ELEŞTİRİ KURAMLARI - Deneme Sınavı - 13

Aristotales Retorik ve Poetika kitaplarında sözbilim ve edebiyat kuramı üzerine görüşler geliştirir. Bu bilgilerden bazıları hâlâ geçerliliğini korumaktadır. Bu kitaplardaki açıklamalara göre sözbilim, mahkeme gibi kamusal alanda ya da politik sahada ikna etmeyle ilgileniyordu.

Ortaçağda Martinius Capella bilimin çeşitli kollarını ortaya koymaya çalışır ve
bunları kümelere ayırarak iki dereceli bir öğretim düzeni oluşturur. Bu sınıflandırmadan sonra ilköğretimde üç ders okutulur: Dilbilgisi, sözbilim (retorik) ve Sözbilim ve Edebiyat İncelemeleri eytişim (diyalektik). İkinci aşamada ise aritmetik, geometri, astronomi ve müzik okutulur. Bu sıralamada sözbilimin ilk öğrenilmesi gereken bilimler arasında olduğunu görüyoruz.

Sözbilimsel dizge (sistem) bir sınıflandırma işidir. Quintilien’den bu yana sözbilimin temel olarak beş aşamasından söz edilir. Bu beş kısım söylemin temel özelleridir ve oluşum sürecinde göz önünde bulundurulması gereken kısımlardır. Bunlar buluş, düzenleyiş, anlatma biçimi, bellek ve harekettir

Türk toplumunun da sözbilim ile ilgili bilgiler çok eski dönemlere dayanır. Sözbilimi dilin etkili kullanımı olarak tanımladığımızda, Türklere ait en eski yazıtlarda, Göktürk yazıtlarında birçok söz sanatının kullanıldığını biliyoruz. Doğru yanıt C'dir.

Sözbilimin kaynağı çok eskilere dayanır. Özerk bir bilimsel disiplin olarak doğması M. Ö. 465 yılında Sicilya’da, yönetimi ele geçiren Gelon ve Hiéron adındaki iki zorba, halkın elindeki toprakları askerlere dağıtmak üzere almış ve toprak sahiplerinin bir kısmını da adadan sürmüşlerdir. Halk tekrar eski topraklarına ve eski olanaklarına sahip çıkmak isterler. Bu isteğin savunulması büyük bir halk kitlesi önünde yapılır. Halk kendi topraklarına ve özgürlüklerine sahip olabilmek için çok iyi bir savunma yapmak zorundadırlar. Sözbilim bu savunmayla ortaya çıkmıştır. Doğru yanıt B'dir.

Sözbilimsel dizge (sistem) bir sınıflandırma işidir. Quintilien’den bu yana sözbilimin temel olarak beş aşamasından söz edilir. Bu beş kısım söylemin temel özel likleridir ve oluşum sürecinde göz önünde bulundurulması gereken kısımlardır. Bunlar buluş, düzenleyiş, anlatma biçimi, bellek ve harekettir. Doğru yanıt D'dir.

Söylemin izleği (teması) ile ilgili her türlü ikna yolunun araştırıldığı aşamayı belirtir. Konuşmayla ilgili söylem türünü belirleme, bir buluş durumudur.

Buluş: Söylemin izleği (teması) ile ilgili her türlü ikna yolunun araştırıldığı aşamayı belirtir. Konuşmayla ilgili söylem türünü belirleme, bir buluş durumudur. İyi bir konu bulmak, doğru kanıtları ve kanıtlama biçimlerini seçmek de bu aşamada düşünülür. Doğru yanıt A'dır.

Uzatının amacı, alıcıyı eğlendirmek ve sonuçtan önce onu oyalamaktır. Bunları yapabilmek için somut sunum ve alıcının gözü önünde gerçekleştirilen canlı
betimleme gibi söz sanatlarına başvurulur

Hareket: Eylem ya da hareket, alıcı için hazırlanan söylemin sesletilmesi, alıcıya söylenmesi aşamasını belirtir. Bu süreçte vericinin sözel bildiri yanında yaptığı her türlü bürünsel (fr. prosodiqne) ve bedensel özellikler de önemli bir yer tutar. Doğru yanıt C'dir.

Geleneksel sözbilimde kullanılacak söylem türü olarak, Aristoteles üç tür söylemden söz eder: yargılayıcı/savunmacı söylem, tartışma söylemi ve övgü-yergi söylemi. Doğru yanıt B'dir.

Geleneksel sözbilimde kullanılacak söylem türü olarak, Aristoteles üç tür söylemden söz eder: yargılayıcı/savunmacı söylem, tartışma söylemi ve övgü-yergi söylemi. Doğru yanıt E'dir.

Çağdaş dilbilim kuramları sözbilim betilerini dört düzeyde ele alır:

Doğru yanıt D'dir.

Farklı araştırmacılar söylemde/metinde kullanılan betilerle ilgili bazı sınıflandırılmalar yapmışlardır. En bilineni şudur: anlam betileri, sözcük betileri, düşünce betileri ve kuruluşla ilgili betiler. Doğru yanıt E'dir.

Metindeki Farklı Kanıtlama Türleri

Doğru yanıt E'dir.