İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’ne göre sağlık; fiziksel, ruhsal ve sosyal açılardan
tam bir iyilik durumunu yansıtmaktadır. 

İşletme açısından sağlık, artan kişisel ve örgütsel verimlilik ile kalite düzeyinin
ve azalan maliyetlerin temelidir. Bu noktada, sağlığın sistemli yönetimi
maliyeti azaltıcı ve üretim kalitesini artırıcı rol oynar. 

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) işçi sağlığını, çalışan tüm insanların fiziksel, ruhsal, moral ve sosyal yönden tam iyilik durumlarının sağlanmasını en yüksek düzeylerde sürdürülmesini, iş koşullarını ve kullanılan zararlı maddeler nedeniyle çalışanların sağlığına gelebilecek zararların önlemesini ve ayrıca işçinin fizyolojik özelliklerine uygun yerlere yerleştirilmesini, işin insana ve  insanın işe uymasını amaçlar olarak ele alır.

Mesleki bir faaliyetin yürütümü ya da bazı işlerde sürekli çalışma, bireyde bu faaliyetlerle doğrudan bağlantılı hastalıklara yol açabilmektedir. Meslek hastalığı, mesleki tesirlerin sonucu olarak meydana gelen ve bu tesirlerin devamı halinde gittikçe artan ve bu yüzden belirli mesleklerde ya da çalışma gruplarında görülen hastalıkları ifade eder. Bu bağlamda, “tıbbi bakımdan bir meslekte ya da faaliyet sahasında sık görülen ve aynı şartlar altında deneysel olarak da meydana getirilebilen hastalıklar meslek hastalıklarıdır” şeklinde bir tanım yapılabilir.

Sosyal Sigortalar Sağlık Kanununa göre meslek hastalıkları şu gruplarda toplanmıştır:

1. Kimyasal maddelerden kaynaklanan meslek hastalıkları
2. Pnömokonyozlar ve diğer meslek solunum sistemi hastalıkları
3. Mesleki bulaşıcı hastalıkları
4. Fiziki etkenlerle olan meslek hastalıkları 

Bu hastalıklar;Silikoz ve silikotüberküloz, asbestozis, silikatozlar gibi pnömokonyoz tipleri, alüminyum ve bileşiklerinin neden olduğu solunum sistemi hastalıkları, sert metallerin tozları ile olan bronkopulmoner hastalıklarıdır.

İş güvenliği, iş yerlerini işin yürütümü nedeniyle oluşan tehlikelerden ve çalışanın sağlığına zarar verebilecek koşullardan arındırarak, daha iyi bir çalışma ortamı sağlamak için yapılan sistemli çalışmalar şeklinde tanımlanmaktadır.

İş kazasının birçok tanımı bulunmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) iş kazasını; önceden planlanmamış, çoğu zaman yaralanmalara, makine ve teçhizatın zarara uğramasına veya üretimin bir süre durmasına yol açan olay olarak tanımlamaktadır. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ise iş kazasını belirli bir zarar veya yaralanmaya yol açan, önceden planlanmamış beklenmedik bir olay şeklinde tanımlamıştır.

İş kazaları; kazanın cinsine, yaralanmanın cinsine ve yaralanmanın ağırlığına
bağlı olarak sınıflandırılmaktadır.

Tehlike; işçi sağlığını ve iş güvenliğini tehdit eden, zora sokan, büyük zarara yol açabilecek durumlardır. Tehlikeye yol açabilecek faktörler; insani, çevresel ve teknik faktörler olarak ayrılabilir.

Risk, bir tehlikenin ortaya çıkma ihtimali ve bu tehlikenin ortaya çıktığı anda
sebep olacağı etkinin ciddiyeti arasındaki bağ olarak tanımlanabilir.

