ELEKTRONİK TİCARET

Genelde, işletmelerin tedarik edilen ürün ve hizmet maliyetleri toplam maliyetlerinin % 30 ile % 70’ine karşılık gelmektedir. Ayrıca, bunların stoklanması ve dağıtımı da diğer bir % 10 ile % 20 arasında bir paya sahip olmaktadır. Toplam dağıtım maliyetleri satışların yüzdesi olarak % 9 (endüstri üretimi) ile % 34 (toptan tüketici ürünleri) arasında değişmektedir.

Elektronik veri değişiminin yararları aşağıdaki gibi özetlenebilir:
- Çalışma süresi tasarrufu: Kâğıt doküman olmadan veri tek bir bilgisayar sisteminde hazırlanıp anında diğer işletmeye yollanabilmektedir.
- Hızlı işleyiş: Elektronik veri değişimi hızlı olması nedeni ile üretim planlamayı geliştirmekte, verimliliği arttırmakta ve stokları ve genel giderleri azaltmaktadır
- Verinin hazırlanması sonucunda hataların az
alması: işletmeler arası ilişkilerde yeterli bilginin elde edilmesiyle uzmanlaşma artmaktadır.
- Veri doğruluğu ve açıklığı konusunda genel artış: işletmeye ulaşan ve diğer işletmelere giden verinin anlaşılırlığı işlerin bir kerede doğru yapılmasına
yardımcı olmaktadır.
- Müşteriye hizmette artış: Elektronik veri değişimi, banka ile elektronik iletişim kurma gibi geleneksel olmayan hizmetler verilmesine olanak verirken aynı zamanda müşteri gereksinim ve isteklerinde işletmenin daha esnek olmasını sağlamaktadır.
- İş fırsatlarının genişlemesi: Elektronik veri değişimi işletmeye elektronik bir ağın içinde ya da ağlar arasında karşı tepki süresini uzatmadan iş faaliyetlerini genişletme olanağı sunmaktadır. Tedarikçi ile müşteri arasında işbirliğinin hazırlanması ve uygulanması daha çabuk yapılmaktadır.
- Bilgi sisteminin fonksiyonel özelliklerinin artması: Bütünleşik bilgi lojistik sistemi içindeki elektronik veri değişimi, işletme içi tüm bilgi ve iletişim sistemine bağlantıyı sağlamaktadır.

Elektronik veri değişiminin yararlarından birisi;
Çalışma süresi tasarrufu: Kâğıt doküman olmadan veri tek bir bilgisayar sisteminde hazırlanıp anında diğer işletmeye yollanabilmektedir.

E-ticaret işlemlerinin lojistik işletmelerine uygulanması aşağıdaki yararları sağlamaktadır.
- Gerekli ürünlerin temini
- Ürünlerin koşullara uygun yerlere konumlandırılması
- Gerekli ürünlerin temini
- Ürünlerin koşullara uygun yerlere konumlandırılması
- Ürünlerin müşterilere doğru zamanda teslim edilmesi

İnternet lojistik yönetim sistemininin etkinliğni artırılması sunduğu olanaklar bazıları aşaıdaki şekildedir.
- 24 saat içinde yükleme ve boşaltmaya izin verir
- Dünya çapında işlem yapmaya olanak tanır
- Ödemelerin elektronik ortamda yapılmasına olanak sağlar
- Taşıma sırasında gönderilen siparişlerin ve taşıt araçlarının takip edilmesine olanak sağlar
- İşletmelerin uluslararası pazara çıkmasına olanak sağlar

Malzeme hareketi tüm işletmelerde söz konusu olan bir faaliyettir. Üretim işletmelerinin hammaddeyi tedarikçilerinden temin etmesinden perakende işletmelerinin toptancı işletmelerinden ürün almasına kadar değişik şekillerdeki malzeme hareketi bazı örnekler olarak verilebilmektedir. Günlük hayatta tüketilen yiyeceklerin çoğunluğu ülke içindeki değişik bölgelerden hatta yurt dışından temin edilerek satışa sunulmaktadır. İnternet üzerinden bir ürün sipariş ettiğiniz zaman kargo ile elinize ulaşmaktadır. Başka bir deyişle, herhangi bir ürün satın aldığınız, kiraladığınız, ödünç aldığınız zaman, birileri bu ürünün bir araya getirilip kapınıza kadar getirilmesini sağlamak durumundadır. Lojistik, bu eylemden sorumlu olurken müşteri ile tedarikçi arasındaki bu yolculukta tüm malzemelerin ulaştırılması ve stoklanmasından da sorumludur.

Literatürde ve iş yaşamında genelde tedarik zinciri yönetimi ve lojistik yönetimi kavramları birbirlerinin yerine kullanılmaktadır. Ancak, bazı uzmanlar tedarik zinciri yönetimi kavramının kapsam olarak lojistik yönetimi kavramından daha geniş olduğunu ve tedarik zinciri yönetiminde hem işletme içindeki bilgi akışının ve lojistik faaliyetlerinin hem de tedarik zincirine dâhil diğer işletmelerin planlama kontrolünün yapıldığından söz etmektedir. Tedarik zinciri yönetimi, son müşterilerin gereksinimlerini karşılamak için tedarik zinciri süreçlerinin tasarım, bakım ve işleyişidir.

