ELEKTRİK BAKIM, ARIZA BULMA VE GÜVENLİK - Deneme Sınavı - 7

İşletmeler açısından iş kazalarının ve meslek hastalıklarının ortaya çıkardığı maliyetler ya da kayıplar “dolaylı maliyetler” ve “dolaysız maliyetler” olarak iki grupta toplanmaktadır. Dolaysız maliyetler, kaza sonucu veya mesleki nedenlerden doğan zararların ödenmesinden (tedavi harcamaları, sigorta prim ve tazminatları ile mahkeme giderleri gibi) kaynaklanmaktadır. Dolaylı maliyetler ise, iş gücü kaybı, üretim kaybı işletme siparişlerinin zamanında karşılanamaması ve denetim masrafları şeklindedir. Burada dolaysız maliyet olarak tedavi harcamaları bulunmaktadır. Sorunun doğru cevabı D seçeneğidir.

Elektrik çarpmasına etki eden faktörler şunlardır : 1. Kişinin fiziksel durumu ve tepkileri 2. Akım yolu 3. Akımın süresi 4. Akım şiddeti 5. Akımın frekansı 6. Gerilimin şiddeti Burada soruda verilen a, b, d ve e seçenekleri doğrudur. C seçeneğinde verilen akımın yönü elektrik çarpmasında etkili değildir. Sorunun doğru cevabı C seçeneğidir.

Elektrik arkı, aralarında hava benzeri yalıtkan bulunan iki elektrot arasında elektriksel boşalma olarak ifade edilir. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

I- Elektrik çarpmasında; Kauçuk malzeme kullanılmış ekipmanlar, ( eldiven, paspas, örtü vb. ) elektrik enerjisi uygulanmış iletkenlerin üzerinde ve yakınında çalışırken yalıtkan el aletleri kullanılır. Elektrik çarpması - Ateşe dayanıklı giysi eşleşmesi yanlış bir eşleştirmedir. II- Elektrik Arkı; Ateşe dayanıklı iş elbisesi, ateşe dayanıklı giysi, koruyucu gözlük, kauçuk malzemeden yapılmış ve/ veya ateşe dayanıklı eldivenler kullanılır. Elektrik arkı – Kauçuk malzemeden yapılmış ve ateşe dayanıklı eldiven eşleşmesi doğrudur. III- Elektrik Ark Patlaması; ateşe dayanıklı iş elbisesi (Bu kıyafet erimiş metalin sıçramasından korur), ateşe dayanıklı giysi, yüz koruyucu maskedir. Elektrik ark patlaması –Yüz koruyucu maske eşleşmesi doğrudur. II, III doğrudur. Sorunun doğru cevabı D seçeneğidir

Statik elektrik boşalmasına engel olmak için topraklama, nemlendirme ve iyonizasyon işlemleri uygulanır. Burada verilen I, II ve III doğrudur. Sorunun doğru cevabı E seçeneğidir.

a) Titreşim; Çalışma ortamından kaynaklanan tehlikeler sınıfındadır.b) Elektrik kesilmeden teçhizat üzerinde onarım; Tehlikeli yöntem ve işlemler sınıfındadır. c) İş yeri zeminin yapılan işe uygun olmaması; İş yeri ortamından kaynaklanan tehlikeler sınıfındadır. d) Koruyucu baret, eldiven çizme gibi kişisel koruyucuların bulunmaması ve kullanılmaması; Elektrikle çalışma ile meydana gelen tehlikeler sınıfındadır. e) Makine ve tezgahı tehlike anında durduracak stop butonunu ya da kesicinin bulunmaması; Mekanik tehlikeler sınıfında yer alır. Sorunu doğru cevabı E seçeneğidir.

Atomun yapısında bulunan elektronlar negatif,protonlar ise pozitif elektrik yüklüdür. Elektronlarını kaybeden bir madde pozitif elektrik yüklü, elektron kazanan bir madde ise negatif elektrik yüklü hale gelir. Cismin yük dengesinin bu şekilde bozulması cismin elektriklendiğini gösterir. Cismin elektriklenmesi sürtünme, dokunma ve etki ile olmak üzere üç yolla olur.

Sosyal Sigortalar Sağlık Kanununa göre meslek hastalıkları şu gruplarda toplanmıştır:

1. Kimyasal maddelerden kaynaklanan meslek hastalıkları (Kurşun ve kurşun bileşenleri, civa, krom, karbon monoksit, arsenik ve bileşenleri, kadmiyum, organik fosfor bileşikleri, kükürt dioksit, karbon sülfüralkoller, ketonlar gibi çeşitli maddeler nedeniyle olan meslek hastalıkları bu grupta sayılabilir).

