Küresel Çevre Sorunları ve Sürdürülebilir Kalkınma

Çevre: Varlıkların içinde bulundukları ve diğer varlıklarla etkileşim içinde oldukları ortamları ifade eder.

Çevre olgusu şu şekilde sınıflandırılabilir:

• Sosyal Çevre
• Kamusal Çevre
• Ekonomik Çevre
• Teknolojik Çevre
• Doğal Çevre

Sosyal çevre, din, dil, ırk, milliyet, eğitim, sanat, toplum­sal değerler, kültürel yapı, gelenekler, alışkanlıklar gibi insan yaşamını şekillendiren subjektif varlıkla­rı barındıran bir ortamdır.

Ekonomik Çevre, bir toplumda ekonomik bi­rimlerin (hanehalkı, firmalar, devlet, uluslararası) ekonomik kararlarını verdikleri mikro ve makro olarak nitelendirilen ekonomik faaliyetleri ifade etmektedir.

Doğal çevre birbiriyle bağlantılı dört sistemden oluşmaktadır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Hidrosfer (yer altı ve üstü su kaynakla­rı)
• Litosfer (kara parçaları)
• Atmosfer (hava tabakası)
• Biyosfer (dünyanın canlı kısmı)

Küreselleşme süreci sorunlara da yol açmıştır. Bu sorunlar şunlardır: 

• Köyden kente göçün artması dolayısıyla belli merkezlerde yoğunlaşan nüfusun yol açtığı; yetersiz sağlık, eğitim, güvenlik ve belediye hizmetleri sorunları,
• Suç oranlarının artması sorunu,
• Uluslararası terör faaliyetleri sorunu,
• Çarpık kentleşme sorunu,
• Uluslararası göçmen sorunu,
• Irkçılık sorunu,
• Gelişmekte olan ülkelerde işsizlik (özellikle teknolojik işsizlik) sorunu,
• Çevre sorunları,
• Tarımsal faaliyetlerin azalması sorunu,
• Küçük ölçekli girişimlerin başarısızlık sorunu,
• Azgelişmiş ülkelerin gelir dağılımı adaletsiz­liği sorunu.

Tüm dünyayı etkileyen yani etkisi küresel olan temel çevre sorunları şunlardır:

• Hızlı ve çarpık kentleşmenin neden olduğu yetersiz altyapı sorunları,
• Evsel ve endüstriyel atıklar,
• Tarımda bilinçsiz ve aşırı sulama,
• Gübreleme ve zirai ilaçlama,
• Üretim ve tüketim süreçlerinde fosil yakıt kullanımı,
• Tıpta ve günlük hayatta kullanılan rad­yasyon kaynağı araçlar (tıbbi görüntüleme araçları, tv, bilgisayar, mobil iletişim araçları gibi…),
• Kontrolsüz madencilik faaliyetleri,
• Üretimde ve tüketimde enerjinin verimsiz kullanılması,
• Tarım ve konut arazisi oluşturmak için or­manların yok edilmesi,
• Deprem, orman yangını, volkanik patlama­lar, fırtınalar gibi doğal afetler.

• Hava Kirliliği
• Su Kirliliği
• Toprak Kirliliği

Temel kaynağı fosil yakıt tü­ketimi olan hava kirliliğine neden olan etken ve faaliyetler şunlardır:

• Üretim (üretim tesislerinde fosil yakıt kul­lanımı, üretimde fosil yakıtlı araç kullanımı) ve tüketim (ısı ve ulaşım ihtiyacı) faali­yetlerinde fosil yakıt kullanımı
• Maden, petrol ve doğalgaz çıkarılması
• Fosil yakıt kaynaklı elektrik üretimi
• Orman yangınları
• Zirai ilaçlama
• Hayvansal atıklar
• Çöplükler

• Küresel Isınma ve İklim Değişikliği Sorunu
• Ozon Tabakasının Delinmesi Sorunu
• Asit Yağmurları Sorunu
• Biyolojik Çeşitlilik Kaybı Sorunu
• Ormansızlaşma Sorunu
• Doğal Kaynakların Tükenmesi Sorunu
• Katı Atık Yönetimi Sorunu

• Kirlilik dolayısıyla hastalanan kişilerin doğ­rudan tıbbi harcamaları
• Eğitimden veya işten kaybedilen zaman do­layısıyla üretim kaybı
• Kirlilik nedeniyle bedensel olarak zarar gören kişilerin ekonomik üretkenliğindeki azalmanın neden olduğu üretim kaybı
• Rehabilitasyon maliyetleri ve özel eğitim maliyetleri gibi dolaylı sağlıkla ilgili mali­yetler,
• Tarımsal verimlilikte azalma dolayısıyla ya­şanan üretim kaybı
• Çevresel yapının bozulması dolayısıyla ya­şanan doğal felaketlerin (sel, kasırga, top­rak kayması, erozyon, kuraklık, yangın ve bilinçsiz kesim dolayısıyla ormansızlaşma, salgın hastalıklar, toplu hayvan ölümleri) yaratmış olduğu maliyetler
• Doğal ve çevresel hazinelerin (endemik yapı, ormanlar, göller, akarsular, şelaleler, kanyonlar gibi) kaybı
• Kirliliğin giderilmesi maliyetleri

