ELEKTRİK MAKİNALARI

Endüvi direnci Ra ve endüvi devresi akımı Ia olarak verildiğinde endüvi bakır kayıpları eşitlik 6.3’teki gibi hesaplanır: 

P_a = I_a²R_a

_{Doğru cevap B'dir.}

Fırça gerilim düşümü VB ve endüvi akımı Ia olarak verildiğinde, fırça kayıpları aşağıdaki şekilde hesaplanır.

P_B = I_aV_B

_{Doğru cevap E'dir.}

Yük altında çalışan seri bir generatörün çıkış gerilimi eşitlik şu formülle hesaplanır:

V = E -I_a(R_a + R_s)

Doğru cevap D'dir.

Endüvi akımı ise yük akımı ile uyartım akımının toplamına eşit olup aşağıdaki gibi hesaplanır.

I_a = I_f + I_L

_{Doğru cevap A'dır.}

Motor boşta çalıştırıldığı zaman moment çok küçük değerli olacaktır. Moment çok küçük değerli olduğundan dolayı hız oldukça yüksek değerlere çıkabilir. Bundan dolayı seri
DA motorları boşta çalıştırılmamalıdır. Doğru cevap A'dır.

Doğru akım makinasının dönen kısmına rotor veya endüvi denir.

Ana kutup sargısı ana kutup üzerine sarılan ve makinanın çalışması için gerekli olan manyetik alanı meydana getiren sargılardır. Bu sargıya alan sargısı veya uyartım sargısı da denir.

Sinüzoidal gerilim halkalara bağlanan fırçalar yardımıyla doğrultulur.

Bir DA generatörünün çıkışına bir yük bağlandığı zaman yük akımı endüvi sargılarından geçer. DA makinası motor olarak çalıştırılıyorsa şebekeden çekilen yük akımı endüvi sargılarından geçer. Endüvi sargılarından geçen akım, endüvi üzerinde bir manyetik alan meydana getirir. Endüvide meydana gelen manyetik alan, makinanın ana kutupları tarafından meydana getirilen manyetik alanın dağılımını bozacaktır. Endüvi sargılarının ürettiği manyetik alanın ana kutuplar tarafından üretilen manyetik alanın dağılımını bozmasına endüvi reaksiyonu denir.

Doğru akım makinalarının sargılarında bakır iletkenler kullanıldığından dolayı sargı dirençlerinden ötürü meydana gelen ısıl kayıplara bakır kayıpları denir.

Endüvi makinanın kutupları altında döndükçe endüvi gövdesi üzerinde de gerilim endüklenir. Endüklenen gerilim kendi üzerinde kısa devre olarak girdap akımlarının meydana gelmesine neden olur. Bu girdap akımlarının büyüklüpü endüvinin dönüş hızına bağlı olduğundan dolayı demir kayıpları da endüvi hızına bağlı olarak değişir.

Seri sargı çok sarımlı olarak yapılmışsa generatör yüklendikçe seri sargının ürettiği manyetik alandan dolayı (generatörün doyuma ulaşmamışsa) çıkış gerilim yükselir. Endüvi direnci ve seri sargı direnci üzerindeki gerilim düşümlerine rağmen generatör çıkış gerilimindeki net değişim artış yönünde olur. Generatörün çıkış gerilimi boş çalışma geriliminden daha yüksektir. Bu tür generatörlere aşırı kompunt generatör denir.

Anma hızından yüksek hızlarda motoru çalıştırmak için uyartım akımı azaltılır. Uyartım akımı azaltıldığı için motor kutuplarındaki manyetik akı azalır, manyetik akı azalınca motorun hızı artar.

Başlangıçta endüvide endüklenen gerilim sıfır olduğu için motor ilk hızlanma anında şebekeden yüksek akım çeker. Motor hızlandıkça endüklenen gerilim artar, endüklenen gerilim artınca endüvi akımı azalır. Endüvi akımı azalınca motorun momenti de azalır.