2. Mesleki deri hastalıkları (Bu grupta deri kanserleri ve prekanseröz deri hastalıkları ile kanserleşmeyen cilt hastalıkları yer almaktadır).

3. Pnömokonyozlar ve diğer meslek solunum sistemi hastalıkları (Bu grupta Silikoz ve silikotüberküloz, asbestozis, silikatozlar gibi pnömokonyoz tipleri, alüminyum ve bileşiklerinin neden olduğu solunum sistemi hastalıkları, sert metallerin tozları ile olan bronkopulmoner hastalıkları. Thomas curufu ile bronkopulmener hastalıklar, mesleksel bronşiyal astım, bisinozis başta olmak üzere mesleksel solunum sistemi hastalıkları yer almaktadır.

4. Mesleki bulaşıcı hastalıkları (Bu grupta parazit hastalıkları, tropikal hastalıklar, hayvanlardan insana bulaşan hastalıklar (zoonozlar) ve sağlık hizmetleri çalışanlarında görülebilecek viral hepatit ve tüberküloz gibi hastalıklar yer almaktadır).

5. Fiziki etkenlerle olan meslek hastalıkları (Bu grupta iyonlayıcı ışınlarla olan hastalıklar, enfraruj ışınları ile meydana gelen katarakt, gürültü sonucu işitme kaybı, hava basıncındaki ani değişmelerle olan hastalıklar, titreşim sonucu meydana gelen kemik eklem zararları, sürekli lokal baskı sonucu oluşan hastalıklar, tekrarlayan travma sonucu oluşan fiziki nedenli meslek hastalıkları yer alır).

Pnömokonyozlar ve diğer meslek solunum sistemi hastalıkları (Bu grupta Silikoz ve silikotüberküloz, asbestozis, silikatozlar gibi pnömokonyoz tipleri, alüminyum ve bileşiklerinin neden olduğu solunum sistemi hastalıkları, sert metallerin tozları ile olan bronkopulmoner hastalıkları. Thomas curufu ile bronkopulmener hastalıklar, mesleksel bronşiyal astım, bisinozis başta olmak üzere mesleksel solunum sistemi hastalıkları yer almaktadır.

Kazanın Cinsine Göre İş Kazaları

• Düşme, incinme

• Parça, malzeme düşmesi

• Göze yabancı cisim kaçması

• Yanma

• Makinalardan olan kazalar

• El aletlerinden olan kazalar

• Elektrik kazaları

• Ezilme, sıkışma

• Patlamalar

• Zararlı ve tehlikeli maddelere değme sonucu oluşan kazalar

Yaralanmanın Cinsine Göre İş Kazaları

• Kafa yaralanmaları (baş, göz, yüz vb.)

• Boyun omurga yaralanmaları

• Göğüs kafesi ve solunum organları yaralanmaları

• Kalça, dizkapağı, uyluk kemiği yaralanmaları

• Omuz, üst kol, dirsek yaralanmaları

• Ön kol, el bileği, el içi, parmak yaralanmaları

• Diz kapağı, baldır, ayak yaralanmaları

• İç organ yaralanmaları

• Ruhsal ve sinirsel tahribat yapan kazalar

Çalışma Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

• Titreşim

• Gürültü

• Yetersiz havalandırma

• Aşırı ısı, nem ve hava hareketleri

• Yetersiz veya aşırı aydınlatma

Elektrikle Çalışma ile Meydana Gelen Tehlikeler

• Topraklaması yapılmamış tezgâhlar veya el aletleri

• Topraklamanın belli periyotlarla kontrolünün yapılmaması

• Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontrolünün yapılmaması

• Yıpranmış ve hatalı onarılmış el aletleri

• Yetkisiz kişilerin müdahalesi

• Kırık yıpranmış el aletleri

• Koruyucu baret, eldiven, çizme, ıstaka veya tabure gibi kişisel koruyucula - rın bulunmaması ve kullanılmaması

• Zeminin yalıtılmaması

• Yüksek gerilim ile çalışmada gerekli kurallara uyulmaması

Elektrik çarpmasına etki eden faktörler aşağıda açıklanmıştır.

1. Kişinin fiziksel durumu ve tepkileri: Fiziksel durumu ve tepkileri iyi olan bir kişi bir elektrik akımına maruz kaldığında daha az etkilenir. Ancak kalp problemi veya akciğer rahatsızlığı gibi sağlık problemi olan bir kişi aynı akıma maruz kaldığında daha çok etkilenir.

2. Akım yolu: Elektrik akımı en az dirençli yolu tercih ederek bir yerden başka bir yere taşınır. Akımın süresini ve şiddetini artırıcı bir yol izlemesi vücutta meydana gelecek hasarın şiddetini artırır.

3. Akımın süresi: Akımın süresi ile enerji doğru orantılı olduğundan (7.1 formülü) kişinin uzun bir süre akıma maruz kalması vücuttaki hasarı artırır.

