ELEŞTİRİ KURAMLARI

Refleksif düşünce, bir şey üzerinde düşünürken aynı zamanda kendi üzerinde de düşünen düşünce demektir. Refleksif düşünceye, kendi nesnesinin oluşumunda bir payı olan, döngüsel ya da bakışık düşünce de diyebiriz. Başka bir deyişle, bilinçdışın keşfi, Freud’un başkasının söyleminde, kendi içindeki bir şeyi, kendi kendine yorumlamaya, anlamlandırmaya çalışan düşüncenin keşfi olarak ifade edilebilir.

Freud’un düşüncelerini benimseyen Fransız Jacques Lacan, 1966 yıllarında kendi okulunu kurdu ve derslerinde, ruhçözümleyim klinik tedavisiyle sınır›ı kalmayarak, öğretisini Freud’un kuramının şu iki söylemine dayandırdı: “bilinçdışı Öteki’nin söylemi” ve “bilinçdışı bir dil ile kurulur”. Lacan, düşüncesinin ana dayanaklarını üç ilke çerçevesinde kurar: 1- “istek Öteki’ni istemektir”; insanoğlu ancak Öteki’nde kendisini bulur. 2- Simgesel düzen, insanın var olabildiği kendi öz düzeni, yani söz alanıdır. 3- istek bilinçdışının kilit taşıdır; isteğin nedeni eksikliktir ve özne ancak bu eksiklik nedeniyle var olmaya olanak tanır.

Freud’un kuramında uzun uzadıya anlatığı bütün o “güdülenme”,“dürtüler” “bastırma”, “ruhsal savunma”, “özdeşleşme”, “içselleştirme”, “dışa vurum”, “yansıtma”, “içgüdüsel eğilimler” ve “içgüdüsel tepiler” gibi süreçler, ruhçözümleyimin nesnesinin, yani insan oluşunun kendisini oluşturmaktadır.

Yaratma, bilinci aşan ve bilmediğimiz içsel bir gücün (dehanın) dışa vurumudur. Freud’un sanat kuramında açıkladığı bu ilişkiyi şöyle özetleyebiliriz: İnsanların bir takım istekleri, itileri vardır, fakat toplumiçinde yaşadığından, dış gerçekliğe uymak zorunluluğu duyar ve bu isteklerini bastırma, örtme yoluna gider. Bundan ötürü insan gerçek hayatta kavuşamadığı bu istekleri hayal kurma (düşleme-imgelem) yolu ile elde etmeğe çalışır.

”Davranışın”ın belirlenmesi: Belli bir anda bir bireyin düşünceleri, duyguları,duygusal edimleri yalnızca kişisel “güdülenme” lerine değil, çevresini algılama biçimine de bağlıdır.