EKONOMİK COĞRAFYA

Ana akım iktisatta ekonomik faaliyetin coğrafi konumuna çok az agırlık verilirken; ekonomik coğrafi konum en temel açıklayıcı değişken olmustur.

Ekonomik coğrafya sadece iktisatçıların ve coğrafyacıların ilgi alanı olmakla kalmamış; İşletmeciler, siyaset bilimciler, planlamacılar ve sosyal bilimin diğer alanlarından araştırmacıların da katkıları ile çok geniş bir yelpazede incelenmistir.

Yeni Ekonomik Coğrafya (NEG) yaklaşımı 1990’ların başında Paul Krugman tarafından ortaya atılmış ve son dönemin ilgi çeken teorilerinden biri olmustur.

Ekonomik cografyacılar tarafından sıkça kullanılan mekânsal ölçekler sunlardır:
• Küresel ölçek,
• Makro bölgesel ölçek (örneğin Güneydoğu Asya, Orta Avrupa, Kuzey Amerika),
• Ulusal ölçek (örneğin Türkiye, Almanya, İtalya, Fransa, Japonya),
• Bölgesel ölçek (örneğin Doğu Anadolu, Kaliforniya),
• Yerel ölçek (Çukurova, Ihlara Vadisi, Silikon Vadisi),
• Yaşam yerleri (işyerleri ve yaşam alanları)

2008 yılı ve Düzey-2 bölgeleri itibariyle Gayri Safi Katma Değere katkı açısından ilk beş
bölge yüzde 55,5 paya sahip iken, son bes bölgenin payı yüzde 4,4 düzeyindedir. Kisi basına Gayri Safi Katma Değer açısından gelir düzeyi en düşük ve en yüksek bölge arasında
4,3 kat fark bulunmaktadır. (Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018)

Küresel ölçekte düşünürsek, dengesiz kalkınma açısından en belirgin örnek son otuz yılda dinamik bir büyüme bölgesi olarak ortaya çıkan Doğu Asya olmustur.

1950'li yıllarda Hoover, Isard, Berry ve Garrison’un çalışmaları ile betimleyici analize odaklanan coğrafya yaklaşımından, coğrafi olayları açıklayan genel teoriler geliştirmeyi hedefleyen bilimsel analiz yöntemleri kullanmaya dönüşen nicel devrim başlamıştır.

Bağımlılık teorisi, 1960’lı yıllardan itibaren batılı ülkelerin Üçüncü Dünya ülkeleri ile
olan ilişkilerini köktenci bir tarzda eleştiren yaygın anlayışın teorisidir. Teori, kendine temel olarak ekonomik emperyalizmi alır ve azgelişmiş ülkelere yapılan yardımların asıl amacının, yoksul ülkelere yardım veren ülkenin ekonomik kıskacına almak olduğunu ileri sürer.

İktisadi faaliyetin neden belirli alanlarda yığıldığı sorusunu gündeme getirerek yeni dış ticaret teorisi ile bölgesel iktisat arasındaki ilişkileri genel denge modelleri çerçevesinde açıklamaya çalışan teoriye "Yeni ekonomik coğrafya" adı verilmektedir.

Kentsel hiyerarşi olarak adlandırılan kavrama göre yaşam alanlarını, metropoller, şehirler, kasabalar, köyler ve mezralara olarak beşe ayırmaktadır.

Ekonomik coğrafya; dünya üzerinde çeşitli doğal kaynakların dağılışını ve bu kaynakların insan tarafından kullanışını konu alan bir bilim dalıdır.

Paul Krugman ekonomik aktivitelerin belli bir alanda yoğunlaşmasını bir genel denge modeli ile açıklayarak bu alandaki literatüre önemli bir katkı sağlamıştır.

Ölçek; yerel, bölgesel, ulusal ve küresel boyutta ortaya çıkan faaliyetlerin değişik coğrafi seviyelerini belirler. Ekonomik coğrafyacılar tarafından sıkça kullanılan altı mekânsal ölçek vardır. Bunlar;

Ünlü İngiliz iktisatçı Alfred Marshall endüstriyel yığınlar kavramını ilk ortaya atan ve sanayide ölçek ekonomilerin önemini vurgulayan ilk bilim insanıdır.

1920’li yıllarda coğrafyanın çevre ve insan ilişkileri boyutu ön plana çıkmaya başlamıştır. O dönemde yapılan araştırmaların çoğu bölgesel yaklaşımı kullanmış olup fiziki coğrafya ile yakından ilişkilidir.

Soyut ulaşım modellerini içeren kentsel ekonomi araştırmaları, metropollerin yapısı ve erişe bilirliği ile ilgili çalışmalar 1970’li yıllarda ekonomik coğrafyanın temel ilgi alanları olmuştur.

Kapitalizm; üretimin salt kâr amacı güdümleyerek yapıldığı ve bu artı değerinde pazarda satıldığı, büyük bir ekonomik sistemin adıdır.

Ekonomik coğrafyanın dinamik ve sürekli kendini yenileyen ve birbirinden farklı yaklaşımları içeren bir disiplindir. Ekonomik coğrafyanın gelişmesine yön veren 4 temel teorik yaklaşım vardır. Bunlar;

Davranışsal coğrafya, çevreyi nasıl algıladığımızı, düşüncelerimiz ile algılarımızın davranışımızı nasıl etkilediğini inceleyen beşeri coğrafya bilim alanıdır.

1990’lı yılların ortalarından itibaren post yapısal görüşlerden yeni bir ekonomik coğrafya türü ortaya çıkmıştır. Yeni Ekonomik Coğrafyanın/Post Yapısalcı yaklaşım/Kültürel Dönüşümün en önemli katkısı ekonomik olayların; sosyal, kültürel ve politik bağlamdan ayrı değerlendirilemeyeceği görüşüdür. Paul Krugman Yeni Ekonomik Coğrafyanın kurucu iktisadi düşünürlerindendir.