Genelde, işletmelerin tedarik edilen ürün ve hizmet maliyetleri toplam maliyetlerinin % 30 ile % 70’ine karşılık gelmektedir. Ayrıca, bunların stoklanması ve dağıtımı da diğer bir % 10 ile % 20 arasında bir paya sahip olmaktadır. Toplam dağıtım maliyetleri satışların yüzdesi olarak % 9 (endüstri üretimi) ile % 34 (toptan tüketici ürünleri) arasında değişmektedir. Tüm bu verilere rağmen birçok işletme hâlâ lojistik faaliyetlerini bütünleştirme konusunda çok az çalışma yapmaktadır. Malzemelerin etkin tedariki ve bu malzemelerin üretim ya da değer katan süreçlerden son müşteriye ulaşmasını sağlayan yönetim şekli, birçok işletmenin başarılı olmasında anahtar role sahiptir. Bununla birlikte, bu faaliyetler birçok işletmenin stratejik sorunlarında temel etkenlerinden birisi olabilmektedir. Bu sorunların bir kısmı aşağıdaki gibidir:
- Ürün ve hizmetlerin maliyetlerini düşürebilmek ve en iyi katma değeri katabilmek
- En yüksek kalite standartlarını sürdürebilmek
- Müşteri hizmetlerini geliştirebilmek
- Artan çevre baskısına uyum sağlayabilmek

Lojistik yönetimi iki nedenden dolayı hızla değişmektedir. Birincisi, sistemin kendi içindeki teknik ve yönetime bağlı gelişmelerden ortaya çıkan değişim baskısıdır. Bilgi akışının kontrolünde kullanılan bilgisayar sistemlerinin hız ve kabiliyetlerinin artması zaman baskısını azaltmaktadır. Çok hızlı işlem ve veri transferi kullanıcı taleplerine anında karşılık verebilme olanağı sunmaktadır. İşletmenin çeşitli yerlerindeki bilgisayar terminallerinin ve doğru olmasını sağlayabilmektedir. Esnek bilgisayar sistemleri işletmelerin, sorunlarını benzetim yolu ile çözmelerine yardımcı olabilir. Lojistik sorunlarında birçok temel değişken bulunmaktadır. Etkileşimli ve gerçek zamanlı bilgisayar sistemleri, lojistik işleri ile ilgili değişik stok düzeyleri, depolama yerleri ve diğer problemlerin çözümünde yardımcı olabilir. Bu durum lojistik kararlarının doğruluğunu arttırır. İkinci neden, büyüyen ekonomi beraberinde değişim baskısı getirmektedir. Ekonomideki değişimler tüketici pazarlarının büyümesinde belirsizliklere neden olmaktadır. Bu bağlamda, etkin işletme ve lojistik stratejileri rekabetin yoğun yaşandığı küresel pazarlarda rekabet edebilecek şekilde esnek olmalıdır. Pazar yapıları da değişime uğramaktadır. Gelişen Avrupa Birliği ve Doğu Avrupa pazarları, ABD’ye ihracatın azalması, hızla büyüyen küresel ve ileri teknoloji pazarları, bunlara örnek olarak verilebilir. Pazarlarda artan bir şekilde bölümleme ve uzmanlaşma olmaktadır.

Lojistikte bilgi teknolojisinin temel amacı, üretim noktasını teslim ya da satın alma noktasına bağlamaktır. Ürünün fiziksel yolunu izleyen bilgiye sahip olmak başarı için esastır. Böylece, gerçek veriye dayanan planlama, izleme ve teslimat süresi tahminleri yapılabilmektedir. İlgili kişiler ürünün sevkiyatta izlediği yol ile ilgili bilgilere kolaylıkla erişebilmeli ve gerektiğinde müdahale edebilmelidir.

Lojistik hizmetlerinde kullanılan bilgi teknolojisinin temel amacı üretim noktasını teslim noktasına bağlamaktır. Öte yandan, bu temel amaca ek olarak lojistik yönetiminde bilgi teknolojisini kullanmanın genel amaçları daha geniş bir yelpazeye yayılmaktadır. Bunlar arasında dört temel amacın öne çıktığı görülebilmektedir. Bu dört temel amaç şu şekilde sıralanabilir:
- Bilgi toplanması
- Veri erişimi
- Lojistik verisine dayanan analiz yapılması
- Lojistik yönetimi içindeki işletmelerle işbirliği

