ELEKTRONİK TİCARET - Deneme Sınavı - 2

1960’larda yönetim bilgi sistemlerine, yöneticilerin karar alma amaçlarına yönelik olan bilgi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla belirli bilgileri içeren yönetim raporları hazırlaması ve sunulması görevlerinin eklenmesiyle ortaya çıkan raporlar, yöneticilere karar alma süreçlerinde de faydalar getireceği beklenmekteydi. Bu beklentiler arasında en temel olanlardan birisi ise bu raporların yönetimin aldığı kararlara olan yapacağı olumlu etkiye dönük beklentiydi. Fakat 1970’lerde, bu tür raporların yönetimin karar alma ihtiyaçlarında yeterli olmadığı görüldü ve karar destek sistemleri adı verilen sistemler gündeme geldi. Karar destek sistemlerinin amacı yöneticilere, karar alma süreçlerinde etkileşimli destek sağlamaktı.

1980’lerde bilgi sistemleri için birkaç yeni görev daha ortaya çıktı. İlk olarak bilgisayarın işlem gücündeki, uygulama yazılım paketlerindeki ve haberleşme ağlarındaki hızlı gelişim son kullanıcı bilgi sistemlerini ortaya çıkardı. Böylelikle son kullanıcılar kararları için kendi kaynaklarına ulaşabilmekteydiler. İkinci olarak, işletme üst yöneticilerinin, bilgi raporlama sistemlerinin raporlarının ve karar destek sistemlerinin analitik modellerinin direkt olarak kullanamadıklarının belirlenmesinin ardından, yöneticilere istedikleri biçimde ve anda kritik, stratejik bilgiye ulaşma imkânı sağlayan üst yönetim bilgi sistemleri gelişti. Bunun yanı sıra yapay zekânın gelişimi ve bilgi sistemlerinde uygulanmaya başlanması, uzman sistemler ve diğer bilgiye dayalı sistemlerin gelişimini gündeme getirdi.

1980’lerde başlayan ve 1990’lara kadar süren dönemde her biri kendi başına çalışan bilgi sistemlerinin bütünleştirilmesinin daha büyük bir görevdeşlik yarattığı belirlendi. Böylelikle süreçler, ürünler, hizmetler ve bilgi sistemleri bir arada etkileşim göstererek işletmenin bütünleşik bir yapıya ulaşması sağlanmış oldu. 1990’lı yıllarda ise internetin, intranetin, extranetin ve diğer küresel ağların hızlı gelişimi işletme içi sistemlerle işletme dışı sistemlerin bütünleşmesini gündeme getirdi. Tedarik Zinciri Yönetimi ve Müşteri İlişkileri Yönetimi kavramları bu bütünleşmelerin bir ürünü olarak ortaya çıktı.

Bilgi sistemlerinin gelişen ve zaman içinde değişen rollerine baktığımızda 1950’ler ve 1960’lı yıllarda daha çok veri işleme alanında gelişmelerin olduğu görülmektedir. 1960 ve 1970’li yıllarda ise yönetim raporları alanında kimi gelişmelerin yaşandığını görmekteyiz. 1970’li yıllardan 1980’li yıllara doğru giderken ise daha çok karar-destek alanında değişim ve gelişimlerin yaşandığını, özel olarak ise karar destek sistemlerinde kimi dönüşümlerin yaşandığını görmekteyiz.

Bilgi sistemlerinin gelişim kronolojisine baktığımızda 1980’li yıllarla beraber birçok değişimin yaşandığını gözlemlemekteyiz. 1980’li ve 1990’lı yıllarda yaşanan değişimler genel olarak, son kullanıcı verimliliği ve grup işbirlikleri için direkt destek, üst yönetim için stratejik bilgiler, son kullanıcılar için bilgiye dayalı uzman tavsiyesi ve rekabet üstünlüğü için stratejik ürün ve hizmetler olarak özetlenebilir. Öte yandan, interneti, intraneti, extraneti ve diğer işletme ve küresel ağları da içeren son kullanıcı açısından işletme, işletme içi iletişim ve işbirlikleri 1990’lı yıllardan 2000’li yıllara giden süreçte tecrübe edilmiş bir değişimdir.

