ELEŞTİRİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 6

Şinasi’nin Türk edebiyatına getirdiği en büyük değişiklik, dil anlayışıdır. Çıkardığı Tercümân-ı Ahvâl ve Tasvir-i Efkâr gazetelerinde halkın kolayca anlayacağı sade ve sanatsız bir dil kullandı. Yeni Türk nesri, onunla başlamıştır. Bu yeni nesir, onun dil ile ilgili eleştirel görüşlerinin uygulama halinde ortaya konulmasından başka bir şey değildi ve dönemin eski dil taraftarlarını rahatsız etmişti. 1864 yılında Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis ile Tasvîr-i Efkâr gazeteleri arasında geçen ilk büyük dil tartışması “Şinasi’nin dili” çerçevesinde başladı. fiinasi, gazetesinde, Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis gazetesinin aksine sade bir dil kullanıyordu.Doğru yanıt E şıkkıdır.

Tenkit bahsinde Şinasi’den sonra dikkatimizi çeken bir başka şahsiyet Namık Kemal’dir. Mehmet Akif Ersoy, Namık Kemal’i, edebiyat tarihimizin ilk “münekkidi” (eleştirmeni) olarak kabul eder. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Eski Türk edebiyatının bütünüyle İran edebiyatı etkisi altında kaldığını iddia eden Namık Kemal, “edebiyat-ı sahîha”(gerçeğe uygun edebiyat) adına bu edebiyatı tamamen reddeder. Özellikle Harâbât mukaddimesi dolayısıyla Ziya Paşa’ya yönelttiği eleştirilerde divan edebiyatını “menfûr-ı tabiat”(doğallığa ters) olarak niteler.Doğru yanıt B şıkkıdır.

Magosa’da yazılan bu yazı Ziya Paşa’nın Harâbât’ının ikinci ve üçüncü cildini tenkit eder. Eserin bir diğer adı Takib-i Harâbât’tır. Tahrib-i Harâbât’a göre daha ağır bir dille yazılmıştır. Hem Tahrib hem Takîb-i Harâbât Ziya Paşa’nın üç ciltlik Harâbât adlı antolojisinin dil, üslup ve içerik yönünden eleştirildiği eserlerdir.Doğru yanıt A şıkkıdır.

Türk edebiyatının ilk romanlarından birisi olan intibah adlı eserin “önsöz”üdür. Namık Kemal burada, Avrupa edebiyatına uymak ve onu taklit etmek zorunda olduğumuza vurgu yapar. Yazıda ayrıca romantik kelimesi üzerinde de duran Kemal, daha sonra ana hatlarıyla Shakespeare, Walter Scott, Schiller, Lord Bayron, Victor Hugo ve Alfred de Musset gibi Batı’nın önde gelen yazarları hakkında kısa bilgiler verir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Namık Kemal’in bütün bu görüşlerini özetleyen anahtar ifade “tarz-ı cedîd” (yeni tarz) kavramıdır. “Tarz-ı cedîd” kavramını, yeni bir zihniyet algısı olarak okumak yanlış olmaz. Namık Kemal’e göre bütün yeniliklerin ve değişimlerin zemininde bu algı vardır. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Tanzimat’ın birinci neslinde tenkit konusunda dikkati çeken bir diğer şahsiyet de Ziya Paşa’dır. Şiir ve İnşâ makalesinde divan edebiyatını reddedip bizim gerçek edebiyatımızın halk edebiyatı olduğunu söyleyerek edebiyatımızda âdeta ihtilâl yapan Ziya Paşa, daha sonra Harâbat Mukaddimesi’nde kapılarını eski edebiyata tekrar açarak tezada düşer ve Namık Kemal’in çok ciddi tenkitlerine muhatap olur. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Ziya Paşa’ın 1874 yılında İstanbul’da bastırdııı bu eserin Mukaddeme (Önsöz) kısmının Tanzimat dönemi eleştiri metinleri içinde ayrı bir önemi vardır. Bu mukaddime ayrıca modern anlamda ilk Türk edebiyat tarihi olarak kabul edilmesi bakımından da mühimdir.Doğru yanıt C şıkkıdır.