Lojistik ile ilgili bilgi teknolojisindeki gelişmeler işletme büyüklüğü, işletme içi öncelikler, yatırım kârlılığı ve yönetim tarzı gibi ölçütlere göre önem sırasına dizilerek işletme amaçlarının gerçekleştirilmesine yardımcı olabilir. Aşağıdaki konular bu amaçlara ulaşmada araç olarak kullanılabilmektedir:
- Standartlaştırma: Bilgi teknolojisi standartları, sistemin bütünlüğünün bozulmaması açısından önemlidir. Bu standartlar, maliyet hesaplamalarına ve uygulamaların fizibilite çalışmalarına yardımcı olmaktadır.
- Bilgi teknolojisi altyapısı: Bilgi teknolojisi altyapısı, ister işletme içi, isterse işletme dışı olsun, sistem kapasitesinin önemli bir parçasıdır. İletişim ve veri tabanı yapısı olmadan amaçların gerçekleştirilmesi olası olmamaktadır.
- Elektronik ticaret: Elektronik ticaret (E-ticaret), bilgi teknolojisi alanında son yıllarda ortaya çıkan önemli konulardan birisidir. E-ticaret sadece işletme içi verimliliği değil, aynı zamanda lojistik içindeki işletmelerle işbirliğini de arttırmıştır. Bu konuda daha fazla bilgi ileriki başlıklarda verilmektedir.
- Lojistik sistemi elemanları: Bu elemanlar, lojistik planlamasına doğrudan dâhil edilen ve değişik sistemleri kapsayan elemanlardır. Bu sistemler kısa ve uzun dönemli karar destek sistemlerini ve bilgi elemanlarını birleştirir.
- Bütünleşme ile ilgili konular: Amaçları gerçekleştirmek için önceliklerin belirlenmesi önemlidir. Ayrıca, uzun ve kısa dönemde yapılacak yatırımlar dikkatle incelenmelidir.

Elektronik veri değişiminin yararları aşağıdaki gibi özetlenebilir:
Çalışma süresi tasarrufu: Kâğıt doküman olmadan veri tek bir bilgisayar sisteminde hazırlanıp anında diğer işletmeye yollanabilmektedir.
Hızlı işleyiş: Elektronik veri değişimi hızlı olması nedeni ile üretim planlamayı geliştirmekte, verimliliği arttırmakta ve stokları ve genel giderleri azaltmaktadır.
Verinin hazırlanması sonucunda hataların azalması: İşletmeler arası ilişkilerde yeterli bilginin elde edilmesiyle uzmanlaşma artmaktadır.
Veri doğruluğu ve açıklığı konusunda genel artış: İşletmeye ulaşan ve diğer işletmelere giden verinin anlaşılırlığı işlerin bir kerede doğru yapılmasına yardımcı olmaktadır.
Müşteriye hizmette artış: Elektronik veri değişimi, banka ile elektronik iletişim kurma gibi geleneksel olmayan hizmetler verilmesine olanak verirken aynı zamanda müşteri gereksinim ve isteklerinde işletmenin daha esnek olmasını sağlamaktadır.
İş fırsatlarının genişlemesi: Elektronik veri değişimi işletmeye elektronik bir ağın içinde ya da ağlar arasında karşı tepki süresini uzatmadan iş faaliyetlerini genişletme olanağı sunmaktadır. Tedarikçi ile müşteri arasında işbirliğinin hazırlanması ve uygulanması daha çabuk yapılmaktadır.
Bilgi sisteminin fonksiyonel özelliklerinin artması: Bütünleşik bilgi lojistik sistemi içindeki elektronik veri değişimi, işletme içi tüm bilgi ve iletişim sistemine bağlantıyı sağlamaktadır.

İşletmeler arası e-ticaretin uygulanmasının sağladığı avantajlara aşağıdakileri örnek verilebilir:
- Ürün ve hizmet pazarlamada sürenin kısalması
- Ürün geliştirme sürecinde etkileşimli işbirliği sağlayarak verimliliğin artması
- Hızla büyüyen ölçülebilirliği destekleyen bir çevre yaratılması
- Kalite yükselirken maliyetin azalması

E-ticaret her türlü bilgisayar ağları üzerinden ürün tasarımı, üretilmesi, tanıtımın yapılması, ticari muameleler, hesapların ödenmesi ile ilgili tüm etkinlikleri kapsarken e-ticarete bağlı tedarik zinciri işlemleri ise bilgi, ürün ve her türlü parasal kaynağın akışını kapsamaktadır. E-ticaret ile yürütülen işletmeler, aşağıdaki tedarik zinciri işlemlerinin tümünü ya da bir kısmını Internet üzerinden yerine getirmektedir:
- Tedarik zinciri içinde bilgi sağlar.
- Müşteriler ile tedarikçiler arasında anlaşma ve fiyatların müzakeresini yapar.
- Müşterilerin sipariş vermesini sağlar.
- Müşterilerin, siparişleri izlemesini sağlar.
- Müşteri siparişlerini doldurur ve teslim eder.
- Müşterilerden ödemeleri tahsil eder.

Lojistik tüm somut (yarı bitmiş, bitmiş ürün, para vb.) ve soyut (bilginin, çabanın, vb.) malzemenin hareketinden sorumlu işlevdir.

The Council of Logistics Management (CLM), Lojistiğin günümüzde kabul gören en geçerli tanımı yapan kuruluştur.