ELEKTRİK BAKIM, ARIZA BULMA VE GÜVENLİK - Deneme Sınavı - 15

Proaktif bakım, bakım metotları ile elde edilen bilgileri, problemi tanımlamak ve arıza kaynağını izole etmek için kullanır.

ACQUIRE: Örnekleme yönteminin ayarlanması için kullanılır.

Bir kumanda devresinde yükün şebekeye bağlanmasını sağlayan kontaktörlerin
seçiminde; yükün gücü, normalde açık ve kapalı kontak sayısı ve kontaktör bobininin çalışma gerilimi göz önüne alınır. Doğru cevap E'dir.

Arıza nedenleri; ısı, nem, statik elektrik, darbe ani akım gerilim değişiklikleri,
aşırı akım ve gerilim ve elemanların kullanım ömürlerinin sınırlı olması olarak
sıralanabilir.

Elektrik iletim ve dağıtım tesislerinde (şalt sahalarında) kullanılan elemanlar aşağıdaki gibi gruplandırılabilir:1. Yüksek Gerilim/Orta Gerilim veya Orta Gerilim/Alçak Gerilim transformatörleri2. Enerji nakil hatları3. İzolatör4. Ölçü transformatörleri (Akım ve gerilim trafoları)5. Ayırıcı6. Kesici7. Parafudr. Topraklama tesisatı9. Kumanda panosu ve elemanları (koruma röleleri, arıza ve çalışma durum sinyal lambaları, panel tipi ölçü aletleri, PLC vb.)

Gerilimlere göre şebekeler 4 gruba ayrılır:
1. Çok yüksek gerilim şebekeleri (l54 kV’dan fazla)
2. Yüksek gerilim şebekeleri (35 kV-154 kV arası) 
3. Orta gerilim şebekeleri (l kV-35 kV arası)
4. Alçak gerilim şebekeleri (lV--1000V arası)

Trafo merkezleri ile alıcılara giden hatların birleşme noktalarını yalıtmak için izolatörler kullanılır.İzolatörler; cam, seramik, porselen yalıtkan malzemelerden yapılır.

Elektrik iletim ve dağıtım tesislerinde genel olarak sistemi korumak için koruma röleleri kullanılır. Bu röleler; aşırı akım rölesi, buchholz rölesi, faz-toprak koruma rölesi, diferansiyel röle ve mesafe koruma rölesidir. Sekonder aşırı akım rölesi; hatların, trafoların aşırı yüklenmesi yanında fazlar arası meydana gelen kısa devre durumlarında akım trafosuna bağlı olarak çalışarak kumanda devrelerine gerekli sinyalleri göndererek kesiciyi devreye sokar ve enerji hatlarını korur.

Topraklama, can güvenliği sağlamak ve cihazları korumak amacıyla yapılır. Basit
olarak bir topraklama donanımı, bir topraklama elemanı ve bir toprak iletkeninden
oluşur. Topraklama elemanı, toprak içerisine gömülmüş bir iletken olup, toprak ile
elektriksel iletimi sağlar. Topraklama plakasının boyutları ve iletkenin kesiti, topraklama yapılacak enerji kaynağının veya alıcıların gücüne bağlı olarak hesaplanır.
Toprak iletkeni, topraklama elemanı ile topraklanacak sistemi birleştirmeye yarar.

Tesislerde periyodik olarak topraklama muayenesi, ölçme ve değerlendirme yasal zorunluluktur (en fazla 1 yıl, tavsiye edilen 6 aydır).

Topraklama ile ilgili önemli noktalar:Düşük frekanslı sistemlerde birden fazla topraklama, problemlere neden olur. Çoklu sistemler bozulduğunda ya da daha önce görülmemiş bir durum meydana geldiğinde ilk olarak topraklama kontrol edilmelidir.Topraklama ile ilgili bir problem olduğundan şüphe duyuluyorsa topraklama güvenli bir şekilde kontrol edilmelidir. Topraklanmamış sistemlerde elektriksel gürültü daha fazla meydana gelir.Sinyal kablolarındaki bir gürültü, birden fazla topraklama yapılması ya da topraklamanın yanlış yere yapılmasından kaynaklanabilir.

Güç transformatörlerine periyodik bakımda yapılması gereken işlemler aşağıda
verilmiştir.1. Trafonun giriş çıkış bağlantılarının temizlenir ve sıkılır.2. Trafo içindeki yağın delinme ve kimyasal testleri yapılır.3. Trafo nötrleme direnci irtibatları temizlenir ve dirençleri ölçülür.4. Trafonun dış boyaları gözden geçirilir bozuk yerler boyanır.
5. Trafonun dışında yağ kaçakları olup olmadığı gözden geçirilir, varsa yağ kaçağı noktaları tamir edilir ve eksik yağ ilave edilir.

