Yapısal Reformlar: Kavram, Uygulama ve Sonuçlar

Yapısal reform, bir sistemin daha verimli çalışabilmesi ve şoklara karşı daha dayanıklı hâle getirilmesi için o sistemin yeniden yapılandırılması olarak tanımlanabilir.

Siyasal reformlar, sosyal reformlar, kültürel reformlar, kurumsal reformlar ve ekonomik reformlar.

Ekonomik reformlar  ekonominin temellerinin şekillendiği genel yapının ve stratejinin köklü değişim geçirme sürecine verilen isimdir.

Kısa vadeli çözümler yerine kalıcı çözüm ve iyileştirmeler sağlamak amacıyla, ekonomik yapıyı oluşturan yasal çerçevede, piyasaların işleyişinde veya ekonomik kurumların yapısında değişiklik öngören her türlü politika yapısal reform kapsamında değerlendirilebilir. Bu politikalar ekonominin bütününü ilgilendiren geniş bir alanı hedefleyebileceği gibi, belirli sektöre veya konuya yönelik olarak da gerçekleştirilebilir.

İstikrar programları bir ekonomi için acilen müdahaleyi gerektiren yüksek enflasyon, cari işlemler açığı, işsizlik ve döviz kurunda sıçrama vb. gibi sorunları çözmeye yöneliktir ve arzu edilmeyen günlük gelişmeleri yönetmeyi maç edinir, dolayısıyla yapısal olmayan politikalardır.

1980 sonrasında uygulanan liberal iktisat politikalarının odağında “Washington Uzlaşması (Washington Konsensusu)” adı verilen iktisadî zihniyet ve düşünce çerçevesi bulunmaktadır.

Washington Uzlaşması’nın ekonomik sorunların çözümü ve büyüme/kalkınma sürecinin sağlanması için yapmış olduğu öneriler Klasik ekonominin temel altyapısına ve düşünce sistemine dayanır. Dolayısıyla bu önerilerin temel vurgusu “serbest piyasanın” “en ideal” ekonomik sistem olmasıdır.

Asya Kaplanları Tayvan, Singapur, Hong Kong ve Güney Kore ekonomilerine verilen isimdir.

Endekste 1’e yaklaşan değerler o alanda yapısal reformların ileri seviyede uygulandığını, (0)’a yaklaşan değerler ise o alandaki reformların düşük seviyede gerçekleştiğini gösterir.

Tarife oranlarının basit ortalaması, birikimli özelleştirme gelirlerinin GSYİH’ya oranı, en yüksek marjinal şirketler gelir vergisi oranı, en yüksek marjinal bireysel gelir vergisi oranı ve reel kur endeksinin satın alma gücü paritesinden sapma oranı.

Bu yöntemde reformlarla ilgili beş ana alan hedeflenmektedir: Finansal sektör, uluslararası mal ticareti, işgücü piyasaları, ürün piyasaları ve vergi sistemi.

Finansal serbestleşme reformları, fiyatların serbest piyasa koşulları tarafından belirlenmesine izin verilmediği dönemdeki oluşan faiz kontrolleri ve sermaye hareketlerine getirilen kısıtlamalar sonucunda oluşan “finansal baskının” ortadan kaldırılmasına yönelik reformlardır. Finansal serbestleşme reformları, faiz oranı ve döviz kurlarının serbest piyasa koşulları tarafından belirlenmeleri için yapılması gerekli düzenlemeleri kapsar.

Sabit kur sisteminde sabit tutulan ve resmî olarak ilan edilen döviz kurlarıyla karaborsada oluşan döviz fiyatları arasındaki farktır.

1970’li yıllara gelindiğinde dünya ekonomilerinin birçoğunda ortaya çıkan makro iktisadî sorunların ana sorumlularından birisinin devletin ekonomide aşırı ölçülere gelen ağırlığı olduğuna inanılmıştır. Bu nedenle yapısal reform politikalarıyla ekonomilerde devletin öncülüğü fikri hızlıca arka plana itilmiş ve kamu şirketlerinin özelleştirilmesi gerektiği her yerde ve sıkça dile getirilmiştir.

Bir ülkede, başta ağır sanayi olmak üzere, imalat sanayisinde sanayi kapasitesinin veya faaliyetlerinin kaldırılması ve/veya azaltılması ve bunun yol açtığı ekonomik ve sosyal yapının değişim sürecidir. Bu süreç toplam GSYH içinde ve istihdamda imalat sanayisinin payının azalması ile kendini gösterir.

Post Fordizm, tüketim talebindeki değişimlere kısa sürede cevap verebilen esnek ve küçük ölçekli üretim sürecine dayanır.

Vergi reformları 1970’lerin sonlarına doğru uygulanmaya başlamış ve birçok ülkede “denk bütçe” yönünde ilke kararları alınmıştır. Reformlar kapsamında rasyonel bir vergi sistemi kurulmaya çalışılmış, bir çok ülkede marjinal vergileme oranları düşürülmüş, katma değer vergisi gibi dolaylı vergilerin toplam vergi gelirleri içindeki payı artırılmış, vergi sistemi basitleştirilmiştir.

Finansal liberalizasyon (serbestleşme) ve beraberinde gerçekleştirilen diğer yapısal reformlarla birlikte ülkelere doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları ve dış borçlanma yoluyla yabancı sermaye girecektir. Böylece tasarruf açığı olan ülkelerin bu açığı kapanacak, tasarruflar yatırımlara kanalize olacak ve böylece ekonomik büyüme hızında artış gerçekleşecektir. 

Yapısal reformların yatırımları artıracağını, böylece büyümenin teşvik edileceğini savunanlar ortaya çıkacak küresel rekabetin de yeni iş olanakları yaratacağını iddia etmekteydi.

Reform yapılan ülkelerdeki kurumsal kalite yüksek olmalıdır. Dolayısıyla yapısal ekonomik reformlara “kamu yönetimi” reformları da eşlik etmelidir.