ELEKTRONİK TİCARET

Belirli bir bilimsel alanda çalışanların paylaştıkları ortak değerler ve düşünceler sistemi “model” veya “teorik çerçeve” olarak da adlandırılabilir. Bilgi ekonomisi açısından düşünüldüğünde ise, bilgi temelli ekonomi, e-ekonomi, dijital ekonomi, ağ ekonomisi, tekno-ekonomi, ağırlıksız ekonomi, endüstri sonrası ekonomi, yenilik ekonomisi gibi isimlerle de anılan bilgi ekonomisi, “üretimde, bilginin stratejik konuma geldiği, katma değer yaratmada bilginin öne çıktığı ekonomik paradigmadır.

Bilgi ekonomisinin ortaya çıkmasında rol oynayan faktörlerin başında teknolojik gelişmeler yer almaktadır. Bilgisayar ve iletişim maliyetlerinin çok hızlı bir şekilde düşmesi ve tüketicilerin gereksinimlerine yanıt verebilmesi bu dönüşümde önemli rol oynamaktadır. 1940'ların sonunda transistörün icadıyla başlayan bilgi ve iletişim devrimi sonrasında ortaya çıkan yenilikler gösterilmektedir. Bilgi teknolojisi, elektronik bilgi işlem sistemleri (bilgisayar) ve iletişim (telekomünikasyon) teknolojilerini kapsamaktadır. Bilgi teknolojisinin başlıca bileşenleri şunlardır: Bilgi işlem teknolojisi, uydu teknolojisi, mikro-elektronik teknolojisi, nanoteknoloji ve mikro-nano teknoloji, telekomünikasyon teknolojisi, telekonferans, fiber optik teknolojisi, dijital teknoloji, esnek otomasyon teknolojisi, jenerik teknolojiler, biyoteknoloji, enerji teknolojisi, nükleer enerji, uzay ve havacılık teknolojisi, esnek otomasyon teknolojileri.

Günümüzde bilgi ekonomilerinde, mal ve hizmet üretiminde dört temel üretim faktörü (emek, sermaye, toprak ve girişimci) yanında beşinci bir üretim faktörü olarak “bilgi” ön plana çıkmaktadır. Günümüz ekonomik yapılanması, dolayısıyla, bilginin de içinde yer aldığı beş temel üretim faktörü üzerinden işlerliğini devam ettirmektedir. Bunlar emek, sermaye, toprak, girişimci ve bilgi olarak sıralanabilir. Veri (data), bilgi (information) ve üstbilgi/yerleşik bilgi (knowledge) kavramları sıklıkla birbiriyle karıştırılmaktadır. Herhangi bir konu hakkında elde edilen verilerin işlenmesi ile bilgiye, bunların çeşitli alanlarda kullanılabilecek hale getirilmesi ile üstbilgi/yerleşik bilgiye ulaşılmaktadır.

Bilgi toplumunun ekonomik yapısı diğer toplumsal yapılara göre önemli farklılıklar göstermektedir. Bilgi ekonomisinin başlıca özelliklerini şu şekilde sıralanabilir:
Bilgi ekonomisinde hizmet üretimi ön plana çıkmaktadır.
Bilgi ekonomisi krediye dayanan bir ekonomidir
Bilgi ekonomisi küresel bir ekonomidir
Bilgi ekonomisi dijital bir ağ ekonomisidir
Bilgi ekonomisinde en önemli üretim faktörü beyin gücüdür
Bilgi ekonomisi sürekli yenilikler getiren bir ekonomidir
Bilgi ekonomisi tüketicinin özel zevklerine uygun üretimi ön plana çıkarmaktadır
Bilgi ekonomisinde “hız” önemli bir başarı faktörüdür
Bilgi ekonomisinde rekabet en üst düzeydedir
Bilgi ekonomisi esnek organizasyon yapısına dayalıdır.

Sanayi ekonomisi bilgi ekonomisinden oldukça farklı özellikler göstermektedir. Bu özellikler şu şekilde sıralanabilir.