Elektrik sistemindeki arızaların çok önemli bir kısmı kısa devre olaylarıdır.Kısa devrelerin çeşitli sebepleri vardır. Kaynağı tamamıyla elektrik olanlar. Bu durum iletkenlerin izolasyonunun işletme gerilimine dayanımını kaybetmesiyle ortaya çıkar.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ile Dünya Sağlık Örgütü (WHO) oluşturdukları ortak komisyonda işçi sağlığının esasları şöyle  belirlenmiştir:
1. Bütün iş koşullarında işçinin fiziksel, ruhsal ve sosyo-ekonomik bakımından sağlığını en üst düzeye çıkarmak ve bunun devamını sağlamak.
2. Çalışma şartları ve kullanılan zararlı maddeler nedeni ile işçi sağlığının bozulmasını engellemek.
3. Her işçiyi kendi fiziksel ve ruhsal yapısına uygun işte çalıştırmak.
4. İşin işçiye ve işçinin işe uyumunu sağlamaktır.

Pnömokonyozlar ve diğer meslek solunum sistemi hastalıkları (Bu grupta Silikoz ve silikotüberküloz, asbestozis, silikatozlar gibi pnömokonyoz tipleri, alüminyum ve bileşiklerinin neden olduğu solunum sistemi hastalıkları, sert metallerin tozları ile olan bronkopulmoner hastalıkları. Thomas curufu ile bronkopulmener hastalıklar, mesleksel bronşiyal astım, bisinozis başta olmak üzere mesleksel solunum sistemi hastalıkları yer almaktadır.

506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunun’un 11. Maddesi iş kazalarını, aşağıdaki hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedence veya ruhça arızaya uğratan olay şeklinde açıklamaktadır: Bir olayın iş kazası olarak kabul edilmesi için aşağıdaki koşullardan birinde gerçekleşmesi gerekir.
a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada
b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla
c) Sigortalının işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
d) Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda
e) Sigortalının, işverence sağlanan bir taşıtla, işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmeleri sırasında.

Yaralanmanın Cinsine Göre İş Kazaları
• Kafa yaralanmaları (baş, göz, yüz vb.)
• Boyun omurga yaralanmaları
• Göğüs kafesi ve solunum organları yaralanmaları
• Kalça, dizkapağı, uyluk kemiği yaralanmaları
• Omuz, üst kol, dirsek yaralanmaları
• Ön kol, el bileği, el içi, parmak yaralanmaları
• Diz kapağı, baldır, ayak yaralanmaları
• İç organ yaralanmaları
• Ruhsal ve sinirsel tahribat yapan kazalar

İşletmeler açısından iş kazalarının ve meslek hastalıklarının ortaya çıkardığı maliyetler ya da kayıplar “dolaylı maliyetler” ve “dolaysız maliyetler” olarak iki grupta toplanmaktadır. Dolaysız maliyetler, kaza sonucu veya mesleki nedenlerden doğan zararların ödenmesinden (tedavi harcamaları, sigorta prim ve tazminatları ile mahkeme giderleri gibi) kaynaklanmaktadır. Dolaylı maliyetler ise, işgücü kaybı (örneğin kazaya uğrayanın ve arkadaşlarının çalışamaması, kazaya uğrayana ilk yardım yapılması ile yasal işlemler yüzünden kaybedilen zaman gibi), üretim kaybı (kaza nedeniyle üretime ara verilmesi, hammadde ve malzemenin zarar görmesi gibi), işletme siparişlerinin zamanında karşılanamaması ve denetim masrafları şeklindedir.

Elektrik çarpmasına etki eden faktörler aşağıdaki gibidir.
1. Kişinin fiziksel durumu ve tepkileri
2. Akım yolu 
3. Akımın süresi
4. Akım şiddeti

Elektrik arkı aşağıdaki durumlarda meydana gelir:
• İki nokta arasındaki gerilimin havanın dielektrik dayanımını aşması durumunda.
• Bazı iletkenlerin yüksek akım nedeniyle aşırı ısınması durumunda.
(Örneğin çok ince bir tel aşırı akıma maruz kaldığında tel erir, hava aşırı
ısınır ve bu durum arkın başlamasına neden olur).
• Çok yüksek akım taşıyan iki parçanın temas etmesi durumunda. (Bu durumda temasın gerçekleştiği uç nokta aşırı ısınır ve ark meydana gelir).