ELEKTRİK ENERJİSİ İLETİMİ VE DAĞITIMI

Dağıtım şekillerine göre kullanılan alçak gerilim dağıtım şebekeleri;
• Dallı (Dal-Budak) şebekeler
• Ring (Halka) şebekeler
• Ağ (Gözlü) şebekeler olarak sınıflandırılır.

Ayırıcı: Şebeke yüksüz halde iken açma kapama işlemi yapabilen, açık durumda gözle görülebilen bir ayırma aralığı oluşturan şebeke elemanıdır.

Anahtar: Elektrik devrelerini açıp kapamaya yarayan bir işletme aracıdır.

Sıfır İletkeni: Özellikle sıfırlama yolu ile korumanın uygulandığı alçak gerilim şebekelerinde doğrudan doğruya topraklanan nötr iletkenidir.

Yıldız Noktası: Herhangi bir işletme elemanının yıldız bağlı faz sargılarının müşterek düğüm noktasıdır. Dengeli sistemlerde buna nötr veya sıfır noktası da denir.

Gerilim Kademesi: Alçak gerilimde elektrik enerjisinin dağıtımı tek fazlı sistemler için 220 V , üç fazlı sistemlerde ise fazlar arası gerilim 380 V seviyesinde yapılmaktadır.

TN Şebeke Sistemi, günümüzde kullanılan en yaygın şebeke tipidir. Burada şebekenin bir noktası (yıldız noktası) doğrudan topraklanır. Buna işletme topraklaması denir.

Santrallerde üretilen elektriğin abonelere iletilmesi sürecinde orta gerilimi alçak gerilime düşüren transformatörler dağıtım transformatörleri denir. bu transformatörlerin gerilim ve güç kapasitesi sırasıyla 35kV ve 1600kVA'a kadar değerler alır.

İletim hatlarından taşınan orta gerilimdeki elektrik enerjisini tüketicilerin kullanabileceği alçak gerilime düşüren ve direklerin üzerine monte edilen transformatörler direk tipi transformatörler (trafolar) denir. Bu tip transformatörler genellikle küçük yerleşim birimleri ile ana dağıtım transformatörüne uzak aboneleri beslemek için kullanılır.

Transformatörlerin kurulacağı yer seçilirken dikkat edilecek hususlar aşağıda sıralanmıştır.
• Transformatör yeri, park ve yeşil alanlar olmalı, şahıslara ait özel arsa içine transformatör konmamalıdır.
• Okul ve cami bahçeleri gibi insanların hayatını riske atacak yerler ve görüntüsünü bozacak tarihi veya mimari yerler transformatör yeri olarak seçilmemelidir.
• Küçük ve toplu olan yerleşme bölgelerinde transformatör bölge içine sokulmamalı, bölgenin dışında veya girişinde uygun bir yere yerleştirilmelidir.
• Bölgenin gelişme sahası göz önünde bulundurularak transformatör gelişen bölgeye yakın bir yere yerleştirilmelidir.
• Konutların seyrek ve dağınık olduğu bölgelerde tek transformatör yerine aynı gücü karşılayabilecek küçük güçlü birden fazla transformatör kullanılmalıdır.
• Transformatör, bölgedeki mevcut ve muhtemel sanayi gücü dikkate alınarak bu bölgeye yakın bir yere yerleştirilmelidir.
• İki veya daha fazla transformatör kullanılan bölgelerde transformatörlar birbirine yakın olmamalı ve transformatörün beslediği bölgelerin sınırları düz bir hat oluşturacak şekilde seçilmelidir.

Reaktif güç kompanzasyonunun yapılması ile şebekeden çekilen reaktif gücün dolayısıyla akımın azalması sonucunda:
• Şebekenin enerji (güç) taşıma kapasitesi artacak,
• Şebeke iletkenlerinin kesitleri azalacak,
• Şebekedeki gerilim düşümleri azalacak,
• Şebekedeki kayıp güçler azalacak,
• Hatlarda açma kapama yapan kesici ve ayırıcılar büyük seçilmeyerek sistem en verimli hale getirilecektir.

Gücü 600 kVAr ’a kadar olan kondansatör bankları bina içinde bir hücreye ve direk üstünde tesis edilebilirler. Gücü 600 kVAr ’ın üstünde olan kondansatör bankları harici olarak tesis edilirler.

Bu nedenle 500 kVAr olan kondansatör bankı bina içinde bir hücreye tesis edilebilir.

Alçak gerilim şebekelerinde havai hatlar çekilirken aşağıda verilen durumların göz önünde bulundurulması gerekir:

Şebekelerin kurulmasında alıcıların, teknik yönden uygun ekonomik ve ergonomik beslenmesi ana kuraldır. Bu kuralları yerine getirebilmek için değişik şebeke sistemleri geliştirilmiştir. Dağıtım şekillerine göre kullanılan alçak gerilim dağıtım şebekeleri;

Elektrik tesislerinde aktif olmayan bölümler ile sıfır iletkenleri ve bunlara bağlı bölümlerin, bir elektrot yardımı ile toprakla iletken bir şekilde birleştirilmesine topraklama denilmektedir.

TN-C Şebeke Sistemi: Tesisin madeni muhafaza kısımlarının koruma ve nötr iletkenleri birleştirilerek şebekenin tamamında ortak bir iletken (PEN) olarak toprağa bağlandığı şebeke tipidir.

Bir dağıtım transformatörünü oluşturan elemanlar ve görevleri aşağıdaki gibidir:

Radyatör: Transformatör yağının soğutmasını sağlar.

Transformatörlerin kurulacağı yer seçilirken dikkat edilecek hususlar aşağıda sıralanmıştır.

Reaktif güç kompanzasyonunun yapılması ile şebekeden çekilen reaktif gücün dolayısıyla akımın azalması sonucunda:

Aşırı uyartılmış senkron motor şebekeye reaktif güç aktarırken (kapasitif güç) düşük uyartımla senkron motor şebekeden reaktif güç (indüktif güç) çekmektedir. Bu nedenle güç katsayısının düzeltilerek şebekede aktif gücün artmasını sağlamak için senkron motorlar kullanılır. Bu amaçla kullanılan senkron motorlara senkron kompanzatör veya senkron kondansatör adı verilir.

Orta gerilim şebekelerinde kondansatörler;