1864 yılında Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis ile Tasvîr-i E âr gazeteleri arasında geçen ilk büyük dil tartışması “Şinasi’nin dili” çerçevesinde başladı.

Tanzimat sonrası Türk edebiyatında edebiyat kavramını, yeni bir yaklaşımla ilk defa ele alıp tanımlayan kişi de Şinasi’dir. “Fenn-i edeb bir marifettir ki insana haslet-âmûz-ı edeb olduğu için edeb ve ehli edîb tesmiye olunmuştur”. (Parlatır İ.-Çetin N., 2005: 106) şeklindeki bu tanımda, edebiyatın ahlâkla olan ilgisine de vurgu yapılır. Bu yaklaşım, Şinasi sonrası Türk edebiyatını derinden etkilemiştir.

Fatin Efendi, Tezkiresini (Fatin Tezkiresi) yeniden yayımlamayı düşününce Şinasi onun dikkatini şu noktalara çeker:

• Tezkireye çeşitli edebî konularla ilgili bazı açıklamalar konulmalı,
• Yüksek rütbeli kimselerin biyografilerine yer verilirken abartılı hüküm ve ifadelerden kaçınılmalı,
• Her şairin şöhret kazandığı alandaki nitelikleri ile topluma yapmış olduğu hizmetlere de yer verilmeli,
• Eğer intihal (aşırma) tespit edilmişse hangi şair olursa olsun bu durum açıklanmalı,
• Tezkire ifade ve anlam yanlışlıkları yönünden de düzeltilmeli.

Mukaddime-i Celâl (1880/1881): Önce isimsiz olarak “Midilli Mutasarrıfı Kemal Bey Hazretlerinin Bir Makaleleridir” başlığıyla neşredilmiştir. Ömer Faruk Akün’ün ifadesiyle; Namık Kemal’in; “bütün yazıları içinde edebiyata dair görüşlerini en geniş ölçüde açıklayan eseridir.”

Harabât Mukaddimesi (1874): Ziya Paşa’ın 1874 yılında İstanbul’da bastırdığı bu eserin Mukaddeme (Önsöz) kısmının Tanzimat dönemi eleştiri metinleri içinde ayrı bir önemi vardır. Bu mukaddime ayrıca modern anlamda ilk Türk edebiyat tarihi olarak kabul edilmesi bakımından da mühimdir.

Ziya Paşa, Tanzimat sonrası Türk edebiyatının başlıca özelliğini oluşturan eski ve yeni değerler arasında bocalayan fikir ve edebiyatçıların tipik örneğidir.”

Tanzimat’ın birinci neslinde tenkit konusunda dikkati çeken bir diğer şahsiyet de Ziya Paşa’dır. Şiir ve İnşâ makalesinde...

Şinasi’nin Türk edebiyatına getirdiği en büyük değişiklik, dil anlayışıdır.

Şinasi’nin Türk edebiyatına getirdiği en büyük değişiklik, dil anlayışıdır. Çıkar- dığı Tercümân-ı Ahvâl ve Tasvir-i Efkâr gazetelerinde halkın kolayca anlayacağı sade ve sanatsız bir dil kullandı.

Eski Türk edebiyatının bütünüyle İran edebiyatı etkisi altında kaldığını iddia eden Namık Kemal, “edebiyat-ı sahîha”(gerçeğe uygun edebiyat) adına bu edebiyatı tamamen reddeder.

Türk edebiyatında başta dil olmak üzere, edebî türlerin, şekillerin, temaların, şah- siyetlerin tartışılması, Batılı anlamda bir eleştiri anlayışının ortaya çıkması, daha çok Tanzimat’tan sonra olmuştur.