ELEKTRONİK TİCARET

Elektronik ticaret, mal ve hizmetlerin üretim, tanıtım, satış, sigorta dağıtım ve ödeme işlemlerinin bilgisayar ağları üzerinden yapılmasıdır. Elektronik ticaret, ti- cari işlemlerden biri veya tamamının elektronik ortamda gerçekleştirilmesi yoluyla reklam ve pazar araştırması, sipariş ve ödeme ile teslim olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır. İnternetin hızla yaygınlaşması, elektronik ticareti, ticari işlemlerin yürütülmesinde yeni ve çok etkin bir araç haline getirmiştir. Elektronik ticaret, tüm dünyada ticaretin serbestleştirilmesi eğilimi ile birlikte, son on yılda yaşanan ve bilgi iletişimini kolaylaştıran teknolojik gelişmelerin bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Elektronik ticaretin araçlarını, birbirleriyle ticaret yapanların ticari işlemlerini kolaylaştıran her türlü teknolojik ürünler (telefon, faks, televizyon, bilgisayar, elektronik ödeme ve para transfer sistemleri, elektronik veri değişimi sistemleri olarak düşünebiliriz.

Küreselleşme, dolayısıyla elektronik ticaret vergilendirme yetkisi bakımından bir takım sorunlar oluşturmaktadır. Bu sorun, en yalın biçimiyle belirli bir vergiyi tahsil etme yetkisinin hangi ülkeye ait olacağı sorunu olarak ortaya konabilir. Vergisel sorunlardan bir diğeri ise, vergi yönetimine ilişkindir. Gerçekten de vergi kaçakçılığı ve vergiden kaçınma, tarihin çok eski dönemlerinden beri, devletlerin üstesinden gelmek için çaba harcadıkları bir sorun olmuştur. Vergi yükünü azaltmak ya da tümüyle ortadan kaldırmak için kullanılan yöntemler de tarih boyunca değişiklik göstermiştir. İçinde bulunulan tarihi, sosyolojik ve siyasi koşulların durumuna göre bu yöntemler, vergi toplamakla görevli tahsildarlara karşı direnmek, hatta zor kullanmaktan tutun da, modern çağların daha rafine ve ince muhasebe tekniklerine varıncaya değin bir çeşitlilik arz etmiştir. Günümüzde gümrük ya da vergi kaçakçılığı ile mücadele etme konusunda uzun bir deneyime sahip olan vergi yönetimleri, elektronik yollarla ticareti yapılan gayri maddi mal ve hizmetleri konu alan kaçakçılık olayları ile mücadelede büyük zorluklarla karşı karşıya kalabilmektedir.

Elektronik ortamda yapılan ticaretin nasıl vergilendirileceği konusu hem ulusal hem de uluslararası düzeyde yoğun bir biçimde tartışılmaktadır. Bilişim teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişmeler karşısında mevcut vergisel düzenlemeler yetersiz kalmaktadır. Bunun en önemli nedenlerinden birisi de elektronik ticaretin coğrafi sınırları ortadan kaldırmasından dolayı, devletlerin kendi yasal düzenlemelerinin yeni ekonominin oluşturduğu küresel ticaret şeklinin ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalmasıdır. Hatta bu konuda sadece vergisel alanda değil diğer alanlarda da sorunlar yaşanmaktadır. Türkiye açısından yaşanan sorunlara çözüm bulunması ve özellikle elektronik ticaretin yasal zeminin oluşturulması amacıyla 23.10.2014 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Hakkında Kanun ile elektronik ticarete ilişkin esas ve usuller düzenlenmiştir. Bu düzenlemede öne çıkan bazı kavramlar elektronik ticaret, ticari iletişim, ticari elektronik ileti, hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcıdır.