İşletmeler açısından iş kazalarının ve meslek hastalıklarının ortaya çıkardığı maliyetler ya da kayıplar “dolaylı maliyetler” ve “dolaysız maliyetler” olarak iki grupta toplanmaktadır. Dolaysız maliyetler, kaza sonucu veya mesleki nedenlerden doğan zararların ödenmesinden (tedavi harcamaları, sigorta prim ve tazminatları ile mahkeme giderleri gibi) kaynaklanmaktadır.

Bazı elektrik çarpmasının olası belirtileri aşağıdaki gibidir:
• hafif karıncalanma hissi
• şiddetli kas kasılması
• kalp ritm bozukluğu
• doku hasarı (en önemli doku hasarı; yanma ve hücre duvarının zarar görmesidir)

Elektrik arkı aşağıdaki durumlarda meydana gelir:
• İki nokta arasındaki gerilimin havanın dielektrik dayanımını aşması durumunda.
• Bazı iletkenlerin yüksek akım nedeniyle aşırı ısınması durumunda.
(Örneğin çok ince bir tel aşırı akıma maruz kaldığında tel erir, hava aşırı
ısınır ve bu durum arkın başlamasına neden olur).
• Çok yüksek akım taşıyan iki parçanın temas etmesi durumunda. (Bu durumda temasın gerçekleştiği uç nokta aşırı ısınır ve ark meydana gelir).

Elektrostatik Çekim / İtme: Elektrik yükü ile yüklenen maddelerde elektrostatik çekim ya da itme statik elektriğin görülen etkilerinden biridir.
Örneğin hafif ve iletken olmayan malzemelerin işlendiği veya kullanıldığı
basım ve benzeri işlerde statik elektrik yükü birikmesi, tabakaların birbirine
yapışmasına veya ayrılmasına neden olur. Bundan başka statik elektrik
yüklü maddeler yüzeylere yapışabilir ve bu yapışmadan dolayı yüzeyden
hareket ettirilemeyebilir. Bu da sistemin yavaşlamasına neden olur. Sözü
edilen tüm bu durumlar üretimi ya da işlemleri olumsuz etkilemenin yanı
sıra zaman ve maddi kayıplara yol açar.

Statik elektrikten kaynaklı olası bir yangını önlemek için ilk adım, statik
elektrik boşalmasına mani olmak ve ortamda parlama ve patlamaya hazır konsantrasyonda buhar veya homojen olarak dağılmış organik veya inorganik toz bulunmasına müsaade etmemektir.

Statik elektrik boşalmasına engel olmak için alınacak bir diğer tedbir nemlendirmedir. Nemli ve ıslak ortamda, yalıtkanların yalıtkanlık özelliği azalmaktadır. Ortamdaki nem miktarı arttırılırsa, nem cisimlerin yüzeylerine yapışır ve böylece ince iletken bir tabaka oluşur. Bu sayede yükün böyle bir tabakadan alınması kolay olur.

Statik elektrik boşalmasına engel olmak için alınacak tedbirlerden bir diğeri de
iyonizasyondur. Bu metot, yüzeylerde biriken statik elektrik yükünü tehlikeli bir seviyeye gelmeden boşaltmak ve cisimler arasında meydana gelebilecek potansiyel farkını izole etmek maksadıyla uygulanır. Belli bazı durumlarda, mesela rutubetsiz ortamda iletken olmayan cisimler üzerinde birikebilecek yükleri boşaltmak mümkün değildir. İşte böyle bir ortamda, statik elektrik yükünün birikebileceği yüzey civarında hava iyonize edilir.

Elektrik arkı meydana geldiğinde etraftaki hava birdenbire aşırı ısınır. Bu durum basıncın değişmesine ve dolayısıyla havanın çok hızlı genleşmesine sebep olur. Bu yüksek basınç dalgaları patlamaya yol açar.

Elektrikten kaynaklanan tehlikeler; elektrik çarpması, elektrik arkı oluşması ve
elektrik ark patlaması olmak üzere 3 ayrı başlıkta incelenir.