ELEKTRİK ENERJİSİ İLETİMİ VE DAĞITIMI - Deneme Sınavı - 9

Şalt sahaları, elektrik santrali ile enterkonnekte şebeke arasındaki bağlantıyı sağlayan yüksek gerilim ünitelerinin bir arada bulunduğu tesislerdir.

Üretilen elektrik enerjisinin gücünü değiştirmeksizin akım ve gerilim değerlerini değiştirmeye yarayan elektrik makinelerine transformatör ya da kısaca trafo denir.

Bir bisikletin farını yakan dinamonu ürettiği akım doğru akımdır. Öte yandan elektrik santrallerinde üretilen akım ise alternatif akımdır. Alternatif akımın bir transformatör yardımıyla kolayca yükseltilmesi veya düşürülmesi mümkündür. Bu nedenle elektrik enerjisinin bir yerden başka bir yere taşınmasında alternatif akım tercih edilir.

Bir transformatörde oran değişikliği,

Primer sargısının bir kısmının ya da tamamının sekonder sargı olarak da kullanıldığı transformatörlere oto transformatörler denir.

Oto transformatörün avantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Parafudurlar yüksek gerilim hatlarında bir nedenle (hat arızaları, ani gerilim yükselmeleri, yıldırım düşmeleri vb.) oluşabilecek yüksek gerilimin enerji iletim hattına zarar vermesini engellemek amacıyla kullanılan koruma elemanlarıdır.

Pantograf Ayırıcı; Döner izolatörler kenarda bulunur. Motor ile uzaktan veya yakından çalıştırılabildiği gibi elle mekaniki olarak da çalıştırılabilir.

Havai hatlar, ucuz olmaları, arızaların kolaylıkla tespit edilebilmesi, köprü nehir, vadi, demir yolu ve su geçişlerinin kolay olması gibi avantajlarından dolayı ülkemizde enerji iletiminde yaygın olarak kullanılmaktadır.

Örgülü iletkenler, büyük kesitlerde montaj kolaylığı, esnek oluşu, kangal haline getirilebilmeleri ve taşınma kolaylığı sebebiyle tercih edilir.

Elektrik enerjisinin taşınması ve dağıtılmasında bakır, tam alüminyum (all aliminium conductor AAC), alüminyum alaşımlı (all aliminium alloy conductor AAAC) ve çelik özlü alüminyum (aliminium conductor steel reinforced, ACSR) iletkenler kullanılır.

Bakır İletkenler: Havai hat iletkenlerinde aranan başlıca özellik, iletkenliğinin iyi ve çekme dayanımının büyük olmasıdır. Bu özelliklere en uygun malzeme, çekme dayanımı soğuk çekilerek artırılmış olan yarı sert bakırdır.

Ayrıca çelik alüminyum iletkenin bakıra göre 2 kat daha hafif oluşu, nakliye ve montajda büyük kolaylık sağlar. Bu durum, orta ve yüksek gerilim enerji iletim hatlarında büyük avantajlar sağlanmaktadır.

Örgülü iletkenlerde, çapları eşit olan ortada bir tel ve bu telin çevresindeki her bir katmanda bir önceki katmandakinden 6 fazla olmak üzere teller bulunur. Buna göre;

Yüksek gerilim enerji nakil hatlarında, iki direk arasında gerili bulunan iletkenin, kendi ağırlığı, üzerinde biriken kar veya buz yükleri sebebiyle sarkmasına sehim denir.

Y-kablolar, maden ocakları gibi mekanik ve kimyasal etkilerin fazlaca olduğu ağır işletme koşullarına dayanıklı, yeraltına, beton kanala veya duvara sabit olarak döşenen güç kablolarıdır.

Kurşun Kılıf: Yalıtıcı ve koruyucu kılıflar nem çekici ise, (örneğin yağ emdirilmiş kâğıt) kabloyu nemden, aynı zamanda mekanik ve hafif kimyasal etkilerden korumak amacı ile ortak kılıf üzerine uygulanan kılıftır. Kurşun kılıfın üzerinde PVC dış kılıf bulunan kablo, yangın ve patlama sakıncası bulunan yerlerde, örneğin benzin istasyonlarında kullanılır.

Alvinal-Z (YAVSV veya NAYFGbY) Kabloları: Ağır işletme şartlarına dayanıklı, sabit tesislerde kullanılan, plastik yalıtkanlı, çelik zırh geçirilmiş, nötr iletkeni düşük kesitli imal edilen dört damarlı, alüminyum iletkenli enerji kablolarıdır.

Toplamda dört şebeke sistemi ile elektrik enerjisi iletimi ve dağıtımı gerçekleştirilir. Bunlar,
1. Dallı şebeke
2. Halka(Ring) şebeke
3. Ağ gözlü şebeke,
4. Enterkonnekte şebeke, şeklinde sıralanabilir.

Açık şebekedeki dağıtım transformatörüne yakın olan kalın kesitli hatlara ana hat adı verilirken transformatörden uzaklaştıkça incelen hatlara da branşman hatları denir. Sorudaki şekilde kalın çizgiler ana hatları, ince çizgiler ise braşman hatlarını göstermektedir.