ELEKTRİK ENERJİSİ İLETİMİ VE DAĞITIMI

Elektrik enerjisi iletim şebekesinin amacı gerekli güvenlikte ve maksimum verimdeki yükü daha ucuz fiyata beslemek için güç santrallerini ve yük merkezlerini bir araya toplamaktır. Ancak çeşitli faktörler nedeniyle yük merkezleriyle, güç santrallerini bir araya toplamak kolay değildir. Ülkemizde her yıl yaklaşık 200 milyar kWh elektrik enerjisi üretilmekte ve bu enerji yaklaşık 50000 km ’yi bulan iletim hatları ile transformatör merkezlerine iletilmektedir.

Şalt sahaları, elektrik santrali ile enterkonnekte şebeke arasındaki bağlantıyı sağlayan yüksek gerilim ünitelerinin bir arada bulunduğu tesislerdir.

Şalt sahası ve trafo merkezlerini oluşturan üniteler yüksek gerilim taşıdıklarından genellikle açık havada kurulur.

Yaklaşık olarak 60 kV’tan büyük gerilimli trafo merkezleri ve şalt sahalarının açık havada kurulması daha uygundur.

Resim 3.1. Şalt sahası

Santrallerde generatör çıkışı olarak üretilen gerilim, genel olarak 10 ila 20 kV değerindedir. Bu büyüklükteki gerilim değeriyle elektrik enerjisinin uzak mesafelere iletimi ekonomik bir şekilde yapılamaz. Elektrik enerjisinin uzaklara taşınabilmesi için gerilimin yükseltilmesi gerekir. Transformatörler merkezleri ve şalt tesisleri bu amaçla kurulmuş en önemli birimlerdir.

Elektrik enerjisi santrallerde üretildikten sonra Resim 3.2’de bir örneği görülen santral yakınlarındaki transformatörler ile gerilimi yükseltilir ve yerleşim merkezleri veya sanayi bölgeleri yakınlarına kadar yüksek gerilimli olarak iletilir.

Elektrik enerjisini toplamaya veya dağıtmaya yarayan ünitelerden oluşan şalt sahaları ve transformatör merkezlerinde kullanılan çeşitli donanım ve tesis elemanları arasında,

Güç transformatörleri

Ölçü trafoları (Akım veya gerilim transformatörleri).

Baraya bağlantı için kullanılan ayrıcılar (Seksiyonerler)

Devre kesicileri (Disjonktörler)

Yüksek gerilim sigortaları

Çeşitli röle ve topraklama elemanları

Parafudurlar

Kondansatörler.

Endüksiyon bobinleri

sayılabilir

Üretilen elektrik enerjisinin gücünü değiştirmeksizin akım ve gerilim değerlerini değiştirmeye yarayan elektrik makinelerine transformatör ya da kısaca trafo denir.

eşitlik 3.1 oranına transformatörün çevirme oranı

denir ve a ile gösterilir.

Elektrik enerjisi üretim, iletim ve dağıtımında yararlanılan en önemli sistemlerden biri olan transformatör merkezleri ve bu merkezlerde kullanılan elektrik şalt cihazları, yüksek gerilim şebekeleri ile alçak gerilim şebekeleri arasında köprü işlevini gören tesislerdir.

Şalt sahaları, elektrik santrali ile enterkonnekte şebeke arasındaki bağlantıyı sağlayan yüksek gerilim ünitelerinin bir arada bulunduğu tesislerdir.

Üretilen elektrik enerjisinin gücünü değiştirmeksizin akım ve gerilim değerlerini değiştirmeye yarayan elektrik makinelerine transformatör ya da kısaca trafo denir.

Bir bisikletin farını yakan dinamonu ürettiği akım doğru akımdır. Öte yandan elektrik santrallerinde üretilen akım ise alternatif akımdır. Alternatif akımın bir transformatör yardımıyla kolayca yükseltilmesi veya düşürülmesi mümkündür. Bu nedenle elektrik enerjisinin bir yerden başka bir yere taşınmasında alternatif akım tercih edilir.

Bir transformatörde oran değişikliği,

Primer sargısının bir kısmının ya da tamamının sekonder sargı olarak da kullanıldığı transformatörlere oto transformatörler denir.

Oto transformatörün avantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Kuru tip transformatörler alışveriş merkezleri, fabrikalar, hastaneler, hava alanları gibi enerjinin kesilmemesi gereken bakım için zaman kaybının olmasının istenmediği yerlerde kullanılır.

Parafudurlar yüksek gerilim hatlarında bir nedenle (hat arızaları, ani gerilim yükselmeleri, yıldırım düşmeleri vb.) oluşabilecek yüksek gerilimin enerji iletim hattına zarar vermesini engellemek amacıyla kullanılan koruma elemanlarıdır.

Pantograf Ayırıcı; Döner izolatörler kenarda bulunur. Motor ile uzaktan veya yakından çalıştırılabildiği gibi elle mekaniki olarak da çalıştırılabilir.