4. Akım şiddeti: Akım şiddeti ile enerji doğru orantılı olduğundan (7.1 formülü) kişinin yüksek şiddetli akıma maruz kalması vücuttaki hasarı artırır. İnsan vücudundan geçen akımın şiddeti Ohm Kanununa uyar.

5. Akımın frekansı: Yüksek frekanslı akımlarda ısı enerjisinin etkileri artan kapasitif akımdan dolayı daha düşüktür. Doğru akım ve standart şebeke akımı (50Hz veya 60 Hz) vücut üzerinde farklı etkilere sebep olur. Aynı şiddette doğru akım ve alternatif akıma (VDC=VAC (rms)) maruz kalan bir kişide doğru akımın, alternatif akıma göre daha yüksek ısınma hissine sebep olduğu görülmüştür. Şekil 7.3’de 15 Hz’den 100 Hz’e alternatif akımın süreye bağlı olarak insan vücudu üzerindeki etkileri gösterilmiştir.

6. Gerilimin şiddeti: Bugüne kadar gerilim şiddetinin elektrik çarpmasına etkisi önemsenmemiştir. Aynı akım şiddetinde, 200 V’luk kaynak ile 2000 V’luk kaynağın yaratacağı fiziksel etkinin aynı olduğu kabul edilmiştir. Gerçek yaşamda ise yüksek gerilimler düşük gerilimlerden daha ölümcül olabilmektedir.

Elektrik Tehlikeleri için İzlenecek Prosedür

• Çalışma alanındaki tüm devre ve iletkenlerden enerjiyi kesmek.

• Kilitleme ve etiketleme işlemi yapmak.

• Elektrik enerjisi uygulanmış tüm ekipman ve iletkenlerden güvenli çalışma mesafesinde çalışmak ve bu mesafeyi korumak.

• İlgili emniyet ekipmanlarını kullanmak.

• Tüm emniyet prosedürlerini ve gerekliliklerini yerine getirmek..

• Ekipmanı kullanmadan önce dikkatlice kontrol etmek (Test ekipmanları, aletler, emniyet ekipmanı vb.).

• Elektrik enerjisi uygulanmamış ekipmanın uygun şekilde topraklandığından emin olmak. Bunun için gerek normal sistem topraklaması gerekse geçici emniyet topraklaması da yapılabilir.

• Sistemleri kendinden emniyetli olacak şekilde tasarlamak.

Elektrik Enerjisinin Kesilemediği Durumlarda Elektrik Tehlikeleri için İzlenecek Prosedür

1. Ekipmanın elektrikle çalışma nedenleri tanımlanır.

2. Ekipmanın elektrikle çalışma zorunluluğu konusunda sorumlu kişiden onay alınır.

3. İşin tehlike-risk analizi hakkında konu ile ilgili kişilere (örneğin o makine ile çalışan operatöre, vardiya şefine ve diğer ilgili kişilere) kısa bilgilendirme yapılır.

4. İş süreçleri ve görevleri ile ilgili yazılı bir plan hazırlanır ve uygulanır.

5. Potansiyel ark kaynaklarına yakın çalışacak kişilerin kalifiye personel olması, koruyucu giysi giymesi ve diğer kişisel koruyucu ekipmanları kullanması gerekir.

STATİK ELEKTRİK TEHLİKELERİ

Statik elektriğin etkileri ve bu etkilerin yarattığı tehlikeler aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir:

1. Elektrik arkı

2. Elektrostatik şok

3. Elektrostatik itme/çekme

4. Statik elektriğin cihazlara etkisi

5. Statik elektriğin canlıya etkisi

Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’ne göre sağlık; fiziksel, ruhsal ve sosyal açılardan tam bir iyilik durumunu yansıtmaktadır. Bu tanım uyarınca bireyin sağlıklı olması, sadece fiziksel açıdan değil, ruhsal ve sosyal yönlerden de tam bir iyilik durumunu ifade etmektedir.

Mesleki bir faaliyetin yürütümü ya da bazı işlerde sürekli çalışma, bireyde bu faaliyetlerle doğrudan bağlantılı hastalıklara yol açabilmektedir. Meslek hastalığı, mesleki tesirlerin sonucu olarak meydana gelen ve bu tesirlerin devamı halinde gittikçe artan ve bu yüzden belirli mesleklerde ya da çalışma gruplarında görülen hastalıkları ifade eder.

Çalışma Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler arasında titreşim, gürültü, yetersiz havalandırma, aşırı ısı, nem ve hava hareketleri, yetersiz veya aşırı aydınlatma sayılabilir. Diğer şıklarda yer alan tehlikeler işyeri ortamından kaynakalanır.