Direkler ve İzolatörler

Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği(EKATY)’nde hava hattı “kuvvetli akım iletimini sağlayan mesnet noktaları, direkler ve bunların temelleri, yer üstünde çekilmiş iletkenler, iletken donanımları, izolatörler, izolatör bağlantı elemanları ve topraklamalardan oluşan tesisin tümü” olarak tanımlanır.

Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği(EKATY)’nde iletkenler ise “gerilim altında olup olmamasına bağlı olmaksızın bir hava hattının mesnet noktaları arasındaki çıplak ya da yalıtılmış örgülü ya da tek teller”dir şeklinde tanımlanmaktadırlar.

Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği’ndeki Madde 47-a’ya göre direkler; taşıyıcı, durdurucu, son (nihayet) ve ayırım (dağıtım) direkleri olmak üzere dört gruba ayrılır.

Doğrusal güzergâhtaki hava hattı boyunca veya küçük açılarda yön değişimlerinin olduğu köşelerde kullanılan direk türleridir. Bu direklerin görevleri, kendilerine asılı olan ve nakil hattını oluşturan iletkenleri taşımaktır.

Doğrusal güzergâhtaki hava hattı üzerinde yer alan taşıyıcı veya köşede taşıyıcı direklerde; bir veya iki yönde hat ayrılıyorsa, bunlar branşman direkler olarak adlandırılmaktadır.

Durdurucu direkler doğrusal güzergâhtaki hava hattı boyunca veya büyük yön değişimlerinin olduğu köşelerde kullanılır. Durdurucu direklerin görevleri, nakil hattını oluşturan iletkenleri hem taşıyıcı direkler gibi taşımak hem de belirli gerginlikte tutmaktır (durdurucu bağ ile tespit etmektir).

Enerji nakil hatlarının birkaç hatta (kola, yöne) ayrıldığı (dağıtıldığı) yerlerde kullanılan direklerdir.

Yapım malzemelerine göre direkler; ağaç, demir ve beton direkler olmak üzere üç gruba ayrılırlar.

Ağaç direklerden genellikle aydınlatma direği, taşıyıcı direk veya kısa sürede değiştirilecek geçici direk olarak alçak ve orta gerilimde faydalanılmaktadır.

Beton (Betonarme) direklerin üretimi iki şekilde gerçekleştirilmektedir: savurmalı (Santrifüjlü, SBA) ve titreşimli (Vibre, VBA). 

Kullanıldıkları şebekeye göre direkler; alçak gerilim direkleri (Gerilim < 1 kV ), orta gerilim direkleri (1 kV < Gerilim < 34,5 kV ), yüksek gerilim direkleri (34,5 kV < Gerilim < 380 kV ), çok yüksek gerilim direkleri (Gerilim > 380 kV ) biçiminde dört sınıfa ayrılırlar.

Devre sayısına göre direkler, tek devreli: 3 faz bulunduran direkler ve çift devreli: 3+3 faz (2x3 faz) bulunduran direkler olmak üzere ikiye ayrılırlar. 

Enerji nakil hattından, direğin kendisinden, yıldırım, hava koşulları gibi değişik olumsuz etkenler sonucu meydana gelebilecek arızalardan doğan kaçak akımların veya yüksek gerilimlerin direk ve çevresindeki insan ya da tesislere zarar vermemesi için topraklanması gerekmektedir.

Direğin kendi ağırlığı, iletkenin ağırlığı, travers ağırlığı, buz yükü, izolatör ağırlığı ve montaj yüküdür. 

Enerji iletim sisteminde iki durdurucu direk arasına çekilmiş iletkenin toplam uzunluğunda herhangi bir değişiklik olmayacak şekilde hesaplanan değerdir.

Enerji iletim sistemindeki iletkenleri, birbirlerinden ve direklerden belirli uzaklıkta tutmak için kullanılan çift taraflı yapı elemanları diğer bir deyişle taşıma parçalarıdır.

Traversler gibi konsollar da enerji iletim sistemindeki iletkenleri, birbirlerinden ve direklerden belirli uzaklıkta tutmak için kullanılan tek taraflı yapı elemanlarıdır.

Enerji nakil hatlarında iletkenleri direklere tespit eden, taşıyan, birbirinden ve topraktan yalıtan; şalt sahaları ve dağıtım merkezlerinde baraları tespit eden ve yalıtan elemanlar izolatör olarak adlandırılmaktadır.

İzolatörler yapılış biçimlerine göre ise mesnet tipi, zincir tipi ve geçit tipi olarak sınıflandırılırlar.

Kurulacak herhangi bir tesis için izolatörler seçilirken işletme (iletim) gerilimi, kullanılan iletkenler, kullanma açısı, izolatörün kullanılacağı hat güzergâhı, yüzey kirlenmesi gibi parametreler göz önünde bulundurulur.