EKONOMİK COĞRAFYA

Emek Piyasası
Emek piyasası, emek arz edenler ile emek talep edenlerin
bir araya geldikleri yere denir

Emek piyasasının üçüncü özelliği, emeğin heterojen
olmasıdır. Mal ve hizmet piyasalarında satılan ürünler
ortalama olarak standartken, yani benzer özelliklere sahip
iken; emek için aynı durum söz konusu değildir.

İstihdam ilişkisinin işçi açısında getirisi ise; aynı yerde
uzun süre çalışabileceğini bilen işçinin kendini güvenli
hissetmesi ve verimliliğinin artması, iş ortamına ve iş
arkadaşlarına alışması, kıdem elde etmesi ve uzun izin
süreleri biçimindedir.

Emek piyasasını diğer piyasalardan ayıran önemli bir
özellik de emek talebinin türetilmiş talep olmasıdır. Mal
ve hizmet piyasalarında, talep edilen mal ve hizmetin
sağlayacağı fayda talebi belirlerken; emek talebi, mal ve
hizmet üretimine bağlıdır. Diğer bir ifadeyle, mal ve
hizmetlere yönelik talep birincil talep iken; eğer mal ve
hizmet talebi varsa, bu durumda bu mal veya hizmeti
üretmek için emeğe ihtiyaç olacaktır.
Mal ve hizmetlere yönelik talep birincil taleptir. Emek
talebi, mal ve hizmet talebinden dolayı ortaya çıkan bir
talep olduğu için türetilmiş bir taleptir.

Çalışma, insan ihtiyaçlarından kaynaklanan ve medenî bir
varlık olarak insanın toplumsal ilişkileri sonucu ortaya
çıkan bir olgudur.

İstihdam; Üretim faktörlerinin üretimde kullanılmasına
denir. Dar anlamda istihdam, emek faktörünün üretim
sürecinde bir girdi olarak kullanılmasını ifade eder.

İş ve İstihdamdaki Coğrafi Farklılıklar
Mekânlar arasındaki istihdam koşullarındaki çeşitlilik,
gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında ücretlerdeki
büyük farklılıklarda açık bir şekilde ortaya çıkmaktadır.
Bu şekildeki farklılıklar aynı zamanda ülkelerin kendi
içinde de görülmektedir. Örneğin, Norveç’te saat başına iş
gücü maliyeti 52,23 avro iken, aynı iş gücü maliyeti
Türkiye’de saat başına 5,52, Çin’de 4,90, Bulgaristan’da
3,15 ve Filipinler’de 1,79 avrodur. Ülkemizde saatlik
kazancın en yüksek olduğu bölge İstanbul bölgesidir.
Türkiye Hizmetler sektörünün de bölgeler arası ücret
eşitsizliği arttığını ifade edilmektedir.

Sanayi toplumuna geçiş süreci büyük mekânsal ve
toplumsal değişmelere neden olmuş ve bu süreç işin
doğasını temelde dönüştürmüştür. Sanayi Devrimi ile
birlikte işin dönüşümünün bir sonucu, geçimlerini sadece
istihdamdan ve ücretli iş gücünden sağlayan geniş bir
endüstriyel işçi sınıfının ortaya çıkışıdır. Ü

Sanayi Devrimi ile beraber bu dönemde çalışma hayatında
ve istihdam yapısındaki değişiklikler şu şekilde
özetlenebilir:
• Kitlesel üretimin fabrikalarda yapılmasıyla ev ve iş
hayatı birbirinden ayrılmıştır.

• Sanayileşmenin ortaya çıkardığı değişim ile
birlikte, tarım toplumundan sanayi toplumuna geçiş
olmuştur.
• Köylerden kentlere büyük göçler olmuştur ve
kentler cazibe merkezi hâline dönüşmüştür
• Sanayileşmeyle beraber teknoloji kavramı ortaya
çıkmış ve teknolojik iş bölümü zorunlu hâle
gelmiştir.
• Verimlilik, sermaye ve rekabet olguları ön plana
çıkmıştır.
• Fabrika tipi üretim ile beraber örgütlenmenin
kolaylaşması ile birlikte sendikalaşma sürecinde
önemli gelişmeler olmuştur.

Sendikalaşma oranlarının düşmesine ve sendikalar
açısından yaşanan olumsuzluklara neden olan faktörler;
• Finans sektörünün ön plana çıkması karşısında reel
sektörde ortaya çıkan üretim azalışı, sendika
üyesinin daha çok olduğu sanayi sektöründe çalışan
işçi sayısını azaltmıştır. Bu da sendikalaşmayı
olumsuz etkilemiştir.