1. Kaynakların Kıtlığı
2. Kol gücü (yabancılaşmış, mavi yakalı, vasat işçiler)
3. Mal ve hizmet üretiminde gelişmenin başlangıcında buhar makinesi yer alır
4. İş gücü kalifiye değil, tek bir alanda uzman, yabancılaşmış, mavi yakalı işçiler
5. Ürün odaklı stratejiler
6. Bireysel gereksinimlerin tatmini
7. Sanayi sektörünün ağırlığı
8. Üretim ve rekabet alanı ulusal
9. Hiyerarşik-bürokratik organizasyon
10. Mekanize kitle üretimi (üretim hatları)
11. Büyümenin belirleyicisi sermaye-iş gücü
12. Karşılaştırmalı üstünlüğün kaynağı ölçek ekonomileri, düşük maliyetler
13. Ar-Ge düşük öneme sahip
14. Diğer firmalarla ilişkiler söz konusu değil
15. Maddi varlıklar görece daha önemli

Elektronik ticaretin belli başlı altı türü bulunmaktadır:
İşletmeden işletmeye e-ticaret (B2B, Business to Business)
İşletmeden tüketiciye e-ticaret (B2C, Business to Consumer)
İşletmeden devlete e-ticaret (B2G, Business to Government)
İşletme içi e-ticaret:
Tüketiciden tüketiciye e-ticaret (C2C, Consumer to Consumer)
Devletten tüketiciye e-ticaret (G2C, Government to Consumer)
Devletten işletmeye e-ticaret (G2B, Government to Business)
Devletten devlete e-ticaret (G2G, Government to Government)

Elektronik ticaretin üretici, tüketici, devlet ve genel ekonomi için sağladığı avantajlar şu şekilde sıralanabilir:
Ticaret, finansman ve tedarik işlemleri için gerekli belgelerin elektronik ortamda çok düşük maliyetlerle hazırlanması ve hızlı bir şekilde iletilebilmesi ile birlikte iletişim kurma, iş yapma ve uygulama hızında büyük çaplı artışların sağlanması.
Alıcı ve satıcıların aracıya gerek kalmadan çok düşük işlem maliyetleriyle doğrudan ve 24 saat boyunca karşı karşıya gelebilmesi, zaman tasarrufu sağlaması, fiyatları şeffaflaştırması, ticareti artırması, pazarı genişletmesi, toplam üretimi artırması.
Üretim faktörü, yatırım malı ve kredi bulmayı kolaylaştırması ve düşük giriş engelleri nedeniyle ekonomide verimlilik düzeyinin yükselmesi.
Ürün geliştirme hızını artırması, kişiye özel ürün tasarlanabilmesine olanak tanıması ve böylelikle arzın talepteki değişimlere daha çabuk uyum sağlamasına yani esnekliğe yol açması.
İster bölgesel ister kırsal olsun dünyanın her yerindeki pazarlara girilebilmesini sağlaması ve böylece rekabet düzeyini yükseltmesi ve ilgili bölgelerde ekonominin canlanması.
Çok çeşitli pazarlama ve teslimat yöntemine olanak tanıyarak perakende satışların niteliğini değiştirmesi. Doğrudan pazarlama, mobil pazarlama, web tabanlı pazarlama, e-posta yoluyla pazarlama, cep telefonu ve SMS yoluyla pazarlama gibi çok sayıda pazarlama türüne olanak tanıması.
Ürün çeşitliliğini sağlaması, yeni ürünlerin keşfedilmesine yol açması ve alıcılara daha ucuz ürünlere ulaşabilme imkânı tanıması.
Alıcılara çok farklı ödeme seçenekleri sunmak ve ucuz ürünlere ulaşmasını sağlamak suretiyle çeşitli kolaylıklar getirmesi, müşterinin şikâyetlerini internet ortamında iletebilmesi, her zaman ve mekânda alışveriş yapabilmesi.
Ürün satın alınması ile teslimatı arasındaki süreyi kısaltması, ulaşım ve işlem maliyetlerini düşürmesi.
Sunduğu teknik olanaklar ile yeni fikirlere sahip girişimcilere iş imkânı sağlaması ve yeni istihdam olanakları meydana getirmesi.

