EKONOMİK COĞRAFYA

Kümeler işletmeler arası ilişkiler, farklı koşullara vurgu yapan dört temel küme türünden bahsedilebilir. Kompleks kümelenme, Dikey kümelenme, Yatay kümelenme ve Kapsayıcı kümelenmedir.

Yatay Kümelenme: Birbirleriyle tamamlayıcılık ya da ikame ilişkileri yönüyle benzer ekonomik faaliyetlerin bölgesel olarak yoğunlaşması şeklinde görülür. Bu tür kümelerde sahip oldukları ağlar bakımından birbirine yakın sektörler veya tek bir sektör içerisindeki işletmeler faaliyet göstermektedir.

Dikey Kümelenme: Daha çok birbirilerine tedarikçi olan grupların oluşturduğu değer zincirinden oluşmaktadır. Bu zincir alıcıları ve aracıları arası sürekli ve sağlam ilişkileri olan işletme gruplarını kapsar.

Çalışan (Güçlü) Kümeler; önemli yerel bilgi, uzmanlık ve beşerî sermayeye ilişkin kaynaklarını kullanarak rekabet avantajı yaratırlar.

Bir bölgede kümelenme oluşumunun gerçekleşebilmesinde ve küme faaliyetlerinin sürdürülebilmesi için aşağıdaki unsurlara gerek duyulmaktadır.

Porter’a göre bir kümenin rekabet gücü birbiriyle etkileşim halinde olan dört ana faktöre bağlıdır. Faktör koşulları, Talep Koşulları, Firma Stratejileri ve Rekabet Ortamı ve İlgili ve Destekleyici Sektörlerdir.

Porter’ın Küme Modelinin işleyişinin temel olarak üç
farklı boyutta gerçekleştiği söylenebilir.
1. Yatay/dikey boyut
2. Coğrafya ve ağ boyut
3. Yenilikçi ve teknolojik boyut

Bölgesel Rekabet Gücü ve Kümeler
Başarılı kümelenmeler bölgesel rekabetçiliğin temelini
oluşturmaktadır. Bu bakımdan kümelenme faaliyetlerinin
bölgesel rekabetçiliği üç yönden etkilediği söylenebilir.
• Kümelerin bulundukları endüstrilerdeki
verimliliğini artırır.
• Kümelenme faaliyetleri yenilikçiliğe yön verir.
• Kümelenmelerin dışsal ölçek ekonomileri
oluşturarak rekabetçiliği artırır.

Kümelenme politikaları ülkeden ülkeye değişmekle
birlikte, kapsam ve amaçları bakımından bu politikalar üç
ana başlık altında toplanabilir.
Birinci tip küme politikaları, genel olarak üniversite,
sanayi ve kamunun içerisinde olduğu üçlü sarmal ilişkilere
odaklanmaktadır.
İkinci tip küme politikaları çoğunlukla firmaların kendi
aralarında ya da araştırma kurumları ile gerçekleştirdikleri
çoğunluğu Ar-Ge’ye dayalı işbirliklerini oluşturmak ve
geliştirmek hedefindedir.
Üçüncü tip küme politikaları kümelenmelere yönelik
destek ve iş birliği uygulamaları firmalar,
kurumlar/kuruluşlar ya da yatay veya dikey ilişkilere
bakılmaksızın hayata geçirilmektedir.

Türkiye’de kümelenme çalışmaları Ticaret Bakanlığı ve
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı başta olmak üzere çeşitli
kurum, kuruluş ve uygulamalar ile teşvik edilmektedir. Bu
teşvikler kapsamında özellikle katma değeri yüksek
sektörler için bazı destek programları, finansman ve proje
çalışmaları yürütülmektedir.
Bu kapsamda İstanbul (moda ve tekstil, turizm,
kuyumculuk), Ankara (savunma sanayi, medikal sanayi, iş
ve inşaat, makine), İzmir (organik gıda, lojistik, metal
döküm, endüstriyel havalandırma ve iklimlendirme),
Bursa (mobilya, havacılık ve uzay), Eskişehir, Bilecik,
Kütahya (seramik, havacılık ve raylı sistemler), Konya
(otomotiv yan sanayi, döküm, ayakkabı), Mersin (yaş
meyve sebze), Samsun (medikal sanayi), Şanlıurfa
(organik tarım), Uşak (geri dönüşüm) ve Adıyaman
(tekstil ve hazır giyim) çeşitli kümelenmelere sahip bazı
şehirlerdir.

Karmaşık kümelenme

Kompleks kümelenme

Dikey kümelenme

Kapsayıcı kümelenme

Tedarikçiler

I, II, III ve IV

İzmir- Endüstriyel havalandırma ve iklimlendirme

Konya- Havacılık ve uzay

19. yüzyıl başlarında kümelenme faaliyetleri kaynaklar odaklı ele alınmıştır.

Küme çevresinde kamusal kurumlar faaliyet gösteremezler.