Emek arz eden hanehalkları ile emek talep eden firmaların buluştuğu emek piyasasında, ücret ve istihdam düzeyi belirlenir.

Emek piyasasının beşinci özelliği, işçilerin pazarlık güçlerinin işverenlere göre göreceli olarak daha az olmasıdır. Çünkü iş arayanların sayısı çoğunlukla açık işlerin sayısından daha fazla olduğu için, bu iş koşullarının belirlenmesinde işveren lehine bir durumun ortaya çıkmasına yol açar. Ekonomi eksik istihdam durumunda olduğunda, konjonktürün daralmaya girdiği dönemlerde işsiz sayısı fazla olduğu için, bu durum işverenlerin geniş bir işsizler ordusu arasından seçim yapmasına imkân tanıyabilir ve böylece ücret düzeyi ve çalışma koşulları gibi çeşitli konularda pazarlık açısından işvereni isçiye göre daha kuvvetli yapabilir.

Çalışma kavramı, özellikle 18 ve 19. yüzyıllarda Sanayi Devriminden sonra düzenli olarak bir örgütte çalışma, istihdam edilme ve emeğin karşılığı olarak ücret ödeme olgusu olarak ortaya çıkmıştır.

Çalışma kavramı daha genel bir kavramdır. Hanehalkı içinde çoğunlukla kadın aile üyeleri tarafından yerine getirilen ev içindeki emeğe dayalı faaliyetin birçoğu ücretli değildir. İşte bu şekilde, bir ev hanımının evdeki faaliyetleri ya da bir öğrencinin dersi ile ilgili faaliyetleri çalışma kavramını ifade eder ve bu tür faaliyetlerin parasal bir karşılığı yoktur.

15. ve 16. yüzyıllarda insanlar ev içinde gündelik islerini yaparken, daha çok esirler ve köleler fizyolojik ihtiyaçlarını karşılayabilmek için çalışmaktaydılar. 18 yüzyılın özellikle son dönemlerine doğru tarım sektörünün ön plana çıkması ile ücretli çalışma dönemine geçiş süreci başlamıştır.

Esnek çalışma biçimleri işverenler lehinde bir iş ilişkisinin ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Esnek çalışma biçimleri işçiler açısından ise, sürekli olmayan bir çalışma ortamı yaratabileceği ve böylece isçilerin güvencesiz olmasına yol açabileceği için isçiler açısından olumsuzluklar barındırmaktadır. Örneğin, esnek çalışma biçimlerinden evde çalışma biçiminde, evde çalışanlar kendi hesabına çalışanlar olarak kabul edilir. Hâlbuki bu şekilde çalışanların çoğu bir firma ile sözleşmeli olarak islerini evlerinde yapan ücretli çalışanlardır. Evde çalışanların kendi hesabına çalışan sınıfına sokulması firmaların istihdam ettikleri isçilere karşı olan yasal yükümlülüklerini yerine getirmemelerine imkân tanır. Böylece evde çalışanlar, kendi hesabına çalışanlar olarak kabul edilip iş sağlığı yasalarının kapsamı dışına çıkarılır; hastalık, işsizlik ve is göremezlik sigortalarından yararlanamazlar.

Sanayi üretiminin hâkim olduğu yapıda (Fordizmde), isçilerin işyerleri ile bağlantıları daha kuvvetlidir. Çünkü isçiler genellikle çalışma yaşantılarının önemli bir süresini aynı iste geçirme eğilimindedirler. Dolayısıyla böyle bir yapıda sendikal örgütlenme daha kolay ve daha fazladır.

Günümüzde dünya genelinde sendikaların karşı karşıya kaldığı en büyük sorun, sendikasız ve oldukça sömürülen iş gücünün giderek artmasıdır.

Emeği hareketliliğe sevk eden göç kararının çeşitli belirleyicileri vardır. Bunlar: Yaş, eğitim, işsizlik, uzaklık ve medeni durumdur. Yaş, göç kararını belirleyen faktörlerin basında gelmektedir. Genç yasta olanlar, ileri yaşta olanlara göre coğrafi olarak daha hareketlidirler. Yaşın artması ile hareketlilik azalmaktadır.

Göçmen işçilerin verdiği emek göçü kararı hem göç edeceği ülkeyi hem de göç ettiği kendi ülkesini etkileyebilecektir. Göçmen işçiler ulaştıkları ülkelerde büyümeye ve kalkınmaya katkıda bulunurlarken; asıl ülkeleri (kendi ülkeleri onların getirdikleri dövizlerden ve göç deneyimi sırasında edindikleri becerilerden büyük oranda faydalanabilecektir.