ELEKTRİK TESİSAT PLANLARI

Dünyamızda son yıllarda boy göstermeye başlayan enerji krizi araştırmacıları yeni enerji kaynaklarına yönlendirirken, aynı zamanda enerjinin daha verimli kullanılmasına ve daha verimli sistemlerin tasarlanmasına yönelik çalışmalar yapmasına da yönlendirmiştir.

Bilindiği gibi elektrik enerjisinin kaliteli, sürekli, yeterli, kesintisiz ve ucuz olarak kullanıma sunulması esas alınır. Elektrik enerjisinin üretildiği santralden en küçük alıcıya kadar iletiminin en az kayıpla iletilmesinin hesapları yapılmaktadır.

Manyetik alanla çalışan asenkron motor, transformatör gibi elektrik makinelerinin çektiği güce reaktif güç denir.

Bazı elektrik makineleri çalışmak için uyarma akımına ihtiyaç duyarlar. Bu uyarma akımını çekerken sistemden reaktif güç çekilmiş olur. Reaktif güç tüketicileri şunlardır:
• Transformatörler
• Motorlar (asenkron ve senkron)
• Generatörler
• Bobinler
• Ark ocakları
• Havai hatlar
• Flüoresan lambaların balastları
• Yüksek basınçlı sodyum buharlı ve civa buharlı lamba balastları
• Endüstride kullanılan kaynak makineleri
• Neonlu lamba balastları

Doğru cevap B’ dir.

Endüstriyel kuruluşların güç faktörü 0.6 ile 0.9 arasında değişmektedir. Alt sınırın kaynak makinesi, ark ocağı, flüoresan lamba kullanan kuruluşlara, üst sınırın ise büyük güçlü motor ve yüksek basınçlı civa buharlı lamba kullanıldığı kuruluşlara karşılık geldiği kabul edilir.

Dinamik Faz Kaydırıcılar(Senkron makineler): Reaktif güç üretiminde en çok kullanılan araçların başında senkron makineler kullanılır. Enerji santrallerinden gelen enerji iletim hatlarının sonunda şebekeye bir senkron makine bağlanır ve bölgenin ihtiyacı olan reaktif güç bu makine tarafından sağlanır.

Reaktif güç üretiminde kondansatörlerin kullanılma nedenleri oldukça fazladır. Kayıpları çok düşüktür. Bakım masrafları da yok denilebilecek kadar azdır. İşletme emniyeti olarak kondansatörler çok güvenlidir. Bakımları kolay ve basittir. Kondansatörler istenilen her güçte reaktif güç kaynağı olarak kullanılabilir. Gerektiğinde kolaylıkla gücü değiştirilebilir ve artırılabilir. Bu nedenlerden dolayı kondansatörler kompanzasyon için en uygun elemanlardır.

Kapasitenin birimi Farad’dır. Yukarıdaki bağıntıdan da görüldüğü gibi bir kondansatörün kapasitesi ortamın dielektrik sabitine, elektrotların yüzeyine ve elektrotlar arası mesafeye bağlıdır. Gerilim değerine, yüklenme veya boşalma süresine bağlı değildir.

Aşağıda bir güç kondansatörünün nasıl yapıldığı adımlar halinde verilmiştir.
1. Karma yalıtkan sarım yapılır.
2. Elde edilen yalıtkanlar arzu edilen güce göre paketlenir.
3. Paketlenen yalıtkanların sarımları düşük bir gerilim uygulanarak kısa devre kontrolünden
geçirilir.
4. Kimyasal madde kazanlarında vakum altında kurutulup korunurlar.
5. Korunmuş sarım paketleri tek tek 10’ar saniye süre ile 1720 V(DC) gerilimle kontrol edilirler.
6. Paketler lehimlenir.

7. Paketlerin kapasitesi ölçülür. Bu işlem yapılırken şu iki noktaya dikkat edilmelidir.
• İki fazın arasındaki kapasite farkı en fazla %8 olmalıdır.
• Faz kapasitelerinin toplamı 0-%10 arasında olmalıdır.
8. Kondansatörün batarya kaybı ölçülür.
9. Paket kutusuna konur ve kapağı kapatılır.
10. Kutu koruma sıvısı ile doldurulup kapağı kaynatılır.
11. Boya, etiketleme gibi işlemler yapılır.

Doğru cevap C’ dir.

Grup kompanzasyonun avantajları;
• Aşırı reaktif güç tüketiminden dolayı önden cezalar azalır.
• Görünür güç talebi azalır.
• Transformatörün üzerindeki yük azalır, trafo rahatlar. Gerektiğinde daha fazla aktif güç üzerine alabilir.
• Kullanılan kablo kesitleri azalabilir ya da kesit aynı kalıp daha fazla yüklenebilir.
• Kablolarda kayıplar azalır.

Manyetik alanla çalışan asenkron motor, transformatör gibi elektrik makinelerinin çektiği güce reaktif güç denir. Doğru cevap A'dır.

 formül bağlantısı ile bulunan güç faktörüdür. Doğru cevap B'dir.

Generatörler, bobinler ve transformatörler reaktif güç tüketicileri arasında yer almaktadır. Doğru cevap E'dir.

Endüstriyel kuruluşların güç faktörü 0.6 ile 0.9 arasında değişmektedir. Doğru cevap C'dir.

Bir güç kondansatörünün yapımında paketlerin kapasitesi ölçülürken iki fazın arasındaki kapasite farkı en fazla %8 olmalıdır. Doğru cevap E'dir.

Grup kompanzasyonunda görünür güç talebi azalır, transformatörün üzerindeki yükü azaltır, aşırı reaktif güç tüketiminden dolayı önden cezaları azaltır, kablolardaki kayıpları azaltır, daha fazla aktif gücü üzerine alamaz. Doğru cevap D'dir.

Merkezi kompanzasyonda reaktif akım tüm kabloların ve iletkenlerin üzerinden akmaya devam eder. İletken kesitlerinde azalma olmaz ve güç kayıplarında azalma olmaz. Transformatörün üzerindeki yük azalır, trafo rahatlar. Doğru cevap B'dir.

Alçak gerilim güç kondansatörlerinden (400-525-600V) ve orta gerilim güç kondansatörlerinden (3.3-34.5kV) beklenen özellikler şunlardır: ömrünün uzun olması, elektrik şebekesindeki anormal akım ve gerilimden etkilenmemesi, geçici rejimlerde dengelenme akımlarından etkilenmemesi, aktif kayıpların en az olması ve bunları absorbe etmesi, performansının sıcaklıkla değişmemesi, can ve mal tehlikesi yaşatmaması ve bakımının kolay olması ve asgari ücretle tamir edilmesi. Doğru cevap C'dir.

Alternatif akım altındaki kondansatörlerin geçen akıma direnç gibi karşı koyduğu dirence kapasitif reaktans denir. Doğru cevap B'dir.

Alternatif akım şebekesinde kalite şu ölçülere bağlıdır: Gerilim ve frekansın sabitliği, güç faktörünün bire yakınlığı, faz, gerilim ve akımların dengeli olması, sürekli enerji verebilmesi ve harmonik miktarının belirli sınırlar içinde kalması. Doğru cevap E'dir.