EKONOMİNİN GÜNCEL SORUNLARI

"Paranın ekonomilerde mal veya hizmet alım satımlarında sunulmasını ifade etmektedir " derken paranın değişim(mübadele)aracı olma fonksiyonundan söz edilmektedir.

Para,değer saklama aracı olarak kabul edilen en likit olan varlıktır.

Takas sisteminde işlem maliyetleri son derece yüksektir,düşük değildir.

"Parasal değerinin yanısıra mal olarak kullanıldığında da bir değere sahip olan paraları ifade etmektedir"tanımı mal paraya aittir.

"Herhangi bir değerli metal karşılığı bulunmayan,gücünü o parayı yürürlüğe koyan merkezi otoriteden alan yasal paralardır"tanımı fiyat(itibari para)ya aittir.

Bankalar topladıkları mevduatın bir kısmını Merkez Bankasında zorunlu karşılık olarak tutmak zorundadır.

Sanal paralar, bir itibari para cinsinden karşılığı olan paralar değildir. Sanal paraları elektronik paralardan ayırt eden en önemli özelliktir.

Paranın bir diğer fonksiyonu ise hesap birimi olmasıdır. Hesap birimi olarak para mal veya hizmetlerin değerinin belirlenmesini ifade eder. Öyle ki, bugün bir mal veya hizmete ulaşmak istediğinizde bu mal veya hizmet için parasal olarak biçilen değeri karşılamanız gerekir. Bu da paranın hesap birimi olma fonksiyonunu tanımlamaktadır. Öte yandan hesap birimi olarak para sadece mal veya hizmetlerin değerini belirlemede değil aynı zamanda borçların ve alacakların hesaplanmasında da kolaylık sağlayarak ekonomideki işlem maliyetlerini asgari düzeye indiren bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır.

Günümüzde kullandığımız kağıt paralar ve madeni paralar fiat paraya verilecek en güzel örneklerdir. Örneğin, ülkemizde kullanılan Türk Lirası bir fiat paradır.

Takas ekonomisi en net tanımıyla mal veya hizmetlerin el değiştirmesinde bir değişim aracının kullanılmadığı, mübadelenin mal veya hizmetlerin takası şeklinde gerçekleştiği ekonomileri ifade etmektedir. Trampa ekonomisi de denilen bu tür ekonomilerde para yoktur, dolayısıyla mal veya hizmet alışverişleri yine mal veya hizmetlerin takası yoluyla gerçekleştirilir.

Temsili paralar, bir diğer adıyla banknotlar altın veya gümüş gibi değerli metaller karşılığında basılan paralardır. Kamu kurumları veya özel teşebbüsler tarafından çıkarılabilen banknotlar genel olarak belirli bir altın ve gümüş karşılığı basılır ve banknotu elinde bulunduran kişinin sahip olduğu altın veya gümüş miktarını temsil eder. Kısaca bu sistemin temel noktası sahip olunan banknotun altın veya gümüş gibi bir değerli metal cinsinden karşılığının olmasıdır.

Avrupa Merkez Bankası (ECB) kripto parayı “Bir merkez bankası, kredi kuruluşu ya da e- para kuruluşunca ihraç edilmemiş, bazı durumlarda paraya alternatif olarak kullanılabilen bir değerin dijital temsili” şeklinde tanımlamaktadır. ECB’nin tanımından da anlaşılacağı gibi kripto paralar elektronik paradan çok sanal para tanımlamasına uymaktadır. ECB de para sınıflandırmasında kripto paraları sanal paralar kategorisinde değerlendirmektedir.

Litecoin diğer kripto paralara göre daha eskidir ve ilk kripto para olan Bitcoin’in sorunlarına yanıt olarak geliştirilmiştir. O dönemde bir Google çalışanı olan Charlie Lee tarafından geliştirilen Litecoin faaliyetlerine 13 Ekim 2011 tarihinde başlamıştır.

Ethereum, Bitcoin’e göre daha düşük teknik donanım gerektirdiği için birçok piyasa katılımcısı tarafından daha cazip bir dijital para olarak görülmektedir. İşlem ve onay sürelerinin Bitcoin’e göre daha kısa olması da yine Ethereum’un avantajları arasında gösterilmektedir.

Blockchain teknolojisi kripto paraların işlem altyapısını oluşturmanın yanı sıra sağladığı avantajlarla finansal sistem içerisinde bankaların veya diğer finansal kuruluşların işlem altyapısına da mevcut ve muhtemel etkileri söz konusudur. Bu anlamda kripto paraların geleceğine dair tartışmalar yaşanırken, blockchain teknolojisinin özellikle yüksek güvenlik özelliği nedeniyle bankacılığın gelecek altyapısı olacağına yönelik son zamanlarda önemli tezler öne sürülmektedir. Özellikle küresel kriz sonrası insanların finansal sisteme olan güvenlerinin azalması daha güvenlikli olduğu düşünülen blockchain teknolojisine olan talebin artacağı yönündeki tezleri destekler niteliktedir.

Bitcoin’in serüveninin başlangıcındaki temel neden 2008 yılında dünyayı kasıp kavuran ekonomik kriz olmuştur. 2008 yılına kadar para sistemiyle ilgili yapılmayan tartışmalar kriz sonrası dönemde özellikle ABD’nin bazı bankalara el koyması mevduat sahiplerini bankalardaki paralarının güvenliği hakkında şüpheye düşürmüş ve para ekosistemi tartışmaya açılmıştır. Bankacılık sistemine olan güvenin zayıflaması yeni bir para sistemi veya para benzeri oluşumlara zemin hazırlayan temel etken olmuştur.

Tüm kripto paralar arasında en yüksek piyasa değerine sahip olan Bitcoin sanal bir para olmasına rağmen bugün artık dünyanın büyük borsalarında vadeli işlemlerde kullanılmaktadır. Diğer bir ifadeyle kripto paralar artık ana akım finans dünyasındaki yerini almıştır. Aynı zamanda yalnızca Bitcoin değil, Ethereum ve diğer kripto paraların da hızlı yükselişleri gözden kaçmamaktadır. Dolayısıyla itibari para ve banka parasına bir alternatif olarak ortaya çıkan bu sanal paraların otoriteler tarafından kabul görmemesi ve bir merkezi olmamasına rağmen büyük borsalarda dahi işlem görüyor olması ve piyasa değerleri ile birlikte işlem hacimlerini günden güne arttırıyor olmaları kripto paraların finansal piyasalardaki kalıcılıkları konusunda önemli sinyaller vermektedir.

İşlem maliyetlerini artırması blok zincir teknolojisinin avantajları arasında yer almamaktadır.Zira bu teknoloji işlem maliyetlerini azaltır.

Aracı kurumların varlığı nedeniyle bu paraların transferi için maliyetlerin artması gerçeği yansıtmamaktadır. Zira bu sistemde aracı kurumlar yoktur.

Kısmen kabul görmeli şıkkı herhangi bir nesnenin para olarak kullanılması için taşıması gereken özelliklerden biri değildir.Genel kabul görmelidir.