ELEKTRİK MAKİNALARI

Dört kutuplu bir DA makinasının aksamları şunlardır:

Doğru cevap D'dir.

Oluklara yerleştirilen sargıların sarım topluluğuna bobin denir. Bobinlerdeki sarım sayısı makinanın gücüne göre ihtiyaç duyulan amper-sarım değerine bağlıdır. Endüviye sarılacak sarım sayısı amper-sarım ihtiyacına göre belirlenir. Doğru cevap A'dır.

Eğer endüvi sargılarının çıkışına bir yük bağlanırsa endüvi sargılarında Ia kadar bir yük akımı geçer. Bu akıma da generatörün çıkış akımı denir. Kutup sargılarına uygulanan Vf gerilimine uyartım gerilimi, If akımına da uyartım akımı denir. Doğru cevap B'dir.

DA makinalarında meydana gelen kayıplar; bakır kayıpları, demir kayıpları, mekanik kayıplar ve fırça kayıpları olmak üzere dört gruba ayrılır. Doğru cevap D'dir.

Yabancı uyartımlı bir DA generatörünün uyartım sargısı endüvi devresinden bağımsız ayarlı bir DA gerilim kaynağı ile beslenir. Bu kaynak akü, başka bir DA generatörü ya da yarı iletken bir DA kaynağı olabilir. Doğru cevap C'dir.

Tam yükteki çıkış akımı: P/V = 120000/240 = 500 A

Uyartım akımı: V/R = 240/60 = 4 A

Doğru cevap A'dır.

Seri DA generatörlerinin çıkış gerilimleri yük akımı ile çok fazla değiştiğinden dolayı pratikte pek tercih edilmezler. Seri DA makinaları genelde motor olarak çalıştırılırlar. Doğru cevap E'dir.

Endüvide endüklenen gerilim E = V-IR = 200-40x(0.5) = 180 V olarak bulunur. Doğru cevap C'dir.

Seri DA motorlarının ilk kalkınma momentleri oldukça yüksektir. Bu özelliklerinden dolayı ilk kalkınma momenti yüksek olan uygulamalarda kullanılırlar (raylı sistemler). Seri DA motorları boşta çok az akım çekerler. Boştaki akımı az olduğu için motorun ürettiği manyetik akı da çok az olur. Motor hızı manyetik akı ile ters orantılı olduğundan dolayı akı çok az olunca motor hızı çok yüksek değerlere kadar çıkabilir. Bundan dolayı Seri DA motorları kesinlikle boşta çalıştırılmamalıdır. Motor hızı monentin kareköküyle ters orantılıdır. Motor boşta çalıştırıldığı zaman moment çok küçük değerli olacaktır. Moment çok küçük değerli olduğundan dolayı hız oldukça yüksek değerlere çıkabilir. Bundan dolayı seri DA motorları boşta çalıştırılmamalıdır. Doğru cevap B'dir.

DA motorlarında genel olarak üç çeşit elektrikli frenleme sistemi kullanılır: Dinamik frenleme, regeneratif frenleme ve ters yönde gerilim uygulama metodu. Doğru cevap E'dir.

Doğru akım (DA) makinaları mekanik enerjiyi elektrik enerjisine, elektrik enerjisini de mekanik enerjiye dönüştüren makinalardır.

DA makinalarının çalışması iki temel prensibe dayanır:
• Bir iletken sabit bir manyetik alan içerisinde hareket ettirilirse (manyetik alan çizgileri tarafından kesilirse) iletken üzerinde bir gerilim endüklenir (DA generatörlerinin çalışma prensibi).
• Sabit bir manyetik alan içerisinde bulunan bir iletkenden akım geçirilirse iletkene dik bir kuvvet etki eder ve iletkeni manyetik alanın dışına doğru iter (DA motorlarının çalışma prensibi).

Bir DA makinasının hareket etmeyen parçasına genel olarak stator denir.

Bir DA makinasının hareket eden parçasına rotor denir.

Gövde makinanın en dıştaki muhafazasıdır. Genelde dökme demir veya dökme çelikten yapılır. Hem makinayı dış darbelere karşı korur hem de makinada meydana gelen ısının dış ortama aktarılmasına yarar.

Bir DA makinasında ana ve yardımcı kutup olmak üzere iki çeşit kutup bulunmaktadır.

Ana kutup sargısı ana kutup üzerine sarılan ve makinanın çalışması için gerekli olan manyetik alanı meydana getiren sargılardır. Bu sargıya alan sargısı veya uyartım sargısı da denir.

Bir DA makinası ya generatör ya da motor olarak çalıştırılır.

Komütasyon endüvi dönerken fırçaların altından geçen kolektör dilimlerine bağlı olan endüvi bobinlerinin akımının yön değiştirmesi ve endüvi sargılarında endüklenen alternatif akımın fırçalar yardımı ile doğru akıma dönüştürülerek dış devreye aktarılması işlemidir.

Endüvi sargılarının ürettiği manyetik alanın ana kutuplar tarafından üretilen manyetik alanın dağılımını bozmasına endüvi reaksiyonu denir.