ELEŞTİRİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 8

Nedîm’in bir kasidesinin içinde yaptığı bu değerlendirmelerin benzerine, şairlerin çağdaşlarını ve kendilerinden önce yetişen ustaları toplu olarak ele aldıkları manzumelerde sıkça rastlarız.Doğru yanıt B şıkkıdır.

Osmanlı medreselerinde başlangıçta Arapça ve Farsça belagat kitaplarının okutulduğu bilinmektedir. Arapça belagat kitaplarının başında Sekkakî tarafından yazılan Miftahü’l-Ulum ile Hatib el-Kazvinî’nin yazdığı Telhisü’l-Miftah gelir. Bu esere Sadettin Taftazanî’nin ve Seyyid fierif Cürcanî’nin yazdıkları şerhler, özellikle Taftazanî’nin yazdığı Mutavvel ile ona yazdığı Muhtasar adlı şerh kitabının ilgi gördüğü bilinmektedir. Medreselerde okutulan Miftah, Telhis, Mutavvel ve Muhtasar’a haşiye ve şerhler yazılmıştır.Doğru yanıt C şıkkıdır.

Osmanlı medreselerinde başlangıçta Arapça ve Farsça belagat kitaplarının okutulduğu bilinmektedir. Arapça belagat kitaplarının başında Sekkakî tarafından yazılan Miftahü’l-Ulum ile Hatib el-Kazvinî’nin yazdığı Telhisü’l-Miftah gelir. Bu esere Sadettin Taftazanî’nin ve Seyyid fierif Cürcanî’nin yazdıkları şerhler, özellikle Taftazanî’nin yazdığı Mutavvel ile ona yazdığı Muhtasar adlı şerh kitabının ilgi gördüğü bilinmektedir. Medreselerde okutulan Miftah, Telhis, Mutavvel ve Muhtasar’a haşiye ve şerhler yazılmıştır Dolaylı değerlendirmenin en önemli örneklerinin başında nazireler gelir. Bu bakımdan edebî eleştiri açısından nazire mecmuları önemli ipuçları içerir. Nazireler kadar belirleyici olmasa da terbî, tahmis gibi musammat nazım biçimleriyle yazılan şiirler de şairlerin birbirine nasıl baktıklarını yansıtır. Metinlerarası ilişkiler kadar şairler arası ilişkileri anlamak açısından da önemli olan bir başka gösterge ise tazmin ve iktibastır.Doğru yanıt B şıkkıdır.

belli çevrelere sıkışmış olan edebiyatı kamuoyunda üzerinde durulan, düşünülen ve tartışılan bir konu hâline getirmiştir. Bunlardan biri ve belki de en önemlisi edebiyatın çerçevesinin çizilmesi çabalarıdır. Bu noktada ilk akla gelen sorular şunlardı: “edebiyat nedir, neyi ele almalıdır, dilin ve dolayısıyla edebiyatın temel noksanları ve problemleri nelerdir, toplum hayatında edebiyatın işlevi nedir, yeni türler veya türlerin kendi içindeki zorunlu değişiklikler edebiyatı nasıl etkileyecektir...” Bütün bu soruların ortaya çıkardığı temel gerçek fluydu: “edebiyatı o güne kadarki yaklaşımlarla sürdürmek, açıklamak veya sınırlarını çizmek” mümkün değildi. A seçeneğinde ise edebiyatçı hakkındadır. Doğru cevap A'dır.

edebiyatı o güne kadarki yaklaşımlarla sürdürmek, açıklamak veya sınırlarını çizmek” mümkün değildi. O hâlde, yeni yaklaşımlara, yeni bakış açılarına ihtiyaç vardı ve bu da Tanzimat sonrası aydınlarının bu konuyu bütün yönleriyle ele alıp işlemeleriyle mümkün oldu. Osmanlı aydınları bu değişimi gerçekleştirirken Batı’da örneklerini gördükleri “edebiyat eleştirisi” türünün imkânlarından yararlandılar. Doğru cevap B'dir.

Türk edebiyatında başta dil olmak üzere, edebî türlerin, şekillerin, temaların, şahsiyetlerin tartışılması, Batılı anlamda bir eleştiri anlayışının ortaya çıkması, daha çok Tanzimat’tan sonra olmuştur. Şinasi’nin Türk edebiyatına getirdiği en büyük değişiklik, dil anlayışıdır. Çıkardığı Tercümân-ı Ahvâl ve Tasvir-i Efkâr gazetelerinde halkın kolayca anlayacağı
sade ve sanatsız bir dil kullanmıştır. Doğru cevap C'dir.

Şinasi sadece ve halkın anlayacağı bir dil kullanmaktaydı. Çıkardığı Tasvir-i Efkar gazetesinin aksine Sait Bey'in de yazar olduğu Ruzname-i Ceride-i Havadis gazetesi eski dil kullanmakta ve Şinasi'nin dili ile alay etmekteydiler. Doğru cevap D'dir.

Mehmet Akif Ersoy, Nam›k Kemal’i, edebiyat tarihimizin ilk “münekkidi” (eleştirmeni) olarak kabul eder. Abdullah Uçman, Ahmet Hamdi Tanpınar’dan ilham alarak Namık Kemal’in eleştirilerini üç ana madde altında toplar: divan edebiyatı, yeni edebiyat kurma arzusu ve yeni türlerin savunulması. Doğru cevap E'dir.

Namık kemal eski Türk edebiyatının bütünüyle İran edebiyatı etkisi altında kaldığını iddia eden Namık Kemal, “edebiyat-ı sahîha”(gerçeğe
uygun edebiyat) adına bu edebiyatı tamamen reddeder. Divan edebiyatını “menfûr-i
tabiat”(doğallığa ters) olarak niteler. Doğru cevap A'dır.

Magosa’da kaleme alınan bu eser, Ziya Paşa’nın
Harâbât adıyla yayınladığı üç ciltlik antolojisinin birinci cildini ve bilhassa mukaddime
bölümünü eleştirmek için yazılmıştır. Eserin yazılış amacı Ziya Paşa’ya karşı bir tavır almak değil, onun edebiyatla ilgili görüşlerinin yanlışlığını ortaya koymaktır. Doğru cevap B'dir.

Ziya Paşa Şiir ve İnşa eserinde halk şiirini yüceltirken divan edebiyatını eleştirmiştir. Ancak Harabat Mukaddimesi eserinde ise bunun tam tersini yaparak halk edebiyatını reddetmiş ve divan edebiyatını yüceltmiştir. Doğru cevap E'dir.

Harabat Mukaddimesi Ziya Paşa tarafından yazılmış ve 1874 yılınd aİstanbul'da basılmıştır. Doğru cevap C'dir.

Ziya paşa batı tiyatrosunu da eleştirmiştir. Ona göre batı tiyatrosu insan hallerini detaylı vermesinden dolayı genel ahlaka hizmet etmemektedir. Doğru cevap D'dir.

Şinasi’nin Türk edebiyatına getirdiği en büyük değişiklik, dil anlayışıdır.

Tanzimat sonrası Türk edebiyatında edebiyat kavramını, yeni bir yaklaşımla ilk defa ele alıp tanımlayan kişi Şinasi'dir.