Ülke ekonomisinin uğrayacağı “ekonomik kayıplar” şu şekilde sıralanabilir:

• Üretimin düş­mesi
• İşsizliğin artması
• Milli gelirin düşmesi
• Vergi tahsilatlarının azalması
• Devlet bütçesi açıkları
• Enflasyon
• Kredi tahsisle­rinde yaşanan sorunlar
• Sermaye piyasasının olum­suz etkilenerek yaşanan değer kayıpları
• Yabancı finansal sermayenin yerel piyasadan çekilmesi
• Döviz kuru artışları
• Faizlerin artması
• Dış açık

Sürdürülebilir kalkınmanın amaçları şu şekilde sıralanabilir:

• Dünya kaynaklarının korunması ve etkin kullanımının sağlanması
• Çevrenin korunması ve iyileştirilmesi
• Teknolojinin geliştirilmesi, uyarlanması ve paylaşımının sağlanması
• Üretim ve tüketim faaliyetlerinde çevreyi ön planda tutan yapının oluşturulması
• Yoksulluğun yok edilmesi ve eşit yaşam ko­şullarının sağlanması
• Yaşamın her alanında koşulların sürekli iyi­leştirilmesi ve yaygınlaştırılması
• Sürdürülebilir ve kalıcı barışın sağlanması

Sürdürülebilir kalkınmanın dünyadaki ya­şam üzerindeki etkileri şu şekilde sırlanabilir:

• Sosyal Etki
• Çevresel Etki
• Teknolojik Etki
• Ekonomik Etki
• Kamusal Etki

“Brundtland Raporu” olarak da bilinen “Ortak Geleceğimiz” başlıklı raporda sürdürülebilir kalkınmanın tanımı şu şekilde yapılmıştır:

Geleceğin ihtiyaçlarını karşılama yeteneğinden ödün vermeden günümüzün ihtiyaçlarını ve isteklerini karşılayabilmektir.

• Uzun ve sağlıklı bir yaşam,
• Eğitimli olmak ve
• İyi bir yaşam standardına sahip olmak

İGE, bu üç boyutun her biri için normalleştirilmiş endekslerin geometrik ortalamasıdır.

Birleşmiş Milletler, sürdürülebilir kalkınma için 17 adet hedef belirlemiştir. Bu hedefler şu şekilde sıralanabilir:

• Sıfır Yoksulluk
• Sıfır Açlık
• İyi Sağlık ve Mutluluk
• Kaliteli Eğitim
• Cinsiyet Eşitliği
• Temiz Su ve Sanitasyon
• Ekonomik ve Temiz Enerji
• İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme
• Endüstri, Yenilik ve Altyapı
• Azalan Eşitsizlikler
• Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar
• Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim
• İklim Eylemi
• Suyun Altında Yaşam
• Karada Yaşam
• Barış, Adalet ve Güçlü Kurumlar
• Bu Hedeflerde İşbirliği

Çevrenin korunması ve sürdürülebilir kalkınmayla ilgili önemli girişimler ve faaliyetler şu şekilde:

• Brundtland Raporu
• Gündem 21
• Barbados Eylem Planı:
• Gündem 21 İleri Uygulama Programı
• Binyıl Kalkınma Hedefleri
• Johannesburg Uygulama Planı
• Mauritius Uygulama Stratejisi

Temel konusu “Sürdürülebilir Kalkınma” kavramı olan ve 1992’de Rio de Janeiro’da düzenlenen BM Çevre ve Kalkınma Konferansı sürdürülebilir bir kalkınma modeli için eylem planları ve stratejilerin oluşturulduğu ilk uluslararası girişimdir.

1987 yılında gerçekleştirilen Montreal Protokolü’nün kapsamı “Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Kontrolü” dür.

Ekolojik Ayak İzi şu altı kategoride belirlenmekte­dir:

• Karbon Tutma Ayak İzi
• Tarım Alanları Ayak İzi
• Orman Ayak İzi
• Otlak Ayak İzi
• Yapılaşma Ayak İzi
• Balıkçılık Alanları Ayak İzi

EF: Ekolojik ayak izi

P_i: i malının her hangi bir birim için yıllık tüketim miktarı

Y_wi: i ürününün yıllık ortalama verimi

EQF_i: i ürünü için eşdeğerlik faktörü

EF=(4/20) * 2,25= 0,45 gha