştirisinin yerleşmesinde önemli katkıları bulunan Berna Moran’ın en önemli iki eseri hangileridir?
Berna Moran, Edebiyat Kuramları ve Eleştiri adlı eseriyle akademik çevrelerde büyük ilgi görmüş ve bir yol açıcı sayılmıştır. Dergilerde çeşitli eleştiriler ve incelemeler yazmış ve bunları daha sonra Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış (1983) adlı inceleme serisine de almıştır. Türk romanının ortaya çıkışından kendi zamanına kadar olan serüvenini dönemin toplumsal koşullarının etrafında ve Batılılaşma olgusu içinde inceleyen bu kitaplar Türk edebiyatında eleştiri geleneğinin en önemli eserleri olarak kabul edilmektedirler.
Adnan Benk hangi sanat dalları üzerine eleştiriler yazmıştır?
Benk, gazete ve dergilerde yayımlamış, etkileyici üslûbu ve yoğun bilgi birikimiyle, edebiyat, güzel sanatlar, müzik, sinema ve tiyatro gibi farklı sanat dalları üzerine eleştirel inceleme ve denemeler de yazmıştır.
Genellikle eleştiriyi, toplumsal-tarihsel işlevi, sınıfsal özelliği çerçevesinde değerlendiren eleştiri türü nedir?
Toplumcu gerçekçi-Marksist eleştiri genellikle eleştiriyi, toplumsal-tarihsel işlevi, sınıfsal özelliği çerçevesinde değerlendirir.
Sanatçıların dünyaya, olaylara materyalist bir diyalektikle bakmalarını, dolayısıyla halkçı ve gerçekçi olmaları, sınıf çatışmalarını eserlerine yansıtmaları gerektiğini düşünen ve Fethi Naci ile birlikte 1980’lere kadar Marksist eleştirinin önde gelen isimlerinden olan eleştirmen kimdir?
Asım Bezirci
Asım Bezirci’nin öznelliğe karşı en çok eleştiri yönelttiği kişi kimdir?
Bezirci’nin öznelliğe karşı yönelttiği eleştiriden en büyük payı Nurullah Ataç alır.
Hece dergisinin Eleştiri Özel Sayısı için yazdığı Bir Yazın Dalı Olarak Eleştiri yazısında onun eleştiri görüşünü bir bütün olarak bulabileceğimiz,Tekrarın Tekrarı, (1972), Birikime Dayanmak (1979), Yazının Bir Çağı (2006), Şiirin Yalnızlığı (1986), Yazıdan Bakmak (1993), Şiir ve Eleştiri gibi yazıları olan eleştirmen kimdir?
Mehmet H.Doğan
Roman Kitabı (1991), Adalet Ağaoğlu'nun Romancılığı (2000), Yazınının Sarkacı Roman (2006), Baflkaldırı ve Roman (2008), Eleştirinin Sis Çanı (2008), Öykünün Bahçesi (2008), Yazarın Yalnızlık Burcu (2008), Öykünün Kedi Gözü (2010), Modernizm ve Postmodernizm (2010), gibi zaman zaman denemeyle de karışan eleştiri kitaplarn bulunan eleştirmen kimdir?
Senih Gümüş
1960 sonrası Türk Edebiyatında yapılan eleştirilerde ideolojik vurguların olmasında hangi tarihi olaylar rol oynamıştır?
1960 sonrası, sık sık değişen kültürel, sosyal ve siyasal ortama bağlı olarak edebiyatın da değişkenlik gösterdiği bir dönemdir. Özellikle 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi ile 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi arasındaki süreçte ideolojiler ön plana çıkmaktadır ve edebiyatta da bunun yansımaları görülür.