Elektronik ticaret sırasında ve bu alanda yaşanan sorunlara çözüm bulunması ve özellikle elektronik ticaretin yasal zeminin oluşturulması amacıyla 23.10.2014 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul edilen 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi hakkında kanun ile elektronik ticarete ilişkin esas ve usuller düzenlenmiştir. Kanun hükümlerinin uygulanması açısından önem arz eden ve anılan kanunda yer alan hizmet sağlayıcı kavramı, elektronik ticaret faaliyetinde bulunan gerçek ya da tüzel kişileri ifade etmek amacıyla kullanılmaktadır.

Önceden kâğıt üzerinde yapılan işlemlerin (örneğin sözleşmelerin) kâğıda ihtiyaç kalmadan internet vasıtasıyla yapılabilmesi, elektronik ortamda nakit akışının mümkün hale gelmesi, özellikle vergi idaresinin denetim alanının sınırlanması bakımından önemli sonuçlar doğurmaktadır.  Elektronik ticaretin vergilendirilmesine ilişkin tartışmaların ve/veya görüşlerin temel olarak dört noktada yoğunlaştığı görülmektedir. Bunlar:
- Elektronik Ticarete Konu İşlemler Vergilendirilmemeli Görüşü
- Elektronik Ticaret İçin Yeni Vergiler Uygulanmamalı, Bu Alanda Mevcut Vergi Rejiminin Uygulanmasına Devam Edilmelidir Görüşü
- Mevcut Ulusal ve Uluslararası Vergi Hukuku Düzenlemelerine, Elektronik Ticarette Özgü Yeni Hükümler Eklenmeli, Bu Konuda Gerekiyorsa Yeni Vergiler Yürürlüğe Konulmalıdır Görüşü
- Elektronik Ticaret İçin Elektronik Ortamda Transfer Edilen Bilgi Esas Alınarak “Bit Vergisi” Uygulanmalıdır Görüşü

Elektronik ticaretin vergilendirilmesinde göz önüne alınması gereken tarafsızlık prensibine göre elektronik ticaret üzerine konulacak vergiler, elektronik ticaret ile elektronik olmayan ticaret yapanlar arasındaki rekabet eşitliğini devam ettirmelidir. Başka bir ifade ile elektronik ortamda mal ve hizmet sunanlar geleneksel bir şekilde mal ve hizmet sunanlardan farksız bir şe-kilde vergilendirilmelidir. Vergileme elektronik ticareti saptırmamalıdır ve engellememelidir. Vergi sistemi, ticaret tipleri arasında ayırım yapmamalıdır. Vergi sistemi, işlemlerin yerini veya doğasını değiştirecek teşvikler oluşturmamalıdır. Teslim şekline bakılmadan elektronik ticaret geleneksel ticaretten daha yüksek veya daha düşük vergi oranlarına veya daha büyük uyum yüklerine konu olmamalıdır. Ayrıca, elektronik ticaret ithalatları, ülke içi elektronik ticaretten daha yüksek oranlarda vergilendirilmemelidir.

Elektronik ticaretin vergilendirilmesinde uygulanan esneklik prensibine göre vergi sistemi, teknolojik ve ticari alandaki gelişmeleri kavrayabilecek; bu sayede ortaya çıkabilecek yeni gelir unsurlarını vergilendirebilecek, pozitif bir esnekliğe sahip olmalıdır. Geleneksel ticaretin bu yeni şeklinin vergi gelirlerinde bir aşınmaya sebep olmaması için, vergi sisteminin esnekliği yüksek vergilerden oluşturulması gerekmektedir. Bu amacın gerçekleştirilmesi, vergi sistemini oluşturan mevcut vergilerin konularının elektronik ticaretten elde edilen gelirleri da kapsayacak şekilde gelişmesi ile sağlanacaktır.

Elektronik ticaretin vergilendirilmesinde en önemli konulardan biri gerek gerçek kişilerin, gerekse tüzel kişilerin mükellef olma durumlarının hangi kriterler esas alınarak belirleneceği sorunudur. Türk vergi hukuku terminolojisiyle kişiler ya “tam yükümlü” (tam mükellef) ya da “dar yükümlü” (dar mükellef) oldukları için vergi öderler. Bu tasnif vergilendirilecek geliri hem yükümlüleri hem de kaynağı itibariyle ayırabilmek için kullanılır. Tam yükümlüler gerek Türkiye içinde gerekse Türkiye dışında elde ettikleri gelirin tümü üzerinden vergilendirilirler. Dar yükümlüler ise sadece Türkiye içinde elde ettikleri gelir üzerinden vergi öderler.

