ELEKTRİK BAKIM, ARIZA BULMA VE GÜVENLİK - Deneme Sınavı - 11

Bobin, elektrik enerjisini manyetik enerji şeklinde depolar. Bir bobinden elektrik akımı geçirildiğinde elektromıknatıs elde edilir. Elektromıknatısın manyetik özelliği olan cisimleri çekme özelliğinden faydalanılarak birçok faydalı cihaz ve eleman geliştirilmiştir. Demir yükleme işleri yapan vinçler, elektromıknatıslarla yüklerini kaldırır ayrıca kapı zili, röle ve kontaktörün yapısını oluşturan temel elemandır.

Pasif devre elemanları, gerilim uygulandığında enerji harcayan ya da enerji depolayan devre elemanlarıdır. Direnç, kondansatör ve bobin pasif devre elemanlarıdır. Direnç akım sınırlaması yaparken enerji harcar. Kondansatör ve bobin ise elektrik enerjisini depolar. Kondansatör elektrik enerjisini elektrik yükü olarak, bobin ise manyetik alan olarak depolar. Bu elemanlar elektronik devrelerin ve entegrelerin vazgeçilmez birer parçasıdır.

Elektrik akımına karşı gösterilen zorluğa direnç adı verilir. Her maddenin düşük ya da yüksek bir elektriksel direnci vardır. Birimi ohm’dur ve Ω ile gösterilir. Elektrik ve elektronik devrelerde, akımı kontrol etmek amacıyla devre elemanı olarak üretilen dirençler kullanılır. Dirençler R ile gösterilir.

Dirençlerin sağlamlık kontrolü ohmmetre adı verilen ölçü aleti ile yapılır. Ölçü aletinde elde edilen sonuç direnç, üzerinde belirtilen değer ile karşılaştırılır. Ölçüm sonucu, direnç değerinden farklı ise direnç arızalıdır. Bu durumda devrede aynı güçte ve direnç değerinde yeni bir direnç kullanılmalıdır.

Diyotlar, p ve n tipi malzemelerin belli bir ölçüde bir araya getirilmesiyle yapılan 2 katmanlı, 2 terminalli devre elemanıdır. Diyot elektrik akımını tek yönde geçirir. Genellikle alternatif akımın doğru akıma dönüştürülmesinde kullanılır.

Transistörler, p ve n malzemelerinin belli bir ölçüde bir araya getirilmesiyle yapılan 3 katmanlı, 3 terminalli bir devre elemanıdır. Akım yükseltme ve anahtarlama elemanı olarak kullanılır.

Her elektronik cihaz çalışması için enerjiye ihtiyaç duyar. Bu enerjinin karşılan- ması için güç kaynakları kullanılır. Elektronik cihazların güç ihtiyaçlarının kar- şılanması yarıiletken temelli güç elemanları ile sağlanmaktadır. Enerji sağlamak için sürekli çalışmak, güç kaynaklarını daha fazla arıza yapmaya açık hale getir- mektedir. Elektronik cihazlarda güç kaynakları bağımsız olabileceği gibi cihaz üzerinde tümleşik halde bulunabilir.

Kontrolsüz doğrultucuda temel doğrultma elemanı diyot iken kontrollü doğ- rultucuda temel doğrultma elemanı tristördür. Kontrollü doğrultucuda ortalama değerin ayarlanması tristörün tetikleme zamanının (ya da açısının) 0°-180° ara- sında herhangi bir açıda tetiklenmesi ile yapılır. Örneğin tek tristörlü bir doğrult- ma devresi ile 220 V’luk etkin değere sahip şebeke geriliminden ortalama değeri 0 ile 100 V arasında değişen bir DC gerilim elde edilebilir.

DC-DC konvertör, sabit bir DC kaynaktan aldığı gerilimi anahtarlayarak düşük ya da yüksek DC gerilim elde etmek için kullanılan güç kaynağıdır. DC-DC kon- vertörler (çeviriciler); yükselten DC-DC ve alçaltan DC-DC konvertör olarak iki gruba ayrılır.

Yükselten konvertörler “yukarı yönde konvertör” veya “boost konvertör” ola- rak da adlandırılır ve DC giriş geriliminden daha yüksek bir DC çıkış geriliminin elde edilmesini sağlar

Trimpot, direnç değerinin sürekli olarak değiştirilmesine ihtiyaç olmayan
yerlerde kullanılır. Ayarlama işlemi bir kez küçük tornavida ile yapılır. Trimpot boyutlarının küçük olması nedeniyle daha çok elektronik kartlarda kullanılır.

Zener diyot, gerilim regülasyonu ya da referans gerilimi elde etmek amacıyla kullanılır. Ters gerilim altında çalışır, doğru yönde devreye bağlanmazlar. Zener diyodun ters kırılma gerilimi, doğrultucu diyottan daha küçüktür. Piyasada çalışma voltajlarıyla anılırlar.

Tristör, p ve n tipi malzemelerin birleşmesinden meydana gelen dört katmanlı, üç terminalli güç elektroniği elemanıdır. Tristörleri “genel amaçlı diyodun kontrollü tipi” olarak tanımlamak mümkündür. Silikon kontrollü redresör (doğrultmaç) (SCR) olarak da adlandırılır.

• Doğrusal güç kaynakları
- Kontrolsüz AC/DC doğrultucu
- Kontrollü AC/DC doğrultucu
• Anahtarlamalı güç kaynakları
- DC/DC konvertör
- DC/AC inverter

V_ç = V_dc = V_ort = 0,636V_m
V_ort = (0,636) (50)
V_ort = 31,8 Volt’tur

Elektronik bir güç kaynağının arızalanması durumunda aşağıdaki ölçüm sırasının takip edilmesi arızanın kaynağına daha çabuk ulaşmayı sağlar.
1. Devre çıkış gerilimi bir voltmetre ile ölçülür, istenen gerilim değeri okunmuyorsa güç kaynağının içindeki giriş sigortası ve güç kaynağına gelen enerji kabloları kontrol edilir.
2. Güç kaynağı pcb kartı temiz ve metal olmayan bir tezgâh üzerine alınarak kart, nem ve tozdan arındırılmalıdır. Bunun için fırça, hava ve uygun kimyasallar kullanılabilir. Kart üzerindeki devre elemanlarında fiziksel bozukluk olup olmadığı gözle kontrol edilir. Kopuk hat, yanmış devre elemanı, şişmiş kondansatör veya entegreler üzerinde oyuk bunlara örnek olabilir.
3. Transformatörün çıkış gerilimi üretip üretmediği ölçülür.
4. Varsa kart üzerindeki koruyucu devre elemanı olan sigorta ve/veya VDR elemanı kontrol edilir.
5. Aktif devre elemanları yerinden sökülerek sağlamlık kontrolleri yapılır.
6. Pasif devre elemanları kontrol edilir.

V_ç = V_dc = V_ort = 0,318 V_m= 0,318 x 40 = 12,72 Volt

kahverengi: 1

yeşil: 5

turuncu: 10³

altın: %5

R= 15000 ohm

Tolerans= 15000 .(0,05)= 750

Üç tip ayarlı direnç vardır:
• Trimpot
• Potansiyometre
• Reosta

Ortam etkili dirençler üç tiptir:
• Işık Etkili Dirençler (LDR)
• Isı Etkili Dirençler (NTC, PTC)
• Gerilim Etkili Dirençler (VDR