Yaşamlarını refah içinde sürdürebilmek için çaba gösteren toplumlar gereksinimlerini oluşturan mal ve hizmetleri elde ederken bu faaliyetler evrim geçirmekte, sürekli olarak değişmekte ve dönüşmektedir. İnsanın toplumsal ve ekonomik tarihi, çeşitli kriterlere göre birbirini izleyen dört ana döneme ayrılabilir ve her dönemin sistemi bir önceki sistem ile bağlantılıdır. Bu dönemler şu şekilde sıralanmaktadır: İlkel toplum, tarım toplumu, sanayi toplumu ve bilgi toplumu. Teknoloji toplumu bu dönemler içerisinde yer almamaktadır.

M.Ö. 50.000'den beri var olan ve bugün yok olmak üzere olan ilkel toplumda henüz bugünkü anlamıyla “üretim” söz konusu değildir ve küçük gruplar halinde yaşayan insanlar avcılık, balıkçılık ve toplayıcılıkla geçinmektedir. Buna “geçimlik ekonomi” adı verilmektedir.

Fordist Üretim (Seri Üretim): Birbirinin aynısı olan ürünlerin çok sayıda (kitlesel) üretimi. Sahibi olduğu otomobil fabrikalarında 1914'ten itibaren bu şekildeki üretimin öncülüğünü yaptığı için adını Henry Ford'tan almaktadır.

Herhangi bir kuruluş, kurum ve toplulukta çalışmakta olan bireyleri görev ve yetkileri ve ast-üst ilişkilerine göre sınıflandıran sisteme “Hiyerarşi” adı verilir.

Paradigma: Belirli bir bilimsel alanda çalışanların paylaştıkları ortak değerler ve düşünceler sistemi ”Model” veya “teorik çerçeve” olarak da adlandırılabilir.

Her tür kablo, telefon, uydu, internet ve benzeri kanallardan oluşan, iş yeri, ev, okul, hastane gibi mekanları birbirine başlayan bilgi ve iletişim altyapısı “Bilgi Otoyolu” olarak tanımlanır.

Kitlesel üretimden farklı olarak siparişlere veya ekonomik dalgalanmalara göre hem büyük hem de küçük hacimli ve düşük maliyetli üretim yapma olanağı sağlayan esnek üretim sistemi veya diğer adıyla “Post-Fordizm”. Bu üretim sistemi bilgisayar destekli üretim sistemleri ile bütünleşmiş olarak çalışır ve üretim modellerinin kısa zamanda değiştirilebilmesine olanak sağlar.

Girişimci, tüm üretim faktörlerini bir araya getirerek üretimin organizasyonunu yapan ve bunun karşısında kâr elde eden gerçek veya tüzel kişilere verilen isimdir. Bilgi toplumundaki girişimci tipi daha önceki toplum tiplerindekine göre daha yaratıcı, yenilikçi, risk alabilen, bilgi ve iletişim teknolojilerinden ileri derecede yararlanmasını bilen, hızlı karar veren bir yapıya sahiptir.

İlk seçenekte (A) verilen özellik “Bilgi ekonomisinde hizmet üretimi ön plana çıkmaktadır” şeklinde geçerli olan temel özellikler içerisinde yer almaktadır. A seçeneği geçerli ve tam doğru olarak kabul edilemez.

Gerekli belgelerin elektronik ortamda çok düşük maliyetlerle hazırlanması ve iletilebilmesi avantajları içerisinde yer almaktadır.

Fordist Üretim(Seri Üretim)  Birbirinin aynısı olan ürünlerin çok sayıda (kitlesel) üretimidir.

Hiyerarşi herhangi bir kuruluş, kurum ve toplulukta çalışmakta olan bireyleri görev ve yetkileri ve ast-üst ilişkilerine göre sınıflandıran sistemdir.

Paradigma: Belirli bir bilimsel alanda çalışanların paylaştıkları ortak değerler ve düşünceler sistemi.