Harcamalar üzerinden alınan vergiler, üretilen, tüketilen, satılan mal ve hizmetler veya çeşitli muameleler üzerinden alınan vergiler olup tüketim vergisi, istihsal vergisi ve muamele vergisi gibi isimlerle de anılmaktadır. Bu vergilerden katma değer vergisi ve gümrük vergisi, genel tüketim vergisi niteliği taşırken, banka ve sigorta muameleleri vergisi ise özel tüketim vergisi özelliğini taşır. Konusu mal ve hizmet teslimine hukukilik kazandırmak için düzenlenen belgeler olan damga vergisi, aracılık hizmetleri vergisi olarak da bilinmektedir. Elektronik ticaretin vergilendirilmesinde harcamalar üzerinden alınan vergiler şunlardır:
- Katma Değer Vergisi
- Gümrük Vergisi
- Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi
- Damga Vergisi

Bir harcama vergisi olan damga vergisi, üretim aşamasından tüketim aşamasına kadar el değiştiren; mal, servet ve hizmet unsurlarına hukukilik kazandırmak için düzenlenen her türlü kâğıtlar ve belgeler üzerinden alınır. Bir başka ifadeyle verginin konusunu mal teslimine ve hizmet ifasına hukukilik kazandırmak için düzenlenen kağıtlar ve belgeler oluşturur. Damga Vergisi Kanunu kapsamındaki kâğıtlar, yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgeleri ifade eder.

Ekonomik, toplumsal ve kültürel alanlarda kimi değerlerin yerel ve ulusal sınırları aşarak dünya genelinde yayılımını ifade eden kavram küreselleşme olarak tanımlanır.

Elektronik ticaret, ticari işlemlerden biri veya tamamının elektronik ortamda gerçekleştirilmesi yoluyla reklam ve pazar araştırması, sipariş ve ödeme ile teslim olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır.

Ticari iletişim; Alan adları ve elektronik posta adresi dışında, mesleki veya ticari faaliyet kapsamında kazanç sağlamaya yönelik olarak elektronik ticarete ilişkin her türlü iletişimi ifade etmektedir.

Aracı hizmet sağlayıcı; başkalarına ait iktisadi ve ticari faaliyetlerin yapılmasına elektronik ticaret ortamını sağlayan gerçek ve tüzel kişileri, ifade ettiğini görmekteyiz.

Tarafsızlık; elektronik ortamda mal ve hizmet sunanlar geleneksel bir şekilde mal ve hizmet sunanlardan farksız bir şekilde vergilendirilmelidir.

Çifte vergilemeden kaçınma, tüketim vergilemesini düzenleyen genel ilkeler arasında ilk sırada olmalıdır. Çünkü çifte vergileme olasılığı elektronik ticaretin gelişmesini başka bir vergi faktöründen daha fazla engelleyecektir.

Başta katma değer vergisi olmak üzere harcama üzerinden alınan vergiler de ise ülkemizde de kabul gören uluslararası vergilendirme prensibi “varış ilkesi” esasıdır.

Gelir vergisi, bir gerçek kişinin, bir takvim yılın elde ettiği kazanç ve iratları safi toplamından alınan bir vergidir. Gerçek kişilerin gelirleri bu verginin konusunu oluşturmaktadır.

Yükümlünün ülke içindeki mal teslimleri ve / veya hizmet ifalarına ya da ithalata uygulanan vergi katma değer vergisi olarak uygulanmaktadır.

Damga vergisi; üretim aşamasından tüketim aşamasına kadar el değiştiren; mal, servet ve hizmet unsurlarına hukukilik kazandırmak için düzenlenen her türlü kağıtlar ve belgeler üzerinden alınır.