İşletmeler, çağın sunmuş olduğu bu gelişmeleri tedarikçileri, müşterileri ve hatta devletle olan faaliyetlerine de yansıtmıştır. Böylece işletmeler arası e-ticaret (B2B - Business to Business), işletme-müşteri arasında e-ticaret (B2C - Business to Customer) kavramları ortaya çıkmıştır. İşletmeler devletle olan faaliyetlerini ise e-devlet sistemi aracılığıyla yürütmektedir. E-ticaretin bir başka türü de tüketiciler arası e-ticaret olarak karşımıza çıkmaktadır. C2C (Consumer-to-Consumer) olarak adlandırılan e-ticaretin bu türü tüketicilerin diğer tüketicilerle yaptığı ticareti ifade etmektedir. Örneğin gittigidiyor.com, ebay.com gibi siteler e-ticaretin bu türüne örnek olarak gösterilebilir. Bu ünite kapsamında yalnızca işletmeler arası e-ticaret ele alınacaktır.

İşletmeler arası e-ticaret işletmenin gerek tedarikçileri gerekse de kurumsal müşterileriyle yaptığı e-ticareti ifade etmektedir. Üretim ve satışların koordine edilmesi ve hammaddenin kesintiye uğramadan bir işletmeden diğerine ulaşması faaliyetleri işletmeler arası bir sistem kurulması gereğini ortaya çıkarmıştır. Bu sistem Elektronik Veri Değişimi (EVD) adını almaktadır. EVD’lerin birçok direkt ve endirekt faydası bulunmaktadır. Direkt faydaları arasında, azalan işlem maliyetleri, artan nakit akışı, stok düzeyindeki azalma, artan bilgi kalitesi sayılabilir.

EVD’lerin sağladığı direkt ve endirekt faydaların arkasında kimi nedenler bulunmaktadır. EVD’lerin sağladığı direkt faydaların arkasında yatan nedenlere baktığımızda karşımıza kâğıt işinin azalması ve işgücü tasarrufu, süreçlerin ve bilgi değişiminin hızlanması, daha kısa stok devri ve azalan sipariş maliyetleri ve son olarak da bilgiye ulaşmada artan zamanlılık ve doğruluk çıkmaktadır. Öte yandan, azalan gecikmeler, işlem durumları hakkında dakik bilgiler EVD’lerin endirekt faydalarından olan daha iyi müşteri hizmetleri sunulmasının arkasında yatan bir neden olarak ortaya çıkmaktadır.

Artan faaliyet verimliliği EVD sisteminin endirekt faydalarındandır.

Daha iyi müşteri hizmetleri EVD sisteminin endirekt faydalarındandır.

Artan iş ortaklığı ilişkileri EVD sisteminin endirekt faydalarındandır.

Rekabet gücündeki artış EVD sisteminin endirekt faydalarındandır.

Daha iyi müşteri hizmetleri EVD sisteminin endirekt faydalarındandır.

Zaman ve faaliyet azalmasına bağlı olarak artan iç faaliyetler ve bilginin daha iyi yönetilmesidir.

Yeni pazarlara ulaşma kolaylığı, daha düşük
maliyetle daha iyi hizmet sunabilmedir.

EVD sistemi direkt faydaları
1.Azalan işlem maliyetleri
2. Artan nakit artışı
3. Stok düzeyindeki azalma
4. Artan bilgi kalitesi

EVD sistemi direkt faydaları
1.Azalan işlem maliyetleri
2. Artan nakit artışı
3. Stok düzeyindeki azalma
4. Artan bilgi kalitesi

Bilgi çağı olarak adlandırılan içinde bulunduğumuz çağın başlangıcı uzay çalışmalarının başladığı 1950’li yıllar olarak kabul edilir.

1960’larda yöneticilerin karar amaçlarına yönelik yönetim sistemlerine rapor hazırlama ve sunma görevi eklendi. Ancak 1970’lerde bu raporların karar almada yeterli olmadığı görüldü. Bu nedenle bu ihtiyacı karşılamak için geliştirlen sistemin adı karar destek sistemdir.